Công tác giáo dục, rèn luyện đảng viên là hoạt động trực tiếp tác động đến tư tưởng, hành vi, thái độ, hoạt động nói chung của người đảng viên, dần dần hình thành những phẩm chất, trình độ, năng lực phù hợp với tiêu chuẩn đảng viên, đáp ứng nhiệm vụ chính trị của Đảng. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Muốn đảng viên tốt thì chi bộ phải thường xuyên giáo dục mỗi đồng chí”1 và “Nếu không giáo dục cho đảng viên làm cách mạng mà cứ yêu cầu họ làm cách mạng thì họ không làm tròn được nhiệm vụ”2. Chính vì vậy công tác giáo dục lý luận chính trị với mỗi cán bộ đảng viên luôn được coi trọng là nhiệm vụ hàng đầu để xây dựng đội ngũ đảng viên ưu tú.
1. Thực trạng công tác giáo dục lý luận chính trị cho đảng viên của Đảng bộ thành phố Tuyên Quang
Đối với Đảng bộ thành phố Tuyên Quang, nhận thức sâu sắc về vị trí, vai trò của công tác học tập lý luận chính trị, đặc biệt là nhằm nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên về công tác lý luận chính trị, thời gian qua, Tỉnh ủy đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo các cấp ủy Đảng từ tỉnh đến cơ sở chú trọng đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả học tập, xem đây là nhiệm vụ quan trọng trong công tác xây dựng Đảng. Đảng bộ thành phố Tuyên Quang đã bám sát vào các mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ bồi dưỡng giáo dục lý luận cho đảng viên của Đảng bộ, qua đó, công tác giáo dục lý luận chính trị trên địa bàn toàn thành phố đã có nhiều chuyển biến tích cực, đi vào nề nếp, góp phần củng cố, nâng cao trình độ, bản lĩnh chính trị của cán bộ, đảng viên và nhân dân, tạo sự thống nhất cao trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội.
Về đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị tại Trung tâm chính trị thành phố, kết quả bồi dưỡng hằng năm tăng lên cả về số lớp và số học viên, chất lượng giảng dạy và học từng bước được nâng lên. Trung tâm chính trị thành phố còn được xem như là công cụ sắc bén quan trọng của các cấp thành ủy trong việc triển khai công tác giáo dục lý luận chính trị. Trong năm 2022, Trung tâm đã thực hiện mở và hoàn thiện hồ sơ 88 lớp đào tạo, bồi dưỡng cho 12.722 lượt học viên3. Trong đó, ngoài các chương trình đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cơ bản cho đối tượng kết nạp Đảng, đảng viên mới, lớp sơ cấp lý luận chính trị, Trung tâm đã tổ chức được nhiều lớp bồi dưỡng công tác kiểm tra, giám sát của Đảng, bồi dưỡng chính trị hè cho giáo viên, bồi dưỡng lý luận chính trị và nghiệp vụ công tác cho các đồng chí là thành viên của Ủy ban MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội; bồi dưỡng, cập nhật kiến thức cho cán bộ, đảng viên... Ngoài ra, trung tâm còn phối hợp với Ban Tuyên giáo Thành ủy và các cơ quan, đơn vị, tổ chức thông tin thời sự hằng tháng, quý tại cơ sở.
Hiện nay, 100% cán bộ, giảng viên của Trung tâm chính trị thành phố có trình độ Đại học trở lên, 100% có trình độ cử nhân hoặc cao cấp lý luận chính trị. Việc đầu tư và nâng cao chất lượng cơ sở vật chất phục vụ trực tiếp cho quá trình giảng dạy tại Trung tâm chính trị thành phố Tuyên Quang đã được Đảng bộ chú trọng tại các phòng học lớn. Từ năm 2020, Trung tâm chính trị thành phố đã có trụ sở riêng, rộng 3.500m2. Hệ thống phòng làm việc của ban giám đốc, phòng làm việc của cán bộ, giảng viên và các phòng học đều được trang bị các thiết bị làm việc và giảng dạy đảm bảo đẩy đủ và hiện đại. Trung tâm có 1 hội trường trực tuyến với đầy đủ trang thiết bị phục vụ hội nghị, dạy và học trực tuyến với 100 chỗ ngồi. Thư viện của Trung tâm có trên 200 đầu sách báo, tạp chí và các xuất bản phẩm tham khảo phục vụ hoạt động nghiên cứu, hoạt động dạy học, các hoạt động khác; được trang bị bàn đọc sách, báo cho học viên với 25 chỗ ngồi4. Hằng năm, thư viện được kiểm kê, bổ sung sách, báo, tạp chí và các xuất bản phẩm tham khảo cần thiết cho hoạt động nghiên cứu khoa học, giảng dạy của trung tâm. Nhìn chung, việc đầu tư trang phục thiết bị phục vụ giảng dạy và học tập đã giúp các kiến thức mà giảng viên muốn truyền đạt đến học viên được hiệu quả và phát huy tối đa tính cụ thể hơn. Đồng thời cũng góp phần quan trọng vào việc đổi mới phương pháp và góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy.
Bên cạnh đó, Đảng bộ thành phố Tuyên Quang luôn chú trọng việc tổ chức các buổi học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, quán triệt đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước. Hằng năm, tổ chức việc học tập theo các chuyên đề và xây dựng kế hoạch thực hiện; lựa chọn nội dung đột phá gắn liền với những hoạt động thực tiễn của đảng bộ. Việc triển khai quán triệt, học tập và thực hiện Nghị quyết được tiến hành nghiêm túc; công tác tuyên truyền được chú trọng, tạo ra sự chuyển biến trong nhận thức, hành động, trách nhiệm của đảng viên với phát triển, nâng cao chất lượng tổ chức Đảng. Nhiều cách làm mới, sáng tạo, mang lại hiệu quả tích cực, tạo sự lan tỏa sâu rộng trong nhân dân trong tuyên truyền học tập lý luận chính trị. Đặc biệt, việc học tập lý luận chính trị theo hình thức trực tuyến đã được triển khai đến tận cấp xã.
Ngoài ra, Đảng bộ thành phố Tuyên Quang đã tăng cường công tác tuyên truyền và tuyên dương, khen thưởng, nhân rộng gương học viên ưu tú, gương người tốt việc tốt, mô hình hay. Thực hiện nghiêm chỉnh việc đảng viên ký cam kết không suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tích đã đạt được, công tác giáo dục chính trị tư tưởng thời gian qua vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế. Tại Trung tâm chính trị thành phố, việc đổi mới phương pháp giảng dạy chưa đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Chất lượng giảng dạy và học tập đạt kết quả chưa cao, nội dung bài giảng phần nhiều còn nặng về lý luận, thời gian trao đổi chưa nhiều, việc gắn giữa lý luận và thực tiễn chưa nhuần nhuyễn, thiếu sinh động; Hình thức giảng dạy chủ yếu mang tính truyền thống.
Một số cán bộ đảng viên mới chủ yếu quan tâm đến học tập chuyên môn, nghiệp vụ gắn với công việc mình đảm trách, ít quan tâm hoặc không hề quan tâm đến học tập, bồi dưỡng lý luận chính trị; chưa nhận thức đúng tầm quan trọng của việc học tập lý luận chính trị, thậm chí cá biệt có học viên còn cho rằng đó là việc làm “vô ích” gây lãng phí thời gian công việc chuyên môn. Chưa chấp hành tốt kỷ luật, kỷ cương trong nghiên cứu, học tập. Khi tham gia học tập lý luận chính trị, một số đảng viên chưa chuyên tâm học tập, hiện tượng mất tập trung, vừa học vừa điều hành hoặc giải quyết công việc của cơ quan; trong quá trình học tập nhiều học viên còn nghỉ, chưa tích cực tham gia trao đổi, thảo luận…
Công tác kiểm tra, giám sát về nội dung đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị đôi lúc chưa được quan tâm đúng mức. Các hình thức kiểm tra, giám sát còn chưa đa dạng, phù hợp với tình hình thực tế.
Trên thực tế, hiện vẫn còn xuất hiện những cán bộ đảng viên suy thoái đạo đức, lợi dụng chức vụ, quyền hành để tham ô tài sản nhà nước, vi phạm pháp luật; ảnh hưởng trực tiếp đến lòng tin yêu và sự chấp hành của quần chúng nhân dân tại một số chi bộ, gây mất đoàn kết. Năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của một số cấp ủy, tổ chức đảng, chất lượng, tổ chức đảng, chất lượng của một số cán bộ, đảng viên chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới. Chất lượng sinh hoạt chi bộ, sinh hoạt theo chuyên đề, công tác bồi dưỡng kết nạp đảng viên mới còn hạn chế dẫn đến sự xa rời của chúng nhân dân với tổ chức Đảng.
2. Một số giải pháp nhằm tăng cường giáo dục lý luận chính trị cho đảng viên Đảng bộ thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang
Một là, nâng cao chất lượng đội báo cáo viên, giảng viên lý luận chính trị của thành phố
Đội ngũ báo cáo viên, giảng viên là lực lượng nòng cốt có vai trò quan trọng trong giáo dục, truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, giúp người học hình thành thế giới quan khoa học, phương pháp luận mácxít, bồi dưỡng tư duy, năng lực thực hành.
Trên cơ sở cơ cấu, quy hoạch đội ngũ cán bộ giảng viên, cần quan tâm, bố trí cho giảng viên nâng cao trình độ lý luận chuyên sâu theo các chuyên ngành, nâng cao kỹ năng, phương pháp sự phạm. Ban Tuyên giáo thành ủy cần tăng cường phối hợp với các cơ quan liên quan, tổ chức tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ giảng dạy cho giảng viên của Trung tâm chính trị thành phố, với nhiều hình thức khác nhau như: Hội nghị, tọa đàm, trao đổi kinh nghiệm, hội thi hoặc tổ chức thao giảng giảng viên lý luận chính trị giỏi. Bên cạnh đó, lựa chọn, chia sẻ các bài giảng có chất lượng tại Hội thi Giảng viên lý luận chính trị giỏi cấp tỉnh, thành phố năm 2023 cho đội ngũ giảng viên chuyên trách, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy tại Trung tâm chính trị thành phố.
Tạo điều kiện để cán bộ, giảng viên Trung tâm chính trị thành phố tham gia tổng kết thực tiễn, nghiên cứu khoa học, phục vụ công tác giảng dạy. Ưu tiên cho các giảng viên đăng ký đề tài, đề án nghiên cứu khoa học, hoặc công bố sáng kiến kinh nghiệm trong giảng dạy lý luận chính trị; tham gia vào công tác sơ kết, tổng kết, xây dựng các chương trình, đề án... thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố.
Ngoài các chương trình bồi dưỡng nâng cao trình độ, kỹ năng, phương pháp sự phạm cho đội ngũ giảng viên, báo cáo viên, cần thường xuyên bồi dưỡng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, năng lực cho đội ngũ giảng viên trong đấu tranh bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng.
Hai là, đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị cho đảng viên Đảng bộ thành phố
Thực tiễn luôn vận động và biến đổi không ngừng nên để đổi mới phương thức giáo dục lý luận chính trị có hiệu quả cần phải đổi mới hình thức đào tạo, bồi dưỡng. Đó là kết hợp các cách thức đào tạo, bồi dưỡng trực tiếp, lấy giảng viên là trung tâm sang hình thức đào tạo kết hợp giữa trực tiếp và trực tuyến, lấy học viên làm trung tâm. Đồng thời kết hợp các phương pháp giảng dạy truyền thống với các phương pháp giảng dạy mới, tiên tiến, có sự tích hợp của các phương tiện kỹ thuật hiện đại để tăng tính trực quan, hấp dẫn cho các bài giảng lý luận chính trị. Ngoài ra, Trung tâm chính trị thành phố cần cân đối phù hợp thời gian giảng dạy trực tiếp trên lớp với trao đổi, thảo luận, các hoạt động ngoại khóa, nghiên cứu thực tế để học viên có cơ hội được vận dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn, kiểm nghiệm, kiểm chứng những kiến thức lý luận chính trị vào hoạt động thực tiễn. Ngoài ra, thông qua việc trao đổi, thảo luận, học viên có điều kiện bổ sung kiến thức cho nhau, củng cố những kiến thức đã học, đồng thời phát huy được khả năng sáng tạo trong học tập lý luận chính trị. Đặc biệt, đối với cán bộ lãnh đạo quản lý, đây chính là điều kiện để họ trao đổi kinh nghiệm qua công tác thực tế ở địa phương.
Trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia, số hóa tài liệu học tập lý luận chính trị là một trong những cách thức hữu hiệu để đổi mới phương pháp giảng dạy lý luận chính trị. Số hóa giáo trình là việc chuyển đổi những trang sách truyền thống in trên giấy thành các file dữ liệu kĩ thuật số dễ dàng lưu giữ và chia sẻ mọi lúc mọi nơi trên môi trường kết nối internet. Giảng viên và học viên dễ dàng truy cập vào nguồn dữ liệu, vừa tiết kiệm chi phí in ấn, vừa đảm bảo tốc độ truy cập giúp cho người học chủ động trong tìm kiếm tri thức.
Giảng viên, báo cáo viên lý luận chính trị cần ứng dụng công nghệ thông tin để xây dựng hệ thống bài giảng điện tử được lưu giữ dưới dạng video trong đó bao gồm các thành tố: hình ảnh, audio, text và các liên kết. Bài giảng điện tử là yếu tố thay thế những giờ giảng trực tiếp trong đào tạo truyền thống. Với hình thức này giảng viên kết hợp với trình chiếu powerpoint để bài giảng thêm phong phú; đồng thời các video tham khảo cũng có thể được sử dụng đan xen trong quá trình giảng dạy.
Tổ chức các chương trình thực tế đến các khu di tích lịch sử tại địa phương, giúp người học hiểu rõ hơn về lịch sử và truyền thống của đất nước, từ đó tăng cường hiểu biết và cảm nhận sâu sắc hơn về chủ nghĩa cộng sản và đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tại Tuyên Quang, có thể triển khai các hoạt động thực tế tại khu di tích Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang - nơi được xem là “Thủ phủ của cuộc cách mạng” trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ hay di tích lịch sử Kim Bình, Chiêm Hóa, Tuyên Quang là nơi diễn ra Hội nghị lần thứ hai Đảng Cộng Sản Việt Nam (năm 1951). Đây là một cách giáo dục hiệu quả để giúp người học tạo ra mối liên hệ với thực tế trong quá trình giáo dục lý luận chính trị cho đảng viên, đặc biệt là với đảng viên mới ở thành phố Tuyên Quang.
Ba là, tăng cường quản lý nề nếp, ý thức học tập trong giáo dục lý luận chính trị cho đảng viên của Đảng bộ, khắc phục tình trạng lười học, ngại học lý luận chính trị
Một trong những điểm mới của Đại hội XIII khi đưa ra những phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục lý luận chính trị là tăng cường quản lý quá trình học tập với quá trình rèn luyện, tu dưỡng của học viên. Điều đó nhằm khắc phục tính một chiều của quá trình giáo dục lý luận chính trị - chủ yếu chú trọng tới truyền thụ kiến thức, ít quan tâm đến kỹ năng, thái độ của người học. Đồng thời khắc phục tình trạng buông lỏng quản lý, chưa thường xuyên quan tâm đến việc rèn luyện phẩm chất chính trị, tu dưỡng đạo đức, lối sống; học hình thức, đối phó, chạy theo bằng cấp, không thực sự hiệu quả. Đại hội XIII nhấn mạnh: “Kết hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa học tập lý luận với rèn luyện, thử thách cán bộ trong thực tiễn để năng cao bản lĩnh chính trị”5.
Bên cạnh đó, cần gắn trách nhiệm của công tác giáo dục lý luận chính trị với khắc phục triệt để bệnh lười học, ngại học lý luận chính trị của cán bộ, đảng viên - một trong những biểu hiện của tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ theo tinh thần của Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII (năm 2016). Thực tiễn cho thấy, khi công tác quản lý quá trình học tập, rèn luyện, tu dưỡng bị buông lỏng tất yếu dẫn đến không ít cán bộ, đảng viên nảy sinh tâm lý lười học, học hình thức, đối phó, qua loa, “học cho có” vì bằng cấp, chứng chỉ để bổ nhiệm, luân chuyển, nâng ngạch... Việc gắn trách nhiệm của công tác giáo dục lý luận chính trị với việc khắc phục triệt để bệnh lười học, ngại học lý luận chính trị của cán bộ, đảng viên là đòi hỏi cấp bách của thực tiễn: xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên “vừa hồng vừa chuyên” trong tình hình mới.
Trong giáo dục lý luận chính trị, phải khơi dậy ý thức, thái độ, trách nhiệm của học viên trong học tập lý luận chính trị. Cán bộ đảng viên cần không ngừng phát huy cao độ ý thức học tập và rèn luyện, xem quá trình được học tập lý luận chính trị là cơ hội để hoàn thiện bản thân và xác định mục tiêu để cống hiến xây dựng đất nước ngày càng phồn vinh, hạnh phúc. Từng học viên phải nhận thức đúng tầm quan trọng của việc học tập lý luận chính trị để nâng cao trình độ lý luận và năng lực thực tiễn. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng dạy: “Học tập chủ nghĩa Mác-Lênin là học tập cái tinh thần xử trí mọi việc, đối với mọi người và đối với bản thân mình; là học tập những chân lý phổ biến của chủ nghĩa Mác-Lênin để áp dụng một cách sáng tạo vào hoàn cảnh thực tế của nước ta. Học để mà làm”6.
Mỗi học viên cần xây dựng thái độ chủ động, tích cực tham gia học tập lý luận chính trị. Trong thời gian trên lớp, đạt được ít nhất 2/3 các mục tiêu của bài học về kiến thức, kỹ năng, tư tưởng, thái độ; chuẩn bị đầy đủ tài liệu, dụng cụ phục vụ học tập.
Bốn là, tăng cường việc giám sát, kiểm tra trong công tác giáo dục lý luận chính trị cho đảng viên của Đảng bộ
Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc giáo dục lý luận chính trị cho đảng viên của Đảng bộ thành phố để đảm bảo việc thực hiện nghiêm túc có hiệu quả các quy định của Trung ương về bồi dưỡng lý luận chính trị, cập nhật kiến thức mới cho cán bộ, đảng viên, đảm bảo chất lượng, tránh lãng phí trong dạy và học lý luận chính trị.
Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, Ban Tuyên giáo thành phố Tuyên Quang cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát thực hiện nền nếp việc đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị, cập nhật kiến thức cho cán bộ, đảng viên; chất lượng giảng dạy các chương trình lý luận chính trị; phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập; công tác quản lý học viên; công tác nghiên cứu khoa học.
Chú trọng tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tư tưởng trong bài giảng của giảng viên; chỉ đạo đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá đối với đảng viên ở khu vực xã, phường, phối hợp nhịp nhàng giữa các hình thức thi viết, viết tự luận, vấn đáp..., chú trọng gắn kết thực tiễn, quan tâm đánh giá của các lực lượng xã hội đối với đảng viên sau khi được đào tạo, bồi dưỡng về lý luận chính trị. Kết quả học tập của đảng viên cấp cơ sở sau mỗi đợt phải báo cáo Thường trực Thành ủy theo quy định.
1, 2. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. 15, tr. 101, 294.
3. Trung tâm Chính trị thành phố Tuyên Quang: Quan tâm nâng cao chất lượng, bồi dưỡng cán bộ, http://thanhpho.tuyenquang.gov.vn/tin-tuc-su-kien/tin-trong-tinh/trung-tam-chinh-tri-thanh-pho-tuyen-quang-quan-tam-nang-cao-chat-luong-boi-duong-can-bo.html.
4. http://thanhpho.tuyenquang.gov.vn/tin-tuc-su-kien/tin-trong-tinh/trung-tam-chinh-tri-thanh-pho-tuyen-quang-quan-tam-nang-cao-chat-luong-boi-duong-can-bo.html.
5. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. II, tr. 236.
6. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t. 11, tr. 611.
Phạm Thị Thu Hường
Trung tâm anh ngữ quốc tế Globaledu Tuyên Quang, thành phố Tuyên Quang
