1. Thời đại số và những tác động đối với hoạt động truyền thông chính sách
Thời đại số (Digital Age) là giai đoạn mà công nghệ số, nhất là internet, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và các nền tảng kỹ thuật số trở thành nền tảng quan trọng trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Thời đại số đánh dấu một cuộc cách mạng toàn diện trong cách con người kết nối, sáng tạo và vận hành xã hội. Thông tin không còn bị giới hạn trong không gian vật lý, mà được luân chuyển liên tục qua các nền tảng số, tạo ra một môi trường tương tác không biên giới. Dữ liệu trở thành nguồn tài nguyên chiến lược, giúp các cá nhân, tổ chức đưa ra những quyết định chính xác hơn dựa trên phân tích sâu rộng thông qua nền tảng dữ liệu lớn. Công nghệ trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây (Cloud Computing) và internet vạn vật (Internet of Things) đã làm thay đổi cách con người học tập, làm việc và giao tiếp, thúc đẩy sự tự động hóa và cá nhân hóa trong mọi lĩnh vực, giúp tối ưu hóa hiệu suất, nâng cao tương tác và mở rộng khả năng kết nối toàn cầu...
Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số đã tạo ra những thay đổi sâu sắc trong mọi lĩnh vực, đặc biệt là trong lĩnh vực truyền thông chính sách. Trong bối cảnh mới, truyền thông chính sách cũng đang từng bước chuyển mình, bứt phá bằng việc tăng cường ứng dụng công nghệ số, mở rộng môi trường số trong hoạt động nhằm đáp ứng yêu cầu của thời đại mới, bảo đảm thông tin được truyền tải hiệu quả, minh bạch, gần gũi và có sự tương tác đối với công chúng. Hệ sinh thái truyền thông chính sách đã trở nên đa dạng hơn bao giờ hết với rất nhiều loại hình khác nhau. Bên cạnh sách, báo, tạp chí in, truyền thanh, truyền hình truyền thống hiện nay, hoạt động truyền thông chính sách còn được thực hiện trên các kênh như: sách, báo, tạp chí điện tử; diễn đàn trực tuyến; mạng xã hội (Facebook, YouTube, TikTok, Zalo...); báo chí dữ liệu1; truyền thông đa phương tiện (kết hợp video ngắn, podcast, livestream để giúp truyền tải chính sách sinh động, hấp dẫn và tạo không gian tương tác với công chúng); hệ thống phản hồi và chatbot (ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) giúp giải đáp thắc mắc, cung cấp thông tin chính sách một cách nhanh chóng, cá nhân hóa nội dung theo từng đối tượng)...
Những công cụ và nền tảng này không chỉ giúp nâng cao tính minh bạch và tốc độ lan truyền của thông tin mà còn tạo ra sự tương tác đa chiều giữa cơ quan truyền thông và công chúng. Hơn nữa, nếu như trước đây, truyền thông chính sách chủ yếu mang tính một chiều, nơi thông tin được phát đi từ cơ quan truyền thông chính thống thuộc các cơ quan của Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội trong hệ thống chính trị và ít có sự phản hồi từ công chúng, thì đến nay, thời đại số đã mở ra một mô hình truyền thông đa chiều, nơi công chúng không chỉ tiếp nhận thông tin mà còn có thể tham gia thảo luận, phản hồi và đóng góp ý kiến thông qua các nền tảng số hoặc chính mỗi người dân đều có thể tự sản xuất nội dung thông tin trên nền tảng số.
Bên cạnh sự thay đổi về phương tiện truyền tải, cách thức sản xuất nội dung truyền thông chính sách cũng có nhiều chuyển biến mang tính cách mạng. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn giúp các cơ quan truyền thông phân tích hành vi tiếp nhận thông tin của công chúng, từ đó tối ưu hóa nội dung theo từng nhóm đối tượng. Các công cụ như livestream, chatbot, báo chí dữ liệu không chỉ hỗ trợ việc truyền tải thông tin nhanh chóng mà còn tăng cường khả năng tương tác và kết nối giữa công chúng với thông tin về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Ngoài ra, bằng việc ứng dụng những thành tựu trong thời đại số, hoạt động truyền thông chính sách đã có những chuyển biến sâu sắc theo hướng mở rộng tính đa nền tảng, bảo đảm nội dung có thể được tiếp cận trên nhiều thiết bị khác nhau như máy tính, điện thoại thông minh, máy tính bảng và tivi thông minh (smart tivi). Điện toán đám mây cũng giúp quy trình sản xuất thông tin trở nên đa dạng hơn, linh hoạt hơn, thông tin được cung cấp ở mọi nơi, mọi lúc một cách chính xác, kịp thời.
Cùng với sự đổi mới về phương tiện và cách thức sản xuất, hình thức truyền tải nội dung thông tin về đường lối, chính sách cũng được điều chỉnh theo hướng trực quan và dễ tiếp cận hơn. Hoạt động truyền thông chính sách thay vì chỉ tập trung vào các bài viết (dạng văn bản) nhằm đưa tin hoặc phân tích chuyên sâu thì hiện nay, nhiều hình thức mới đã được áp dụng nhằm tối ưu hóa sự tiếp nhận thông tin của công chúng; video ngắn, infographic, bài viết tương tác... trở thành những công cụ quan trọng giúp truyền tải nội dung về đường lối, chính sách một cách sinh động, dễ hiểu. Báo chí dữ liệu không chỉ cung cấp thông tin mà còn hỗ trợ việc phân tích tác động chính sách bằng nhiều công cụ khác nhau, giúp công chúng hiểu rõ hơn về những ảnh hưởng của đường lối, chính sách đến đời sống kinh tế - xã hội. Bên cạnh đó, các diễn đàn trực tuyến, khảo sát ý kiến và nội dung tương tác trên môi trường số tạo không gian để công chúng tham gia trực tiếp vào quá trình xây dựng và điều chỉnh chính sách, tăng cường sự kết nối giữa truyền thông và xã hội. Điều này giúp xác minh thông tin, phản ánh xu hướng xã hội và cung cấp bằng chứng xác thực cho các thông tin chính sách; từ đó nâng cao tính minh bạch và độ tin cậy của báo chí, truyền thông.
2. Yêu cầu đổi mới truyền thông chính sách trong bối cảnh mới
Đất nước ta đang chuẩn bị bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, với mục tiêu phát triển giàu mạnh, thịnh vượng; đó cũng là kỷ nguyên của khát vọng lớn và quyết tâm cao, tư duy đột phá nhằm khơi dậy mạnh mẽ mọi nguồn lực, kết hợp chặt chẽ sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại để hiện thực hóa ước mơ “hóa Rồng” của dân tộc. Đây là thời điểm để nước ta định hình tương lai, nắm bắt cơ hội, đẩy lùi thách thức, gia tăng mạnh mẽ nguồn lực, chăm lo cho nhân dân, làm giàu cho đất nước, xây dựng tương lai ngày càng tốt đẹp với tinh thần tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc và khát vọng phát triển đất nước2. Với những thành tựu to lớn sau gần 80 năm thành lập nước, nhất là sau gần 40 năm đổi mới, với thế và lực đã tích lũy được, kỷ nguyên mới đang đặt ra yêu cầu bức thiết phải có quyết tâm chính trị cao nhất để nắm bắt thời cơ, phát huy nội lực, giữ vững bản lĩnh, tự chủ, tự tôn, tự trọng, tự cường và hành động quyết liệt, không do dự, không chờ đợi, vì sự hùng cường và phát triển của đất nước; phải mở tầm viễn kiến chiến lược, hoạch định quyết sách chính trị đúng đắn, đề ra và thực thi hệ giải pháp phù hợp, tổng thể, đồng bộ và đủ mạnh, tạo ra tốc độ phát triển vượt bậc cho đất nước, khẳng định mạnh mẽ uy tín, vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
Đó là những vấn đề rất lớn, khó, phức tạp, cần được tiến hành liên thông, đồng bộ, mà trước hết, cần được thông tin, truyền thông một cách chính xác, đầy đủ, khách quan, toàn diện đến mọi cán bộ, đảng viên và nhân dân, nhằm tạo ra sự thống nhất về nhận thức và hành động, tạo dựng niềm tin xã hội mạnh mẽ, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, chung sức đồng lòng; từ đó, tạo động lực to lớn để thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ chiến lược phát triển đất nước và quảng bá hình ảnh, uy tín, vị thế của Việt Nam với thế giới.
Trong khi đó, thời đại số cùng với những phương tiện, cách thức, nội dung truyền thông chính sách mới đã tạo ra một môi trường số rộng mở chưa từng có cho công tác truyền thông, thông tin. Môi trường số đang tạo ra một nền tảng rộng lớn cho hoạt động truyền thông chính sách và dư luận xã hội, trong đó hàng chục triệu cư dân mạng trong nước, hàng tỷ cư dân mạng nước ngoài được cung cấp thông tin và trao đổi thông tin. Điều này có tác động quan trọng đến cách tìm kiếm thông tin và tri thức, cách suy nghĩ, nhìn nhận về cuộc sống và hoạt động xã hội cũng như cách xây dựng lập trường tư tưởng, lý tưởng, cách phản hồi, hành động của công chúng, đặc biệt là của thế hệ trẻ đối với chủ trương, đường lối, chính sách phát triển đất nước của Đảng và Nhà nước.
Trước những biến đổi mạnh mẽ của công nghệ và nhiệm vụ chính trị to lớn, hoạt động truyền thông chính sách cần xây dựng một hệ sinh thái thông tin thực sự lành mạnh, tích cực, an toàn và phát triển, phục vụ đất nước và nhân dân. Muốn vậy, chúng ta phải có một nền tảng tư tưởng vững chắc, một nền văn hóa đầy sức sống cùng những thông điệp chính trị thuyết phục bên cạnh một hạ tầng truyền thông vững mạnh, cơ chế quản lý hoàn thiện. Chỉ khi đó, hoạt động truyền thông chính sách mới đủ “sức đề kháng” và phản bác lại các thông tin xuyên tạc, sai trái, hoặc những luồng thông tin, tư tưởng lệch lạc, phản động, những biểu hiện suy đồi về văn hóa đang được lan truyền, phổ biến trên môi trường số, gây hoang mang và làm mất lòng tin trong quần chúng nhân dân đối với đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, làm suy yếu nền văn hóa và hệ tư tưởng chính thống, làm suy giảm quyết tâm phát triển quốc gia - dân tộc.
Do đó, các yêu cầu cơ bản đặt ra đối với hoạt động truyền thông chính sách trong bối cảnh mới là:
Thứ nhất, về yêu cầu chung, trong bất cứ điều kiện nào, hoạt động truyền thông chính sách cũng phải bảo đảm các nguyên tắc cốt lõi, gồm:
- Gắn bó chặt chẽ với công tác thông tin, tuyên truyền và định hướng dư luận xã hội của Đảng; bảo đảm lập trường rõ ràng theo đường lối chính trị của Đảng, đồng thời có định hướng tuyên truyền và định hướng giá trị đúng đắn; giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước; lấy trọng tâm, trọng điểm là phục vụ sự phát triển của đất nước, gìn giữ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân, góp phần xây dựng đất nước Việt Nam hùng cường và thịnh vượng; tăng cường đối thoại nhằm bóc trần và phản bác những luận điệu xuyên tạc, bôi nhọ của các thế lực thù địch với âm mưu chống phá đất nước ta.
- Tuân thủ sự lãnh đạo đúng đắn, xuyên suốt, toàn diện của Đảng đối với công tác tư tưởng nói chung và hoạt động truyền thông, thông tin, báo chí, tuyên truyền nói riêng; giữ vững vai trò định hướng dư luận xã hội và luôn là cầu nối giữa “ý Đảng” và “lòng dân”. Dù phương tiện, công cụ truyền thông phát triển và thay đổi đến mức nào, nguyên tắc lãnh đạo toàn diện của Đảng phải luôn được bảo đảm; phải đặt đường lối chính trị của Đảng lên hàng đầu, kiên định quan điểm truyền thông, thông tin theo chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Làm tốt vai trò tiên phong trong phổ biến đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, phản ánh trung thực thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, góp phần làm phong phú đời sống tinh thần của nhân dân, thúc đẩy tiến bộ xã hội và khơi dậy sự tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, vì mục tiêu hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc.
- Tập trung hướng đến đoàn kết xã hội, duy trì sự hài hòa, ổn định và phát triển bền vững của xã hội; tuyệt đối không được phép cung cấp kênh để truyền bá những tư tưởng, thông tin chệch hướng, những phát ngôn sai sự thật hay những thông tin giả mạo, độc hại làm rối loạn dư luận xã hội.
- Tăng cường định hướng tư tưởng chủ đạo và dư luận xã hội, truyền thông về những mặt tích cực, tránh việc truyền thông, thông tin phiến diện, quá tập trung vào những hiện tượng tiêu cực, dễ gây mất niềm tin trong nhân dân. Các kênh truyền thông của Đảng, Nhà nước phải bảo đảm sự cân đối giữa phản ánh thực trạng xã hội và việc tuyên truyền những mặt tích cực; vừa ghi nhận những mặt tiến bộ, gương người tốt, việc tốt, vừa phản ánh các tồn tại, bất cập để lắng nghe và kịp thời giải quyết nguyện vọng chính đáng của nhân dân, cũng như định hướng dư luận xã hội theo hướng lành mạnh, xây dựng.
- Trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với những thách thức khó lường, cần tích cực truyền thông về việc phát huy sức mạnh của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân, huy động tinh thần sáng tạo, chủ động của mọi tầng lớp xã hội, trong đó nhân dân là đối tượng cơ bản, trung tâm của quá trình truyền thông chính sách, bởi truyền thông chính sách hướng đến mục tiêu cuối cùng là cung cấp thông tin, tạo sự hiểu biết, đồng thuận và tham gia của người dân vào quá trình thực hiện chính sách.
Thứ hai, về thông điệp truyền thông, trước thềm Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, thời điểm bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, truyền thông chính sách cần làm rõ, quảng bá rộng về hình ảnh, “tiếng nói”, uy tín, vị thế của Việt Nam.
- Thông điệp truyền thông mạnh mẽ nhất cần được tập trung thể hiện là hình ảnh về một Việt Nam trong kỷ nguyên mới với tầm nhìn chiến lược, tư duy đột phá, chủ động kiến tạo, phát triển bứt tốc cũng như quyết tâm cao, nỗ lực lớn, sẵn sàng hành động quyết liệt, hiệu quả của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân vì mục tiêu phát triển chung của đất nước trong bối cảnh mới. Đó còn phải là thông điệp khẳng định sự kiên trì về con đường phát triển của Việt Nam “vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội” phù hợp với thực tiễn và xu thế thời đại; thể hiện tinh thần đoàn kết, chung sức, đồng lòng của toàn dân tộc nhằm thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển đất nước trong thời gian tới; thể hiện hệ giá trị cốt lõi mà Việt Nam theo đuổi: “hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc” - những yếu tố nền tảng cho sự phát triển bền vững, thịnh vượng của đất nước; khẳng định ý chí “tự tin, tự cường, tiến mạnh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” để không ngừng vươn lên, đổi mới và phát triển hùng cường.
- Tiếp tục xây dựng thông điệp về bản lĩnh, tinh thần bất khuất của dân tộc Việt Nam từ truyền thống lịch sử đến hiện tại, một Việt Nam tự lực, tự cường, kiên trì đấu tranh vì độc lập, thống nhất dân tộc và hạnh phúc của nhân dân, xây dựng, phát triển đất nước với vị thế, uy tín quốc tế ngày càng lớn mạnh. Cần thể hiện chân thực, sinh động những giá trị văn hóa đặc sắc, phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam; đây là điểm tựa tạo nên sức mạnh phát triển đất nước hôm nay và mai sau. Đồng thời, cần tăng cường lan tỏa hình ảnh một dân tộc kiên cường, không chấp nhận lạc hậu, vươn lên chiến thắng nghèo khó, xây dựng đất nước thịnh vượng, vững bước trên con đường hội nhập quốc tế.
- Làm nổi bật thông điệp về những lợi thế, ưu việt tổng thể của môi trường kinh tế, chính trị, xã hội cùng với những đổi mới, phát triển về văn hóa vật chất, văn hóa tinh thần, văn hóa chính trị của Việt Nam trong thời đại mới...; từ đó, làm bật lên sức sống mới của đất nước và con người Việt Nam với những phẩm chất tốt đẹp, văn minh, tiên tiến, sáng tạo, là điểm đến đầy triển vọng cho các hoạt động giao lưu, hợp tác phát triển quốc tế.
- Gửi tới thế giới thông điệp văn hóa - chính trị Việt Nam “là bạn, là đối tác tin cậy và là thành viên tích cực, có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế”3, góp phần xây dựng một thế giới hòa bình, hợp tác cùng phát triển, tôn trọng các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế. Việt Nam chủ động, tích cực đóng góp cho các vấn đề chung của khu vực và thế giới, phù hợp với năng lực của Việt Nam... Việt Nam luôn kiên định thực hiện “đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại”4. Việt Nam chủ trương tôn trọng và bảo vệ, đề cao sự chung sống hài hòa giữa các quốc gia, vùng lãnh thổ khác nhau, ủng hộ trao đổi và đối thoại trên cơ sở tôn trọng sự khác biệt, đồng thời thúc đẩy xây dựng một cộng đồng quốc tế cởi mở và hội nhập.
- Xây dựng những thông điệp truyền thông một cách bài bản, có tính chiến lược về Việt Nam trong thời đại mới; trong đó, nhấn mạnh những thành tựu, định hướng phát triển, sự năng động, quyết tâm đổi mới và vai trò, trách nhiệm của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế. Tăng cường lan tỏa những thông điệp đó trên môi trường truyền thông quốc tế để thế giới có thể hiểu hơn tiềm năng, sức mạnh của dân tộc Việt Nam, những thành tựu mà Việt Nam đã đạt được cũng như Việt Nam trở thành biểu tượng điển hình của hòa bình và phát triển.
Thứ ba, về phương tiện truyền thông, cần đáp ứng yêu cầu của thời đại số và thực tiễn phát triển của đất nước:
- Hoạt động truyền thông chính sách cần nhanh hơn, kịp thời hơn, chính xác hơn và có độ phủ rộng hơn. Các phương tiện truyền thông không thể chỉ dừng lại ở sách, báo, tạp chí in hay phát thanh, truyền hình truyền thống mà cần phát triển mạnh hệ thống báo chí, xuất bản điện tử, nền tảng mạng xã hội và các công cụ tương tác số để đưa thông tin đến đúng đối tượng. Công nghệ dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo cần được ứng dụng rộng rãi để phân tích nhu cầu thông tin của công chúng, giúp việc xây dựng và sản xuất nội dung thông tin trở nên sát với thực tế hơn.
- Khi hành vi tiếp nhận thông tin của công chúng đã thay đổi theo hướng ưu tiên các dạng nội dung trực quan như video ngắn, đồ họa thông tin và báo chí tương tác thay vì những bài báo dạng văn bản, hình ảnh khô khan, truyền thông chính sách cần điều chỉnh theo hướng ngắn gọn, dễ hiểu, sinh động hơn và có khả năng tương tác tốt hơn. Các phương tiện truyền thông cũng cần có khả năng cá nhân hóa nội dung, giúp mỗi nhóm đối tượng tiếp nhận thông tin phù hợp với nhu cầu riêng.
- Cần hoạt động trên nền tảng minh bạch, số hóa và tích hợp đa nền tảng. Các cơ quan xuất bản, báo chí, truyền thông cần sử dụng công nghệ tiên tiến để phổ biến chủ trương, đường lối, chính sách một cách kịp thời; sử dụng thông tin dữ liệu và hệ thống phản hồi trên môi trường số để lắng nghe, tiếp nhận ý kiến công chúng, từ đó góp phần phản ánh những ý kiến đóng góp, điều chỉnh chính sách một cách kịp thời và linh hoạt hơn. Điều này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả truyền thông chính sách mà còn tạo điều kiện tăng cường sự tham gia của người dân vào quá trình xây dựng chính sách.
- Việc khẳng định hình ảnh và vị thế quốc gia đòi hỏi truyền thông chính sách phải có sự đổi mới mạnh mẽ về nội dung, hình thức và chiến lược triển khai. Tận dụng báo chí dữ liệu, công nghệ số và các nền tảng trực tuyến nhằm tạo ra những nội dung có sức lan tỏa rộng rãi, thu hút sự chú ý và nâng cao nhận diện về Việt Nam trong cộng đồng quốc tế.
- Tăng cường hợp tác, kết nối với các nền tảng truyền thông quốc tế, ứng dụng truyền thông đa ngôn ngữ và sử dụng công nghệ truyền tải hiện đại sẽ giúp Việt Nam không chỉ phổ biến thông tin chính sách trong nước mà còn tạo niềm tin với đối tác quốc tế.
Có thể nói, những điều kiện mới của thời đại số và sự đổi mới toàn diện của Việt Nam bên thềm kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình phát triển và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng đang đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với hoạt động truyền thông chính sách. Việc đổi mới thông điệp và phương tiện truyền thông không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả truyền thông chính sách, thúc đẩy sự đồng thuận xã hội và khẳng định vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Để làm được điều này, cần có sự kết hợp đồng bộ giữa đổi mới công nghệ, cải tiến nội dung và tăng cường khả năng tương tác, hướng đến một nền truyền thông chính sách hiện đại và hiệu quả.
3. Một số giải pháp đổi mới truyền thông chính sách trong kỷ nguyên phát triển mới
Thứ nhất, xây dựng chiến lược quốc gia về chuyển đổi mô hình hoạt động truyền thông chính sách thời đại số.
Được thúc đẩy bởi các lý thuyết và công nghệ mới, thời đại số với trụ cột là các công nghệ số đang phát triển với tốc độ nhanh chóng. Nhiều quốc gia đã và đang tích cực xây dựng chiến lược, chương trình, kế hoạch quốc gia trong lĩnh vực truyền thông chính sách và thúc đẩy toàn diện sự phát triển của hoạt động truyền thông chính sách bằng đột phá phát triển công nghệ số. Với việc tận dụng những lợi thế công nghệ của các nền tảng số và công nghệ số, truyền thông chính sách đã vượt ra ngoài phạm vi truyền tải thông tin đơn lẻ và trở thành một lĩnh vực quan trọng liên quan đến hình ảnh quốc gia, lợi ích quốc gia và chiến lược quốc gia. Nó đã trở thành biểu hiện cụ thể của sức mạnh mềm văn hóa, làm nên sức mạnh tổng hợp của quốc gia. Do đó, trong thời gian tới, cần xây dựng Chiến lược chuyển đổi mô hình hoạt động truyền thông chính sách hiện đại dựa trên nền tảng đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, trong đó các công nghệ số, nền tảng số là nòng cốt, góp phần làm tốt hơn nữa công tác thông tin - tư tưởng, định hướng dư luận trong nước và quốc tế.
Thứ hai, thúc đẩy phát triển công nghệ số và tích hợp đa phương tiện trong hoạt động truyền thông chính sách.
- Tăng cường nghiên cứu, lập kế hoạch, chiến lược tổng thể và thúc đẩy tích hợp phương tiện truyền thông thông qua phát triển công nghệ số. Đẩy mạnh chuyển đổi số hệ thống truyền thông chính sách, chuyển từ mô hình truyền thống sang nền tảng số hóa toàn diện. Việc ứng dụng công nghệ đa nền tảng như mạng xã hội, báo chí dữ liệu, thực tế ảo (VR/AR) sẽ giúp chính sách tiếp cận công chúng hiệu quả hơn. Đồng thời, xây dựng các nền tảng tương tác, hệ thống phản hồi trực tuyến để bảo đảm công chúng có thể tham gia đóng góp ý kiến, từ đó tăng cường sự kết nối giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Việc nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ số trong hoạt động truyền thông chính sách đòi hỏi đội ngũ nhà khoa học, nhà báo, biên tập viên phải hợp tác với nhau, cùng nhau đổi mới, cùng nhau khám phá các lý thuyết, phương pháp và công cụ mới để tối ưu hóa việc ứng dụng công nghệ tiên tiến, phát huy tác dụng, nâng cao giá trị của hoạt động truyền thông chính sách trong kỷ nguyên mới.
- Khai thác đầy đủ các chức năng cụ thể của các nền tảng mới và thiết bị đầu cuối mới trong việc phục vụ công tác truyền thông - thông tin và định hướng dư luận xã hội của Đảng; đồng thời sử dụng công nghệ làm phương tiện hỗ trợ để nâng cao năng lực và trình độ của các phương tiện truyền thông tham gia quản lý xã hội và phục vụ các chiến lược quốc gia; góp phần truyền tải và lan tỏa thông tin kịp thời, khách quan, nắm bắt xu hướng và hỗ trợ định hướng dư luận xã hội. Giới học thuật và giới truyền thông cần nỗ lực tìm cách phát huy hiệu ứng dẫn dắt của công nghệ số và cải thiện khả năng truyền bá, định hướng, mức độ ảnh hưởng và sự tin cậy của thông tin truyền thông đối với dư luận xã hội.
- Tích hợp và tối ưu hóa quy trình, tái cấu trúc nền tảng thông tin nhằm kết nối hiệu quả các nguồn lực truyền thông với công nghệ và phương pháp quản lý, tạo ra hệ thống truyền thông chính thống có sức ảnh hưởng mạnh mẽ. Ưu tiên phát triển nền tảng truyền thông di động quốc gia, hỗ trợ các phương tiện truyền thông sử dụng thông tin di động để dẫn dắt dư luận xã hội. Đẩy mạnh đổi mới công nghệ cốt lõi, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong sản xuất, phân phối và phản hồi thông tin. Đồng thời, bảo đảm sự phối hợp hài hòa giữa truyền thông truyền thống và truyền thông hiện đại, truyền thông trung ương và truyền thông địa phương, truyền thông đại chúng và truyền thông chuyên biệt, hướng đến một hệ thống truyền thông đa phương tiện có cấu trúc hợp lý, hiệu quả.
Thứ ba, xây dựng thông điệp truyền thông hấp dẫn, hiệu quả, tích hợp đa phương tiện, đa thể loại, đa hình thức để lan tỏa hình ảnh, uy tín, vị thế của Việt Nam trong kỷ nguyên mới.
- Xây dựng thông điệp truyền thông đa dạng, phong phú về thể loại, hình thức thể hiện nhằm cung cấp thông tin chính xác, toàn diện, thuyết phục, phản ánh sự phát triển và tiềm năng, thế mạnh về vật chất, tinh thần của Việt Nam; quảng bá thành tựu đất nước theo cách đa chiều, giúp nâng cao vị thế và uy tín quốc tế của đất nước, tạo cơ hội để thế giới hiểu rõ hơn về Việt Nam.
- Thiết kế nội dung thông điệp phản ánh chân thực, sinh động, khơi gợi cảm xúc và nhận thức của công chúng, truyền tải những câu chuyện hấp dẫn về lịch sử, văn hóa và sự phát triển đất nước, giúp nâng cao sự quan tâm của quốc tế về đất nước, con người, tiềm năng, ưu thế phát triển của Việt Nam.
- Xây dựng nội dung thông điệp bằng cách sử dụng ngôn ngữ hiện đại, dễ tiếp cận, diễn đạt theo cách ngắn gọn, rõ ràng và gần gũi với công chúng. Sử dụng lối kể chuyện (storytelling), hình ảnh trực quan, video ngắn và infographic giúp truyền tải thông điệp một cách sinh động, hấp dẫn.
- Xây dựng các thông điệp phù hợp với từng nhóm đối tượng, từ người dân, doanh nghiệp đến đối tác quốc tế. Theo đó, cần tăng cường ứng dụng dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo, công nghệ chuỗi khối (blockchain) để phân tích hành vi người dùng giúp tối ưu hóa nội dung và hình thức truyền tải chính sách theo nhu cầu thực tế và hỗ trợ việc kiểm chứng thông tin, cá nhân hóa nội dung cũng như xây dựng hệ thống truyền thông chính sách thông minh, hiệu quả hơn.
- Đẩy mạnh truyền thông trên báo điện tử, mạng xã hội, nền tảng phát trực tuyến, podcast để mở rộng phạm vi tiếp cận; kết hợp giữa truyền thống và hiện đại giúp thông điệp được lan tỏa mạnh mẽ hơn.
- Xây dựng thông điệp đa ngôn ngữ, hợp tác với các kênh truyền thông toàn cầu để quảng bá hình ảnh Việt Nam trong kỷ nguyên số. Điều này giúp nâng cao vị thế quốc gia và tạo cơ hội phát triển trong môi trường quốc tế.
Thứ tư, xây dựng và hoàn thiện thể chế, chính sách, quy định pháp luật để tạo ra một hệ sinh thái truyền thông chính sách chuẩn hóa trong thời đại số.
Xây dựng hệ thống pháp lý linh hoạt, cập nhật, bảo đảm tính chính xác, bảo mật và hiệu quả trong việc truyền tải thông tin chính sách, góp phần thúc đẩy minh bạch và tạo sự đồng thuận trong xã hội. Cụ thể là:
- Hoàn thiện khung pháp lý về quản lý nội dung số là yêu cầu cấp thiết đầu tiên. Cần có các quy định rõ ràng về trách nhiệm của các cơ quan truyền thông, nền tảng số trong việc bảo đảm tính chính xác của thông tin chính sách, ngăn chặn tin giả và thông tin sai lệch. Cùng với đó, hệ thống pháp luật cần xác định quyền lợi và nghĩa vụ của các bên liên quan trong sản xuất, phát hành và kiểm duyệt nội dung số.
- Xây dựng cơ chế bảo mật và bảo vệ dữ liệu số nhằm bảo đảm an toàn thông tin trong truyền thông chính sách. Với sự phát triển của công nghệ, nguy cơ rò rỉ thông tin cá nhân, dữ liệu quan trọng ngày càng gia tăng, đòi hỏi có các quy định chặt chẽ về an toàn thông tin, hệ thống giám sát mạng, mã hóa dữ liệu và bảo vệ quyền riêng tư của người dùng.
- Đổi mới thể chế để thúc đẩy ứng dụng công nghệ, khuyến khích sáng tạo trong truyền thông chính sách là giải pháp cần thiết. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ báo chí, truyền thông số bằng cách xây dựng hệ sinh thái công nghệ, khuyến khích đổi mới sáng tạo trong các nền tảng truyền thông. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu lớn, blockchain trong truyền thông chính sách sẽ giúp nâng cao độ chính xác và hiệu quả tiếp cận.
- Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý nhà nước và đơn vị, doanh nghiệp công nghệ nhằm nâng cao năng lực quản lý truyền thông số. Việc hợp tác giữa Nhà nước, các công ty công nghệ và nền tảng mạng xã hội giúp tạo ra môi trường truyền thông lành mạnh, đồng thời phát triển các công cụ giám sát nội dung, cảnh báo tin giả và tối ưu hóa cách thức truyền tải thông tin chính sách.
Thứ năm, xây dựng và khai thác tốt nền tảng truyền thông quốc tế.
Cần tận dụng tốt các nền tảng truyền thông quốc tế để đưa tin một cách khách quan, trung thực, sinh động về môi trường kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của Việt Nam. Hiện nay, các công nghệ mới nổi không ngừng được phổ biến, tạo nên những thay đổi sâu sắc trong nền tảng truyền thông quốc tế. Trong số đó, công nghệ thông tin mà đại diện là công nghệ 5G đã tạo điều kiện cho sự phát triển của các nền tảng truyền thông quốc tế với các đặc điểm như băng thông lớn, độ trễ thấp và kết nối mạnh, hình thành một phương thức thu thập, xử lý và phân phối thông tin mới, giúp củng cố việc xây dựng về khả năng liên lạc quốc tế của mỗi quốc gia; do đó, thói quen tiếp nhận thông tin của cư dân toàn cầu cũng có những thay đổi lớn. Điều này đặt ra yêu cầu phải sử dụng tốt các nền tảng truyền thông quốc tế.
Trước những thay đổi lớn về công nghệ truyền thông, hệ sinh thái dư luận và bối cảnh truyền thông, việc tăng cường xây dựng năng lực truyền thông quốc tế đòi hỏi phải nắm bắt các cơ hội mới do sự phát triển của công nghệ thông tin tiên tiến mang lại, đẩy nhanh việc bố trí các nền tảng truyền thông mới và tích cực sử dụng 5G và công nghệ thông tin, công nghệ mạng... để thực hiện các hoạt động truyền thông. Tiếp tục nâng cao hiệu quả phổ biến nội dung truyền thông và hình thức phổ biến quốc tế đa kênh, chính xác. Đẩy nhanh xây dựng nền tảng truyền thông di động, đổi mới các hình thức công bố thông tin đa dạng như video ngắn, micro video, phát sóng trực tiếp trên nền tảng đám mây, phát sóng thoại để thu hút sự quan tâm, đồng hành của bạn bè quốc tế, qua đó lan tỏa hình ảnh một Việt Nam năng động, sáng tạo, giàu bản sắc đến với thế giới một cách thuyết phục và hiệu quả.
Thứ sáu, đào tạo nguồn nhân lực truyền thông chính sách nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, tư duy số hóa và khả năng thích ứng với môi trường truyền thông hiện đại.
- Đổi mới nội dung đào tạo theo hướng công nghệ số là yếu tố quan trọng. Các chương trình đào tạo về báo chí, truyền thông cần tích hợp kiến thức về trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu lớn, truyền thông số đa nền tảng, giúp đội ngũ truyền thông chính sách không chỉ giỏi về nghiệp vụ mà còn thành thạo các công cụ số để tối ưu hóa quá trình truyền tải thông tin.
- Tăng cường đào tạo kỹ năng thực hành thông qua mô hình học tập ứng dụng, giúp nguồn nhân lực truyền thông có khả năng xử lý thông tin nhanh, sáng tạo nội dung trực quan và thích ứng với tốc độ thay đổi của truyền thông số. Các khóa đào tạo cần tập trung vào viết báo chí dữ liệu, sản xuất nội dung đa phương tiện, khai thác hiệu quả nền tảng truyền thông xã hội để lan tỏa thông điệp chính sách.
- Phát triển tư duy phản biện và đạo đức truyền thông là yếu tố cốt lõi giúp bảo đảm tính chính xác, khách quan trong truyền tải chính sách. Trong thời đại thông tin đa chiều, đội ngũ truyền thông cần có kỹ năng xác minh thông tin, chống tin giả, bảo vệ sự minh bạch của truyền thông chính sách và định hướng dư luận xã hội một cách lành mạnh.
- Đẩy mạnh chuyển đổi số trong hệ thống đào tạo, ứng dụng nền tảng học tập trực tuyến, trí tuệ nhân tạo trong giảng dạy, tạo môi trường đào tạo linh hoạt, cá nhân hóa theo từng nhóm kỹ năng. Đây sẽ là bước đi quan trọng giúp Việt Nam phát triển đội ngũ nhân lực truyền thông chính sách chất lượng cao, góp phần nâng cao hiệu quả truyền thông, củng cố vị thế quốc gia trong kỷ nguyên hội nhập và phát triển.
- Đẩy mạnh trao đổi, hợp tác giữa các tổ chức nghiên cứu về truyền thông chính sách Việt Nam với nước ngoài, đồng thời có chính sách hỗ trợ cho nghiên cứu về hoạt động này trong bối cảnh công nghệ số phát triển bùng nổ và trước những yêu cầu mới đối với hoạt động truyền thông chính sách trong kỷ nguyên phát triển mới của Việt Nam.
- Thúc đẩy việc xây dựng các tổ chức tư vấn truyền thông quốc tế đặc biệt và phát triển giáo dục - đào tạo ngành truyền thông chính sách. Quan tâm xây dựng các viện nghiên cứu chuyên sâu về truyền thông chính sách trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng; chú trọng hơn nữa các nguồn nhân lực, nhân tài chuyên ngành truyền thông chính sách trong các trường đại học, học viện, viện nghiên cứu khoa học và các tổ chức truyền thông trong nước và nước ngoài, đồng thời tăng cường xây dựng đội ngũ nhân lực hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này.
1. Báo chí dữ liệu (Data Journalism) là một hình thức báo chí sử dụng dữ liệu để thu thập, phân tích và trình bày thông tin; trong đó tối ưu hóa việc khai thác các tập dữ liệu lớn, số liệu thống kê và công nghệ phân tích để tạo ra nội dung có chiều sâu, cung cấp thông tin một cách sinh động về các vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội,... Các bài viết chuyển đổi việc trình bày các dữ liệu khô khan thành biểu đồ, sơ đồ, hình ảnh trực quan, giúp người đọc hiểu sâu hơn về các vấn đề được đề cập.
2. Xem “Tổng Bí thư Tô Lâm trao đổi chuyên đề “Kỷ nguyên phát triển mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam””, Báo điện tử Chính phủ, ngày 25/11/2024, https://baochinhphu.vn/tong-bi-thu-to-lam-trao-doi-chuyen-de-ky-nguyen-phat-trien-moi-ky-nguyen-vuon-minh-cua-dan-toc-viet-nam-102241125190606526.htm.
3, 4. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. I, tr. 101.
XIII, Sđd, t. I, tr. 101.
