1. Cơ hội và thách thức của việc ứng dụng chuyển đổi số và AI trong công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng
Về cơ hội:
Một là, “minh nhãn” AI có khả năng phân tích dữ liệu và nhận diện xu hướng. Điều đó được thể hiện qua việc phân tích dư luận xã hội trên các nền tảng số, giúp Đảng nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của nhân dân và nhận diện sớm các tư tưởng lệch lạc, đồng thời phát hiện, phản bác thông tin sai lệch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. AI có thể nhận diện các đặc điểm của tin giả, thông tin sai lệch, các luận điệu xuyên tạc dựa trên các mẫu dữ liệu đã được xác định. Khi phát hiện nội dung nghi vấn, hệ thống có thể tự động cảnh báo cho các cơ quan chức năng để có biện pháp xử lý và phản bác kịp thời. Trên thực tế, AI có thể sử dụng để quét các bài viết, video, hình ảnh trên mạng xã hội, so sánh với các nguồn thông tin chính thống, phát hiện các nội dung đã bị chỉnh sửa, cắt ghép sai sự thật hoặc đưa thông tin sai về đường lối, chủ trương của Đảng.
Hai là, “bộ não số” còn có khả năng tự động hóa và nâng cao hiệu quả tuyên truyền. AI có thể hỗ trợ tạo ra các nội dung tuyên truyền đa dạng, hấp dẫn, phù hợp với từng đối tượng, tự động hóa việc phân phối thông tin trên các kênh truyền thông; đồng thời giúp phân tích đặc điểm của từng nhóm đối tượng như độ tuổi, trình độ, mối quan tâm..., để tạo ra các nội dung tuyên truyền phù hợp, hấp dẫn hơn. Thực tế, các ứng dụng hoặc chatbot sử dụng AI có thể tương tác với người dùng, trả lời các câu hỏi về chủ trương, đường lối của Đảng một cách nhanh chóng và chính xác, cung cấp các thông tin tham khảo phù hợp với nhu cầu của từng người. Các nền tảng số và ứng dụng AI tạo điều kiện để Đảng tiếp cận đến nhiều đối tượng hơn, đặc biệt là giới trẻ, tăng cường tương tác hai chiều, lắng nghe và giải đáp thắc mắc của người dân về đường lối, chủ trương của Đảng.
Ba là, “chìa khóa số” mở ra “chân trời mới” cho bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. AI có thể phân tích các luận điệu xuyên tạc một cách nhanh chóng và cung cấp các luận cứ sắc bén để phản bác hiệu quả. Ngoài ra, AI còn hỗ trợ dự báo và phòng ngừa các nguy cơ tiềm ẩn, các điểm nóng về chính trị để Đảng có các biện pháp chủ động phòng ngừa. Đồng thời, AI có thể tổng hợp các thông tin, dẫn chứng, số liệu từ các nguồn chính thống góp phần xây dựng các luận cứ sắc bén, logic để phản bác các quan điểm sai trái của các thế lực thù địch một cách hiệu quả hơn.
Như vậy, việc ứng dụng AI không chỉ là một xu hướng công nghệ đơn thuần mà còn là một đòi hỏi khách quan để Đảng nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu và khả năng thích ứng với những biến đổi nhanh chóng của tình hình mới. AI với khả năng phân tích dữ liệu khổng lồ, nhận diện các mẫu hình phức tạp và tự động hóa các quy trình sẽ trở thành công cụ đắc lực để Đảng nắm bắt sâu sắc hơn tâm tư, nguyện vọng của nhân dân, phát hiện sớm và ngăn chặn hiệu quả âm mưu của “diễn biến hòa bình”, các luận điệu xuyên tạc, phủ nhận nền tảng tư tưởng của Đảng. Điều này đã được Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Chuyển đổi số không chỉ là một xu hướng tất yếu, mà còn là yêu cầu cấp thiết để Việt Nam thu hẹp khoảng cách phát triển với khu vực và thế giới”1. Do đó, chuyển đổi số và AI không chỉ là lựa chọn, mà là yêu cầu cấp bách để giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng trong thời đại số.
Về thách thức:
Thách thức về quyền riêng tư. Việc sử dụng AI để phân tích thông tin có thể xâm phạm quyền riêng tư, tạo ra sự giám sát quá mức nếu không có các quy định chặt chẽ. Điều đó được thể hiện ở việc theo dõi các bình luận, like, share của người dùng trên mạng xã hội và đưa ra các đánh giá về “mức độ ủng hộ Đảng” có thể gây ra lo ngại về giám sát quá mức và hạn chế quyền tự do ngôn luận. AI có khả năng thu thập, phân tích lượng lớn dữ liệu về hành vi, quan điểm, tương tác của người dùng trên không gian mạng. Việc sử dụng dữ liệu này để đánh giá mức độ ủng hộ, nhận diện “tư tưởng lệch lạc” hoặc dự đoán khuynh hướng chính trị có thể xâm phạm nghiêm trọng quyền riêng tư của cá nhân. Chẳng hạn như một hệ thống AI được phát triển để theo dõi và phân tích các bình luận, bài đăng, lượt thích, chia sẻ trên các nền tảng mạng xã hội liên quan đến các sự kiện chính trị, chủ trương của Đảng. Hệ thống này giúp xử lý ngôn ngữ tự nhiên và phân tích cảm xúc để đánh giá xem một cá nhân có thái độ tích cực, tiêu cực hay trung lập đối với Đảng và các chính sách của Nhà nước. Điều này tạo ra “văn hóa sợ hãi” và hạn chế tự do ngôn luận, nếu bộ phận người dân biết rằng mọi ý kiến của họ trên mạng xã hội đều bị theo dõi và đánh giá bởi một hệ thống AI, họ có thể trở nên e dè hơn trong việc bày tỏ quan điểm, đặc biệt là những ý kiến khác biệt hoặc mang tính phê bình. Từ đó làm suy yếu quyền tự do ngôn luận và làm giảm tính đa dạng trong các cuộc thảo luận xã hội.
Thách thức về mặt pháp lý. Việc ứng dụng chuyển đổi số và AI trong công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng đặt là nhiều vấn đề pháp lý, đòi hỏi phải nghiên cứu, điều chỉnh và ban hành các quy định mới để bảo đảm hoạt động này diễn ra trong khuôn khổ pháp luật và bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Hiện tại, chưa có một hành lang pháp lý rõ ràng quy định về việc thu thập, xử lý và sử dụng dữ liệu liên quan đến quan điểm chính trị, tư tưởng của cá nhân trên không gian mạng bởi các hệ thống AI. Điều này tạo ra sự mơ hồ về quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan, cũng như nguy cơ lạm dụng dữ liệu. Khi AI đưa ra các đánh giá hoặc đề xuất liên quan đến vấn đề tư tưởng như xác định thông tin sai lệch hoặc đánh giá mức độ “trung thành” thì việc xác định trách nhiệm pháp lý trong trường hợp có sai sót hoặc gây ra hậu quả tiêu cực là một thách thức lớn. Việc ứng dụng AI trong bảo vệ nền tảng tư tưởng có thể liên quan đến nhiều lĩnh vực như an ninh mạng, quyền riêng tư, sở hữu trí tuệ, báo chí,... Vì vậy, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước để bảo đảm tính thống nhất và hiệu quả của hệ thống pháp luật. Không những vậy, thách thức xuyên biên giới là điều không thể tránh khỏi bởi thông tin trên không gian mạng mang tính toàn cầu nên việc ứng dụng AI để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng có thể gặp phải những thách thức pháp lý liên quan đến chủ quyền quốc gia, luật pháp quốc tế và sự khác biệt về quy định pháp luật giữa các quốc gia.
Thách thức về mặt kỹ thuật - tính chính xác và an ninh mạng. Việc bảo đảm tính chính xác, khách quan, không thiên vị của AI là một bài toán khó. Việc số hóa và ứng dụng AI tiềm ẩn nguy cơ bị tấn công mạng, lộ lọt dữ liệu quan trọng, gây ảnh hưởng đến uy tín và hoạt động của Đảng; các thế lực thù địch ngày càng sử dụng các kỹ thuật tinh vi để tạo ra và lan truyền thông tin giả mạo như fake news, deepfake,... Việc AI có thể phân biệt được thông tin thật giả một cách chính xác và kịp thời là một thách thức lớn, đòi hỏi sự phát triển liên tục của các thuật toán và công nghệ.
Thách thức về nguồn nhân lực. Trong công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, chuyển đổi số và AI đối diện với những thách thức không nhỏ về nguồn nhân lực, đòi hỏi sự đầu tư và chiến lược phát triển đồng bộ. Trước hết là sự thiếu hụt nhân lực chất lượng cao có kiến thức liên ngành. Để triển khai và vận hành hiệu quả các hệ thống AI trong lĩnh vực tư tưởng, cần đội ngũ cán bộ không chỉ am hiểu sâu sắc về lý luận chính trị, chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh mà còn phải có kiến thức chuyên sâu về công nghệ thông tin, phân tích dữ liệu, AI và an ninh mạng. Vì vậy, sự thiếu hụt đội ngũ này là một rào cản lớn. Cùng với đó, chúng ta đang gặp khó khăn trong việc thu hút và “giữ chân” đội ngũ cán bộ chất lượng cao về công nghệ, lĩnh vực AI và công nghệ thông tin, đặc biệt khi so sánh với mức đãi ngộ và cơ hội phát triển ở khu vực tư nhân.
2. “Khúc giao hưởng” giữa chuyển đổi số và AI tạo ra những “âm sắc” mới nào trong công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng?
Trong công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, chuyển đổi số và AI không đơn thuần là những công cụ kỹ thuật được áp dụng một cách rời rạc mà đang dần hòa quyện, tương tác lẫn nhau, tạo nên một “khúc giao hưởng” phức điệu với những âm sắc vừa mạnh mẽ, vừa tinh tế. Sự cộng hưởng sức mạnh này mang đến những cơ hội chưa từng có để củng cố và lan tỏa hệ giá trị cốt lõi của Đảng trong kỷ nguyên số, đồng thời đặt ra những yêu cầu cấp thiết về tính nhân văn và sự kiểm soát chặt chẽ.
Một là, chuyển đổi số tạo nền tảng, AI tạo đột phá.
Nghị quyết 57-NQ/TW, ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã tạo chuyển biến mang tính đột phá về nhận thức và tổ chức thực hiện việc ứng dụng công nghệ vào công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Điều này thể hiện mối quan hệ gắn kết, trong đó quá trình chuyển đổi số đóng vai trò kiến tạo một môi trường số hóa vững chắc, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển và ứng dụng đột phá của AI. Chuyển đổi số kiến tạo môi trường số hóa toàn diện, từ hạ tầng thông tin, dữ liệu về chủ trương, đường lối của Đảng, về tình hình dư luận xã hội, về các luận điệu sai trái. Đó chính là “nguyên liệu đầu vào” quan trọng, trên nền tảng đó, AI phát huy khả năng phân tích, xử lý dữ liệu khổng lồ, tự động hóa các tác vụ phức tạp, mang lại hiệu quả và tốc độ vượt trội trong công tác tuyên truyền, giám sát dư luận và phản bác thông tin sai lệch. Đây là “bộ não” giúp Đảng hiểu rõ hơn về tình hình tư tưởng và dự đoán các nguy cơ. Đồng thời, chuyển đổi số tạo ra các kênh giao tiếp trực tuyến đa dạng giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân như cổng thông tin điện tử, mạng xã hội, ứng dụng di động,... AI có thể tương tác trực tiếp với người dân, giải đáp thắc mắc một cách nhanh chóng và hiệu quả, đó cũng là “người truyền đạt” thông minh và gần gũi.
Hai là, AI còn làm sâu sắc và cá nhân hóa trải nghiệm số.
Tại Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là lựa chọn, mà là con đường sống còn”2. Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là trụ cột tăng trưởng mới của đất nước, do đó cần mạnh dạn lựa chọn, đưa các sản phẩm, giải pháp ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số nhanh chóng vào thực tiễn. Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh rằng, chuyển đổi số không chỉ là ứng dụng công nghệ mà còn là quá trình xác lập một phương thức sản xuất mới, tiên tiến và hiện đại và cho rằng đây là con đường tất yếu để nâng cao năng suất lao động, đổi mới mô hình tăng trưởng và phát triển bền vững. Thật vậy, chuyển đổi số cung cấp các kênh tương tác đa dạng, cùng với đó, AI giúp cá nhân hóa nội dung, tạo ra những trải nghiệm phù hợp với từng đối tượng, tăng cường tính hấp dẫn và khả năng tiếp nhận chủ trương, đường lối của Đảng. AI có thể “hiểu” nhu cầu thông tin của người dùng và cung cấp những nội dung phù hợp, đúng thời điểm. Nội dung được cá nhân hóa có thể được thiết kế để kích thích tư duy phản biện, khuyến khích người dân suy ngẫm sâu hơn về các vấn đề lý luận và chính trị, thay vì chỉ tiếp nhận thông tin một cách thụ động. Hơn nữa, bằng cách cung cấp những nội dung phù hợp và tương tác một cách thông minh, AI có thể giúp Đảng xây dựng mối liên kết gần gũi hơn với người dân trên không gian mạng, tạo ra một cộng đồng những người ủng hộ và hiểu rõ về nền tảng tư tưởng của Đảng.
Ba là, sự cộng hưởng còn được thể hiện ở sức mạnh tổng hợp trong đấu tranh tư tưởng, lý luận.
Chuyển đổi số mở rộng không gian đấu tranh tư tưởng, lý luận trên môi trường mạng, trong khi AI cung cấp các công cụ mạnh mẽ để phát hiện, phân tích và đối phó với các luận điệu xuyên tạc một cách chủ động và hiệu quả. Sự kết hợp này tạo ra “lá chắn” vững chắc hơn trên mặt trận tư tưởng, giúp Đảng nâng cao khả năng phòng thủ, phản công và chủ động định hướng dư luận hiệu quả hơn. Trong môi trường số, tốc độ lan truyền thông tin là yếu tố then chốt. Sự kết hợp giữa hạ tầng số và khả năng tự động hóa của AI góp phần giúp Đảng phản ứng kịp thời trước các thông tin sai lệch, ngăn chặn nguy cơ lan rộng và gây ảnh hưởng tiêu cực đến dư luận. Điều này giúp Đảng xây dựng một thế trận đấu tranh tư tưởng liên hoàn, đồng bộ trên mọi mặt trận trên không gian mạng. Các thông điệp nhất quán được truyền tải một cách hiệu quả, tạo ra sức mạnh cộng hưởng lớn. Sự cộng hưởng này không chỉ nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng mà còn giúp Đảng chủ động định hướng dư luận, nâng cao uy tín chính trị trong kỷ nguyên số đầy biến động.
Trong dòng chảy không ngừng của kỷ nguyên số, cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam đã bước sang giai đoạn mới với những cơ hội và thách thức mới. Đây không chỉ là cuộc đua công nghệ, mà là cuộc chiến giành lấy trái tim và khối óc của nhân dân. Sự kết hợp giữa sức mạnh công nghệ và bản lĩnh chính trị chính là chìa khóa vàng để Đảng nắm vững ngọn cờ tư tưởng trong kỷ nguyên số đầy biến động này.
1. “Tổng Bí thư Tô Lâm: Chuyển đổi số không chỉ là cơ hội mà là trách nhiệm của mỗi doanh nghiệp”, Báo VTV online, ngày 15/01/2025, https://vtv.vn/chinh-tri/tong-bi-thu-to-lam-chuyen-doi-so-khong-chi-la-co-hoi-ma-la-trach-nhiem-cua-moi-doanh-nghiep-20250115131441735.htm
2. Phạm Kiên, Văn Chiến, Tuấn Huy: “Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”, Báo Quân đội nhân dân điện tử, ngày 13/01/2025, https://www.qdnd.vn/chinh-tri/tin-tuc/hoi-nghi-toan-quoc-ve-dot-pha-phat-trien-khoa-hoc-cong-nghe-doi-moi-sang-tao-va-chuyen-doi-so-quoc-gia-811215
