1. Báo chí cách mạng: Sản phẩm và động lực của lịch sử dân tộc
Ngay từ những thập niên đầu thế kỷ XX, trong bối cảnh phong trào yêu nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản ở Việt Nam bộc lộ những giới hạn lịch sử, yêu cầu cấp thiết về một phương tiện truyền bá tư tưởng cách mạng mang tính lý luận sâu sắc, có tổ chức và định hướng rõ ràng đã trở thành đòi hỏi cấp thiết. Trong bối cảnh đó, năm 1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), Nguyễn Ái Quốc - nhà yêu nước vĩ đại, người chiến sĩ cộng sản quốc tế đã sáng lập tờ báo Thanh Niên, cơ quan ngôn luận của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Sự ra đời của báo Thanh Niên không chỉ là cột mốc khởi đầu cho nền báo chí cách mạng Việt Nam, mà còn là minh chứng rõ ràng cho nhận thức chiến lược về vai trò của báo chí trong sự nghiệp cách mạng.
Báo Thanh Niên đảm nhiệm vai trò như một “trường học vỡ lòng” về lý luận cách mạng. Đây là nơi lần đầu tiên lớp thanh niên yêu nước Việt Nam được tiếp cận với chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng đấu tranh giai cấp và con đường giải phóng dân tộc gắn liền với giải phóng giai cấp, giải phóng con người.
Khác với báo chí truyền thống vốn thiên về phản ánh hiện trạng xã hội hoặc cung cấp thông tin thời sự, ngay từ buổi đầu, báo chí cách mạng đã xác lập rõ chức năng tuyên truyền, giáo dục và tổ chức hành động. Nội dung các bài viết không chỉ nâng cao nhận thức chính trị mà còn khơi dậy lòng yêu nước, khích lệ tinh thần đấu tranh, hướng người đọc đến lý tưởng cách mạng triệt để. Tiếp nối truyền thống của Thanh niên, các ấn phẩm như Tranh đấu, Dân chúng, Cờ Giải phóng, Sự thật, Giải phóng... lần lượt ra đời trong các điều kiện lịch sử khác nhau, phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của từng giai đoạn cách mạng. Một đặc điểm nổi bật là hầu hết các tờ báo đều hoạt động trong điều kiện bí mật, vượt qua sự kiểm duyệt khắt khe của thực dân và tay sai, song vẫn bảo đảm được hiệu quả tuyên truyền sâu rộng trong quần chúng nhân dân. Đây là minh chứng rõ nét cho tính linh hoạt, kiên cường và sáng tạo của báo chí cách mạng Việt Nam.
Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”1. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, báo chí cách mạng thực sự trở thành một mặt trận đặc biệt trong tổng thể chiến lược toàn diện của Đảng. Không chỉ tuyên truyền đường lối kháng chiến, phản ánh tinh thần anh dũng của quân và dân ta, báo chí còn là công cụ đấu tranh tư tưởng sắc bén chống lại các luận điệu xuyên tạc và chia rẽ từ phía kẻ thù. Dưới khẩu hiệu “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng”, đội ngũ nhà báo cách mạng đã kiên cường bám sát thực tiễn, phản ánh chân thực cuộc sống chiến đấu và lao động của nhân dân, cổ vũ phong trào thi đua yêu nước, đồng thời vạch trần tội ác chiến tranh và giới thiệu những tấm gương điển hình tiên tiến. Trong điều kiện chiến tranh khốc liệt, không ít nhà báo đã hy sinh trên mặt trận, chứng minh bằng chính sinh mệnh của mình bản chất dấn thân, chiến đấu và phụng sự của báo chí cách mạng Việt Nam.
Không chỉ là công cụ tuyên truyền, báo chí cách mạng còn là phương tiện lưu giữ ký ức dân tộc, hình thành và lan tỏa các giá trị văn hóa kháng chiến. Những tác phẩm phóng sự, bút ký, thơ ca đăng tải trên báo chí giai đoạn này không chỉ có giá trị tư liệu, mà còn chứa đựng chiều sâu thẩm mỹ và giá trị tinh thần lớn lao. Văn hóa kháng chiến được định hình qua báo chí, góp phần làm nên bản sắc văn hóa Việt Nam trong thời kỳ đấu tranh giành độc lập dân tộc.
Bước sang thời kỳ Đổi mới, từ Đại hội VI của Đảng (tháng 12/1986), trong bối cảnh đất nước chuyển mình mạnh mẽ về kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế, báo chí cách mạng tiếp tục phát huy vai trò là một lực lượng đồng hành cùng công cuộc Đổi mới toàn diện đất nước. Sự chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đặt ra yêu cầu mới cho báo chí: không chỉ tuyên truyền đường lối, chính sách, mà còn phản ánh hiện thực xã hội đa chiều, thực hiện chức năng phản biện chính sách, định hướng dư luận và cổ vũ cải cách. Từ chỗ chủ yếu làm nhiệm vụ cổ động, báo chí đã chuyển mình trở thành một kênh truyền thông phản ánh tâm tư, nguyện vọng của nhân dân, góp phần mở rộng không gian dân chủ, thúc đẩy đối thoại xã hội và kiến tạo môi trường chính trị - văn hóa cởi mở, lành mạnh.
Đặc biệt, từ đầu thế kỷ XXI, khi làn sóng truyền thông số bùng nổ, báo chí cách mạng tiếp tục chuyển mình mạnh mẽ, tiếp cận các nền tảng số, phát triển báo điện tử, báo đa phương tiện. Sự lan tỏa của văn hóa đại chúng và thông tin xuyên biên giới buộc báo chí phải giữ vững vai trò dẫn dắt tư tưởng, chống lại các luồng thông tin độc hại, xuyên tạc và phản văn hóa.
Sự giao thoa giữa báo chí - truyền thông - văn hóa trong thời đại số đặt báo chí cách mạng trước một sứ mệnh mới: không chỉ bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng mà còn giữ gìn và lan tỏa bản sắc văn hóa dân tộc trong môi trường truyền thông toàn cầu.
2. Báo chí cách mạng trong kiến tạo và bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc
Trong tiến trình hình thành, bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam, báo chí giữ vai trò hết sức quan trọng, là một chủ thể tích cực tham gia kiến tạo, lan tỏa và điều tiết các giá trị văn hóa. Từ chỗ chỉ là phương tiện truyền tải thông tin, báo chí hiện nay đã trở thành một thiết chế văn hóa có tầm ảnh hưởng rộng lớn, tham gia sâu vào quá trình xây dựng bản sắc văn hóa dân tộc trong thời đại hội nhập quốc tế và Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Bản sắc văn hóa không phải là một tập hợp giá trị bất biến, mà là quá trình vận động liên tục, trong đó báo chí đóng vai trò như chiếc cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa dân tộc và thế giới.
Báo chí góp phần kiến tạo bản sắc văn hóa dân tộc thông qua ba chức năng cơ bản: phản ánh, phổ biến và định hướng.
Trước hết, báo chí là công cụ phản ánh đa chiều những giá trị văn hóa truyền thống. Thông qua việc giới thiệu di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, các phong tục, tập quán, nghệ thuật dân gian, lễ hội truyền thống..., báo chí giúp người dân, nhất là thế hệ trẻ, hiểu biết sâu sắc hơn về cội nguồn văn hóa dân tộc. Những chương trình như “Văn hóa dân gian và đời sống”, “Hồn Việt”, “Sắc màu các dân tộc”, hay các chuyên mục trên báo mạng về làng nghề truyền thống, ngôn ngữ các dân tộc thiểu số, ẩm thực vùng, miền... không chỉ là tư liệu quý báu, mà còn là một phần của quá trình kiến tạo và làm giàu thêm cho bản sắc văn hóa Việt Nam.
Tiếp đến, báo chí là phương tiện phổ biến các giá trị văn hóa mới, giúp truyền thống hòa nhập với hiện đại một cách hài hòa. Trong thời đại số, khi những khái niệm như “văn hóa số”, “công dân số” trở nên phổ biến, báo chí giữ vai trò then chốt trong việc dẫn dắt xã hội tiếp cận những chuẩn mực văn hóa mới phù hợp với thời đại, đồng thời biết chọn lọc, bảo vệ những giá trị cốt lõi không thể thay thế. Chính báo chí đã nêu lên những vấn đề thời sự về ứng xử văn hóa, đạo đức xã hội, từ đó hình thành những chuẩn mực văn hóa mới, có khả năng “gạn đục khơi trong”, gìn giữ tinh hoa và bài trừ những biểu hiện phản văn hóa.
Đặc biệt, báo chí có vai trò định hướng trong việc hình thành các giá trị bản sắc quốc gia. Trong không gian thông tin mở rộng hiện nay, khi luồng văn hóa nước ngoài thâm nhập mạnh mẽ vào đời sống xã hội Việt Nam, báo chí trở thành lực lượng phản biện, sàng lọc và định hình hệ giá trị văn hóa dân tộc. Với tính định hướng dư luận xã hội cao, báo chí góp phần bảo vệ bản sắc dân tộc trước nguy cơ “hòa tan văn hóa”, từ đó củng cố niềm tin, khơi dậy lòng tự hào dân tộc và xây dựng bản lĩnh văn hóa cho con người Việt Nam hiện đại.
Thông qua hàng loạt chuyên trang, chuyên mục, loạt bài dài kỳ về văn hóa dân gian, lễ hội truyền thống, di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, báo chí đã tạo nên một không gian giao thoa giữa quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và
đổi mới. Chẳng hạn, Báo Nhân Dân, Tạp chí Cộng sản, Báo Thời Nay, Báo Văn hóa, Tạp chí Tuyên giáo... thường xuyên đăng tải những bài viết chuyên sâu về văn hóa dân tộc, về các vùng đất, các cộng đồng thiểu số, từ đó tạo dựng hình ảnh văn hóa Việt Nam một cách phong phú, đa chiều. Sự vào cuộc mạnh mẽ của báo chí trong các chiến dịch truyền thông về bảo tồn di sản như “Hát Xoan Phú Thọ”, “Ca trù”, “Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên”, hay phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” cho thấy báo chí đang trực tiếp góp phần hình thành nhận thức văn hóa mới, tạo nên đồng thuận xã hội trong việc bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc.
Đặc biệt, bước vào thời kỳ hội nhập và chuyển đổi số, báo chí Việt Nam đứng trước những thách thức mới. Sự bùng nổ của truyền thông số, mạng xã hội và các loại hình truyền thông xuyên quốc gia đang tạo ra một “biển thông tin”
không kiểm soát, nơi mà các giá trị văn hóa bản địa dễ bị lấn át, xuyên tạc hoặc đồng hóa. Trong hoàn cảnh đó, vai trò của báo chí cách mạng càng trở nên đặc biệt quan trọng trong việc bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc.
Một mặt, báo chí luôn kiên định trong việc phản ánh, tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống đã được hun đúc qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước. Mặt khác, báo chí đã cảnh tỉnh, phê phán các biểu hiện lệch lạc, tiếp nhận văn hóa thiếu chọn lọc, cũng như các hành vi xúc phạm giá trị văn hóa - lịch sử dân tộc trên không gian mạng. Điển hình là các bài viết, chuyên đề điều tra về trào lưu “YouTube rác”, “TikTok độc hại”, hay sự tha hóa trong lễ hội truyền thống, mê tín dị đoan... đã góp phần tạo ra dư luận xã hội tích cực, thúc đẩy chính sách văn hóa đúng đắn. Báo Tuổi trẻ, Thanh niên, VietnamNet, Zing.vn đã thực hiện nhiều loạt bài mang tính điều tra, phân tích có chiều sâu, thể hiện rõ vai trò của báo chí trong bảo vệ nền tảng giá trị văn hóa Việt Nam.
Ngoài ra, báo chí còn đóng vai trò dẫn dắt dư luận xã hội trong việc xây dựng và củng cố hệ giá trị văn hóa quốc gia, hướng tới các chuẩn mực đạo đức, lối sống lành mạnh, từ đó tạo nên “hàng rào mềm” để bảo vệ xã hội trước sự xâm lấn của các yếu tố phản văn hóa, phi truyền thống, hoặc xa lạ với nền tảng đạo lý dân tộc.
3. Báo chí cách mạng Việt Nam trong thời đại số: Thách thức và cơ hội phát triển
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự bùng nổ của truyền thông đa nền tảng, báo chí cách mạng Việt Nam đang đứng trước những thách thức hết sức phức tạp và đa chiều, ảnh hưởng trực tiếp đến vai trò, sứ mệnh cũng như hiệu quả hoạt động. Toàn cầu hóa đã tạo ra một không gian truyền thông mở rộng, nơi các dòng thông tin, giá trị văn hóa và tư tưởng từ nhiều quốc gia, khu vực giao thoa mạnh mẽ, tạo nên một “bản đồ thông tin” đa dạng nhưng cũng đầy thách thức cho báo chí cách mạng trong việc giữ vững định hướng chính trị và bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc.
Một trong những thách thức nổi bật là sự cạnh tranh khốc liệt giữa báo chí truyền thống và các nền tảng truyền thông xã hội đa dạng, với đặc trưng là tốc độ lan truyền tin tức nhanh chóng, đa dạng về hình thức và khả năng tương tác cao. Theo báo cáo Digital News Report 2023 của Reuters Institute, người dùng mạng xã hội ngày càng ưu tiên tiếp nhận thông tin qua các kênh như Facebook, YouTube, TikTok và các nền tảng video ngắn, dẫn đến sự suy giảm mạnh lượng độc giả truyền thống2. Điều này gây áp lực lớn đối với báo chí cách mạng trong việc giải quyết bài toán làm sao để không chỉ thu hút mà còn “giữ chân” được độc giả, đặc biệt là thế hệ trẻ - nhóm đối tượng sử dụng mạng xã hội nhiều nhất. Nếu không nhanh chóng thích ứng và đổi mới, báo chí cách mạng sẽ đứng trước nguy cơ bị lu mờ, mất vai trò tiên phong trong dẫn dắt dư luận xã hội.
Thách thức tiếp theo liên quan đến môi trường truyền thông mở và phi tập trung, nơi mà thông tin giả mạo, sai lệch (fake news) và các luận điệu thù địch, phản động lan truyền rất nhanh. Đây là thực trạng không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà còn là vấn đề toàn cầu. Với sự phát triển của công nghệ số, mọi cá nhân đều có thể trở thành người sản xuất và phát tán thông tin, làm giảm tính kiểm chứng và kiểm soát chất lượng nội dung. Trong bối cảnh đó, báo chí cách mạng không chỉ phải bảo đảm thông tin chính xác, định hướng rõ ràng, mà còn phải nỗ lực kiểm soát, phản bác các luận điệu xuyên tạc, phá hoại tư tưởng, gây chia rẽ đoàn kết dân tộc. Đây là một cuộc chiến không cân sức về nguồn lực, nhưng rất quyết liệt trên mặt trận thông tin, yêu cầu báo chí cách mạng phải tăng cường vai trò “người gác cổng” tư tưởng trong kỷ nguyên số.
Hơn nữa, sự đa dạng hóa của hệ sinh thái truyền thông đã dẫn đến sự phân mảnh công chúng một cách sâu sắc. Thay vì tiếp nhận thông tin theo kiểu đại chúng như trước, ngày nay, người đọc, người xem có xu hướng lựa chọn các kênh và nội dung phù hợp với sở thích, quan điểm riêng biệt. Mô hình “bong bóng lọc thông tin” (filter bubble) khiến mỗi nhóm công chúng có thể sống trong thế giới quan riêng biệt, đôi khi xa rời các giá trị chung, đặc biệt là các giá trị cốt lõi của dân tộc và cách mạng. Điều này làm gia tăng khó khăn cho báo chí cách mạng trong việc thiết lập sự đồng thuận xã hội và định hướng dư luận, buộc báo chí phải phát triển những chiến lược nội dung đa chiều, linh hoạt và sâu sát hơn với từng nhóm đối tượng, đồng thời vẫn phải giữ vững nguyên tắc cách mạng và bản sắc văn hóa dân tộc.
Thách thức về nguồn nhân lực cũng là thách thức rất lớn trong thời đại số. Báo chí cách mạng cần có đội ngũ nhà báo vừa vững về chính trị, tư tưởng, vừa thành thạo kỹ năng công nghệ số và sáng tạo nội dung trên nền tảng mới. Tuy nhiên, hiện nay, sự chuyển đổi kỹ năng chưa được triển khai đồng bộ và bài bản ở nhiều cơ quan báo chí cách mạng, dẫn đến khoảng cách số ngày càng rộng so với các hãng truyền thông lớn trên thế giới. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng nội dung mà còn làm giảm khả năng cạnh tranh và lan tỏa của báo chí cách mạng trên không gian số đầy sôi động và biến động.
Ngoài ra, thách thức từ cơ chế hoạt động và quản lý báo chí cũng cần được quan tâm giải quyết. Môi trường số đòi hỏi sự linh hoạt, nhanh nhạy trong quản trị thông tin và sản xuất nội dung, nhưng cơ chế quản lý truyền thống còn nhiều hạn chế, chưa thật sự thích ứng với yêu cầu phát triển. Việc rà soát, đổi mới mô hình tổ chức, cơ chế tài chính, quyền tự chủ của các cơ quan báo chí trong bối cảnh cạnh tranh đa phương tiện là một bài toán không dễ giải nhưng hết sức cấp thiết.
Thêm vào đó, thách thức về bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc trong môi trường toàn cầu hóa là một vấn đề đặc biệt nhạy cảm. Trong khi các nền tảng truyền thông đa quốc gia thường mang theo các giá trị và chuẩn mực văn hóa phương Tây, đôi khi không phù hợp hoặc xung đột với các giá trị truyền thống Việt Nam, báo chí cách mạng phải đóng vai trò trung tâm trong việc giữ gìn, bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa bản địa. Đây không chỉ là trách nhiệm về mặt văn hóa, mà còn là bảo đảm sự trường tồn và phát triển bền vững của dân tộc trong thế giới phẳng.
Tuy nhiên, bên cạnh thách thức, trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số, báo chí cách mạng Việt Nam vẫn đón nhận nhiều cơ hội, cụ thể là:
Công nghệ số cho phép báo chí cách mạng tiếp cận công chúng một cách nhanh chóng, linh hoạt và cá nhân hóa. Các nền tảng số như báo điện tử, ứng dụng di động, mạng xã hội, podcast, livestream... mở ra cơ hội tương tác hai chiều giữa người làm báo và bạn đọc. Điều này giúp báo chí không chỉ truyền tải thông tin mà còn lắng nghe, đối thoại và định hướng dư luận xã hội hiệu quả hơn.
Theo thống kê, đến năm 2024, Việt Nam có hơn 77 triệu người sử dụng internet, chiếm khoảng 79% dân số3. Đây là một thị trường thông tin khổng lồ để báo chí cách mạng mở rộng ảnh hưởng, nhất là trong việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước đến đông đảo các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ.
Bên cạnh đó, thời đại số cho phép báo chí cách mạng tiếp cận các công nghệ tiên tiến trong sản xuất nội dung như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), thực tế tăng cường (AR/VR)..., giúp nâng cao chất lượng nội dung, hình thức thể hiện và hiệu quả truyền thông. Báo chí ngày nay không chỉ dừng lại ở việc đưa tin mà còn có thể kể chuyện, dựng hình, mô phỏng dữ liệu, trực quan hóa thông tin để tăng tính hấp dẫn. Nhiều cơ quan báo chí lớn của Đảng như Báo Nhân Dân, Tạp chí Cộng sản, Truyền hình Quốc hội, Tạp chí Lý luận chính trị... đã tích cực đầu tư vào chuyển đổi số, từng bước thích nghi với chuẩn mực báo chí hiện đại trong khu vực và thế giới.
4. Một số giải pháp phát triển báo chí cách mạng trong dòng chảy lịch sử văn hóa dân tộc
Báo chí cách mạng Việt Nam là sản phẩm của lịch sử văn hóa dân tộc, đồng thời là động lực thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Trong thời đại mới, báo chí cần được định hướng rõ ràng và có những giải pháp đột phá để phát triển toàn diện.
Một là, kiên định định hướng chính trị - tư tưởng, giữ vững bản sắc văn hóa dân tộc.
Trong bất kỳ hoàn cảnh nào, báo chí cách mạng cũng phải kiên định nền tảng tư tưởng của Đảng, trung thành với chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các giá trị văn hóa Việt Nam. Đây là điều kiện tiên quyết để báo chí không rơi vào xu hướng thương mại hóa, giải trí hóa hoặc “xã hội hóa” thiếu kiểm soát.
Bên cạnh phản ánh thực tiễn, báo chí cần có năng lực “khái quát hóa văn hóa”, góp phần xây dựng và bảo vệ hệ giá trị con người Việt Nam trong thời đại mới như yêu nước, trung thực, trách nhiệm, sáng tạo và hội nhập.
Hai là, đổi mới nội dung và hình thức thể hiện văn hóa trên báo chí.
Cần khuyến khích sự phát triển của các thể loại báo chí văn hóa có chiều sâu như phóng sự văn hóa, bình luận văn hóa, tiểu luận phê bình nghệ thuật, chuyên mục ký sự lịch sử - dân tộc. Đồng thời, kết hợp các phương pháp thể hiện hiện đại như podcast, infographic, báo chí dữ liệu, báo chí tương tác để tiếp cận thế hệ trẻ.
Nội dung văn hóa trên báo chí cần tránh sa vào hình thức giáo điều, một chiều; thay vào đó, cần khơi gợi nhận thức tích cực, cảm xúc thẩm mỹ và tinh thần dân tộc một cách tinh tế, hấp dẫn, hiện đại4.
Ba là, đào tạo đội ngũ làm báo có bản lĩnh chính trị và năng lực văn hóa.
Một trong những thách thức lớn hiện nay là đội ngũ người làm báo thiếu chiều sâu văn hóa, trong khi họ phải đối mặt với áp lực cạnh tranh thông tin và thương mại hóa. Do đó, cần tăng cường đào tạo liên ngành giữa báo chí, văn hóa học, xã hội học, chính trị học để người làm báo không chỉ giỏi kỹ năng mà còn có kiến thức nền và bản lĩnh tư tưởng vững vàng.
Cần mở rộng các chương trình bồi dưỡng về “báo chí văn hóa” trong hệ thống các trường báo chí, học viện chính trị - hành chính nhằm hình thành lớp nhà báo - nhà văn hóa thực thụ cho thời đại số.
Bốn là, tăng cường ứng dụng công nghệ truyền thông số trong lan tỏa văn hóa.
Chuyển đổi số là xu hướng tất yếu, do đó báo chí cách mạng cần tận dụng các nền tảng số để tạo ra “không gian văn hóa mạng” có định hướng. Việc sử dụng công nghệ AI, VR/AR, báo chí dữ liệu để số hóa di sản, kể chuyện văn hóa bằng công nghệ... là hướng đi khả thi để báo chí tiếp cận sâu rộng hơn với công chúng đa nền tảng.
Bên cạnh đó, cần phát triển các sản phẩm báo chí văn hóa song ngữ, đa ngữ nhằm lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam ra thế giới, tăng cường ảnh hưởng mềm của quốc gia.
Năm là, tạo lập hệ sinh thái truyền thông văn hóa quốc gia.
Báo chí cách mạng không thể hoạt động đơn lẻ, mà cần nằm trong một hệ sinh thái gồm các thiết chế văn hóa (bảo tàng, thư viện, rạp chiếu phim, trường học), các tổ chức xã hội - nghề nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng sáng tạo nội dung. Cần xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành, liên lĩnh vực để báo chí thực sự là trung tâm lan tỏa giá trị văn hóa, nâng cao năng lực cạnh tranh văn hóa quốc gia.
Phát triển báo chí cách mạng trong dòng chảy văn hóa dân tộc không chỉ là yêu cầu mang tính lý luận, mà còn là nhiệm vụ chiến lược trong công cuộc xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và truyền thông số, báo chí cần tái cấu trúc về định hướng, nội dung, công nghệ và tổ chức nhân sự để tiếp tục giữ vững vai trò nòng cốt trong sự nghiệp phát triển văn hóa dân tộc. Kiên định chính trị, hiện đại hóa nội dung, phát triển nhân lực văn hóa và xây dựng hệ sinh thái truyền thông văn hóa chính là những giải pháp then chốt giúp báo chí cách mạng Việt Nam phát huy mạnh mẽ vai trò lịch sử và văn hóa của mình trong thời kỳ mới.
1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. 13, tr. 466.
2. Newman, N., Fletcher, R., Robertson, C. T., Eddy, K., & Nielsen, R. K.: Digital News Report 2023, Reuters Institute for the Study of Journalism, University of Oxford, https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/digital-news-report/2023.
3. We Are Social & Kepios: Digital Vietnam 2024, https://wearesocial.com.
4. “Báo chí với nhiệm vụ xây dựng con người Việt Nam thời kỳ mới”, Tạp chí Cộng sản, 2023, (1029), tr. 25-32.
