1. Yếu tố tác động đến công tác xuất bản nói chung, sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở hiện nay nói riêng
Thứ nhất, công tác xuất bản nói chung, công tác xuất bản sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở nói riêng đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước
Hoạt động xuất bản ở nước ta đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng, sự quản lý của Nhà nước và hoạt động trong khuôn khổ pháp luật. Đảng lãnh đạo công tác xuất bản không phải để hạn chế tự do và sức sáng tạo mà nhằm giúp xuất bản đi đúng hướng, hoàn thành tốt chức năng “là vũ khí xung kích trên mặt trận tư tưởng, lý luận và tổ chức”, góp phần tích cực vào nhiệm vụ tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, góp phần nâng cao dân trí, phát triển văn hoá, xây dựng nền tảng tư tưởng, đạo đức, lối sống và nhân cách con người Việt Nam.
Do đó, công tác xuất bản sách lý luận, chính trị, pháp luật trước hết chịu sự tác động, điều chỉnh của chủ trương, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về xuất bản nói chung và xuất bản sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ đội ngũ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở nói riêng. Chủ trương, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về xuất bản sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ đội ngũ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở quyết định đến số lượng đầu sách được in ấn và phát hành, cơ cấu phân bổ, phổ cập sách đến các địa phương ở cơ sở. Bên cạnh đó, những thay đổi, phát triển trong chủ trương, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước qua các giai đoạn, thời kỳ lại ảnh hưởng trực tiếp đến nội dung của sách lý luận chính trị pháp luật. Nội sung sách lý luận, chính trị, pháp luật nói chung và nội dung sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ đội ngũ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở nói riêng phải dựa trên cơ sở là chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và chủ trương, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước qua các giai đoạn, thời kỳ.
Thứ hai, công tác xuất bản sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở chịu sự tác động của tình hình chính trị, kinh tế, xã hội trong nước, khu vực và quốc tế
Sự phát triển của tình hình chính trị, kinh tế, xã hội trong nước, khu vực và quốc tế chính là đề tài phong phú của sách lý luận, chính trị, pháp luật. Trong lĩnh vực chính trị xuất hiện nhiều vấn đề thực tiễn, nhiều quan điểm, tư tưởng lý luận mới, phức tạp cần được nhận thức, tổng kết, luận giải và đánh giá để có định hướng xử lý đúng đắn, kịp thời. Trong khi đó, các thế lực phản động, thù địch, các phần tử cơ hội chính trị với nhiều thủ đoạn tinh vi thường xuyên chống phá, xuyên tạc nền tảng tư tưởng, chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước ta. Do đó, sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở, đồng thời phải phản ánh thực tiễn tình hình chính trị, kinh tế, xã hội trong nước, khu vực và quốc tế, vừa nhận thức, tổng kết thực tiễn, luận giải và phát triển lý luận, vừa phải đấu tranh chống lại các luận điệu phản động, thù địch...
Thứ ba, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với những tiến bộ lớn về khoa học công nghệ và sự phát triển mạnh mẽ của xuất bản số
Thế giới đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, một cuộc cách mạng công nghệ mới, gia tăng nhanh về tốc độ theo cấp luỹ thừa; phạm vi rộng khắp trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội tạo sự thay đổi chưa từng có trong mô hình kinh tế - xã hội. Những thay đổi về đời sống kinh tế - xã hội gắn liền với những thay đổi về nhu cầu và phương thức tiếp cận sách của độc giả, ngành xuất bản đứng trước những thời cơ và thách thức mới, bởi vậy thực hiện chuyển đổi số như một yêu cầu tất yếu trong giai đoạn phát triển mới.
Theo dự báo của nhiều nước phát triển, trong tương lai gần, xuất bản số sẽ là một phương thức cơ bản của hoạt động xuất bản. Quá trình ra đời và hoàn thiện không ngừng của sách kỹ thuật số, với những tiện ích vượt trội so với sách in giấy đã và đang mở ra một “chân trời mới” cho ngành xuất bản. Trong hoạt động xuất bản, nhiều thiết bị điện tử kết hợp việc ứng dụng công nghệ thông tin trong kết nối và xử lý dữ liệu đã, đang và sẽ hỗ trợ rất nhiều trong công tác xuất bản, phát hành, điển hình là các máy đọc mã vạch để tra cứu nguồn gốc xuất xứ cũng như giá của xuất bản phẩm, kết hợp hệ thống phần mềm bán hàng. Mỗi xuất bản phẩm được bán thì hệ thống đều tự động cập nhật số lượng xuất/tồn kho và ghi nhận doanh thu về máy chủ. Hoặc đối với việc mang lại những trải nghiệm cao cấp hơn về nội dung của xuất bản phẩm thì hiện nay nhiều xuất bản phẩm có sự tích hợp cả sách in truyền thống và ứng dụng công nghệ thông tin, điện tử.
Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với khả năng lan tỏa và tương tác không giới hạn, cùng với đó là sự ra đời của xuất bản phẩm điện tử. Với các loại xuất bản phẩm này, hình ảnh minh họa hoặc nhân vật trong sách sẽ trở nên sống động hơn với những chuyển động ba chiều khi dùng điện thoại thông minh quét lên các bức hình được in trên sách. Cùng với đó là các thiết bị, phần mềm hỗ trợ đọc, trao đổi, mua bán sách trực tuyến đã tạo ra một cuộc cách mạng thật sự trong ngành xuất bản. Với phương tiện công nghệ số được kết nối toàn cầu, những người làm xuất bản không còn thụ động “ngồi chờ” nguồn bản thảo, mà họ có cơ hội tìm hiểu, nghiên cứu nhu cầu, thị hiếu của người đọc, hoặc chủ động tìm kiếm, khai thác đề tài rồi đặt các tác giả viết. Chính nhờ sự phong phú, đa dạng của các nguồn thông tin mà các mảng đề tài của sách lý luận, chính trị, pháp luật sẽ được khai thác xuất bản đa dạng hơn, tính thực tiễn, tính thuyết phục của sách lý luận, chính trị, pháp luật sẽ được nâng cao hơn. Công tác biên tập sách lý luận, chính trị cũng trở nên chuyên nghiệp hóa khi biên tập viên có nhiều nguồn thông tin để kiểm định, kiểm chứng và hệ thống hóa. Biên tập viên có thể tham gia sâu vào hoạt động quảng bá, truyền thông sách trong một quy trình khép kín của công tác xuất bản...
Xuất bản và phát hành trong thời kỳ Cách mạng công nghiệp lần thứ tư cũng sẽ có sự kết hợp và tương tác mạnh mẽ của các nền tảng dịch vụ mạng xã hội khác nhau; đồng thời là khả năng tra cứu tức thời các nội dung quan tâm, hoặc người đọc cũng có khả năng dễ dàng đối chiếu nội dung với những phần mở rộng (ngoài nội dung chính của sách) được tích hợp ngay trong cuốn sách điện tử. Chuyển đổi số có thể mang đến những thay đổi ngày càng rõ nét trong các khâu xuất bản, truyền thông, phát hành. Những công đoạn của xuất bản truyền thống sẽ được giảm đi rất nhiều để đến được tay nhiều độc giả nhất trong thời gian nhanh nhất. Thực tế ngành xuất bản thế giới cho thấy, các quốc gia có nền xuất bản phát triển hiện đại đều là những quốc gia đi đầu trong lĩnh vực xuất bản điện tử, xuất bản kỹ thuật số, tiêu biểu là các nước: Mỹ, Trung Quốc, Đức, Anh, Pháp…
Theo đó, con đường chuyển đổi của các đơn vị xuất bản Việt Nam cần tập trung theo hướng: đổi mới và hiện đại hóa nền tảng công nghệ, kỹ thuật, phương tiện, chuỗi giá trị, xác định cụ thể phân khúc khách hàng - người đọc...; không chỉ coi trọng sách giấy, mà còn phải đa dạng hóa các loại hình xuất bản, số hóa nguồn tài nguyên nội dung, tích hợp đa phương tiện hóa sản phẩm nội dung để đạt được lợi ích tối đa và phục vụ người dùng một cách tốt nhất, hiệu quả nhất. Đổi mới và phát triển theo mô hình cơ quan xuất bản - công nghệ; sản xuất và phân phối nội dung đa nền tảng, đa phương tiện với phương châm bám sát nhu cầu và sở thích của độc giả - đặc biệt là thế hệ Z (tạo app đọc sách, app bán sách, phân phối nội dung trên Facebook, Tiktok...); sản xuất Podcast, Audiobook…, khuyến khích đầu tư phát triển công nghệ mới vào hoạt động xuất bản, chú trọng đưa các xu hướng hiện đại dựa trên khai thác dữ liệu lớn (Big data), điện toán đám mây (Cloud computing), Internet vạn vật (IOT) và trí tuệ nhân tạo (AI), chuỗi khối (Blockchain)...
Thứ tư, nhu cầu sách lý luận, chính trị, pháp luật của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở
Tình hình thực tiễn tại từng địa phương, cơ quan, đơn vị quyết định nhu cầu sách lý luận, chính trị, pháp luật của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở. Ngoài những đầu sách có nội dung về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, sách Văn kiện Đảng và sách pháp luật, những đầu sách lý luận, chính trị, pháp luật khác cần sự chuyên biệt hoá để đáp ứng đúng, trúng nhu cầu của cơ sở. Một địa phương định hướng phát triển làng nghề truyền thống theo quy mô công nghiệp, sẽ có nhu cầu cao về các đầu sách lý luận, chính trị, pháp luật về kinh nghiệm các quốc gia trên thế giới, kinh nghiệm phát triển của các địa phương tương tự ở Việt Nam, các quyết định, chỉ thị, pháp luật, kế hoạch liên quan đến lĩnh vực này hơn là một địa phương định hướng phát triển các ngành nghề công nghiệp…
Ngoài ra, như chúng ta đã biết, để đánh giá năng lực của cá nhân, cần có tiêu chí đo lường năng lực, hay chính là đo lường hiệu quả của hoạt động, không chỉ nhằm phân biệt những cá nhân có năng lực và không có năng lực, mà còn nhằm đánh giá, xếp loại mức độ năng lực của các cá nhân với những tiêu chí cụ thể. Khung năng lực ra đời chính là nhằm giải quyết yêu cầu trên. Trong quản lý nguồn nhân lực hiện đại, khung năng lực là công cụ quan trọng giúp xây dựng tiêu chuẩn tuyển dụng, đánh giá mức độ đáp ứng chuẩn năng lực, xây dựng kế hoạch đào tạo đạt chuẩn. Đối với cán bộ, đặc biệt là cán bộ lãnh đạo, quản lý, việc đánh giá năng lực có ý nghĩa quan trọng trong quá trình lao động, làm việc, quyết định uy tín, bảo đảm sự tín nhiệm của cơ quan, đơn vị, cấp trên. Hiện nay, việc học tập, nghiên cứu lý luận chính trị trở thành một trong những tiêu chí bắt buộc trong hoạt động của cán bộ lãnh đạo, quản lý, cơ sở quan trọng để đánh giá, xếp loại, ứng cử, bổ nhiệm... Học tập lý luận chính trị không chỉ giúp người học có sự hiểu biết sâu sắc, đầy đủ, toàn diện hơn về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, mà còn củng cố niềm tin và bản lĩnh chính trị, ý thức giai cấp và tinh thần yêu nước cho cán bộ, đảng viên, từ đó thúc đẩy cán bộ, đảng viên tự giác, tự nguyện, hăng hái hành động, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ cách mạng do Đảng đề ra. Mặt khác, việc học tập và nghiên cứu lý luận chính trị nhằm cung cấp cho người học thế giới quan và phương pháp luận cách mạng và khoa học, từ đó vận dụng vào thực tiễn cuộc sống và công việc, để hoàn thành và hoàn thành xuất sắc công việc được giao. Theo đó, để nâng cao năng lực, nhu cầu của cán bộ lãnh đạo, quản lý nói chung và cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở nói riêng đối với sách lý luận, chính trị là tất yếu. Từ đó nâng cao hơn nữa vai trò của sách lý luận, chính trị, tạo cơ sở vững chắc cho công tác xuất bản sách luận, chính trị nói chung, sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở nói riêng.
Thứ năm, chất lượng đội ngũ xuất bản quyết định đến chất lượng của sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ lãnh đạo quản lý cấp cơ sở
Cán bộ tham gia xuất bản sách lý luận, chính trị, pháp luật phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức nghề nghiệp, trình độ chuyên môn cao, có tri thức chính trị, nhãn quan chính trị và nhạy bén chính trị. Có như vậy, mới đủ bản lĩnh để nhận diện, đấu tranh với âm mưu phá hoại sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta; nâng cao chất lượng xuất bản phẩm, đáp ứng yêu cầu bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
Đối với công tác xuất bản sách lý luận, chính trị, pháp luật, việc bảo đảm nội dung chính trị của bản thảo phụ thuộc một phần quan trọng vào khâu biên tập. Biên tập viên là lực lượng quan trọng trong việc nâng cao chất lượng bản thảo về cả nội dung và hình thức. Để đảm nhiệm được vai trò này, biên tập viên sách lý luận, chính trị, pháp luật cần đáp ứng yêu cầu cao về phẩm chất chính trị.
Đặc biệt, với các sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở đòi hỏi đội ngũ cán bộ xuất bản phải được trang bị thêm kiến thức về tình hình địa phương, khảo sát thực tiễn cụ thể để bảo đảm chất lượng sách xuất bản đúng và trúng nội dung.
2. Yêu cầu của tình hình mới đặt ra đối với công tác xuất bản sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở hiện nay
Thứ nhất, tăng cường sự chỉ đạo, lãnh đạo, quản lý của Đảng và Nhà nước đối với công tác xuất bản sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở
Tiếp tục đổi mới và nâng cao hơn nữa công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng đối với công tác xuất bản sách lý luận chính trị phù hợp với tình hình mới; chú trọng công tác nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn; xây dựng và thực hiện chiến lược xuất bản sách lý luận chính trị ở nước ta trong giai đoạn hiện nay và những năm tiếp theo. Bảo đảm tính định hướng của quan điểm, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước trong các ấn phẩm sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo quản lý cấp cơ sở.
Thứ hai, hình thành cơ chế chính sách hỗ trợ công tác xuất bản sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở
Cần xây dựng cơ chế chính sách hỗ trợ công tác xuất bản sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở bao gồm các công đoạn bản thảo, biên tập, xuất bản, phát hành, quản lý và sử dụng các thư viện sách lý luận, chính trị, pháp luật tại cơ sở. Quy định số lượng sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo quản lý cấp cơ sở bảo đảm đáp ứng nhu cầu nghiên cứu học tập. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế đo lường hiệu quả của công tác xuất bản sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ đội ngũ lãnh đạo quản lý cấp cơ sở.
Thứ ba, nâng cao chất lượng nội dung, hình thức sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở
Quan tâm xuất bản một số sách lý luận, chính trị, pháp luật theo hướng phổ cập, phổ thông, ngắn gọn, sinh động, hấp dẫn, dễ hiểu cho cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở mà vẫn thể hiện được nội dung cốt lõi. Bởi chính những ấn phẩm này cũng sẽ là phương tiện để cán bộ quản lý lãnh đạo cấp cơ sở tuyên truyền, phổ biến đến quần chúng nhân dân. Cần tránh khuynh hướng tập trung cho việc xuất bản những sách lý luận, chính trị, pháp luật có độ dày quá lớn, chỉ nhằm diễn giải, phân tích về mặt lý thuyết, mà không gắn với thực tiễn, đồng thời khó có khả năng phát hành rộng rãi trong cán bộ và công chúng. Kết hợp xuất bản sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo quản lý cấp cơ sở dưới dạng sách in truyền thống và sách điện tử. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và thành tựu của cuộc cách mạng khoa học 4.0 vào lĩnh vực xuất bản sách lý luận chính trị pháp luật phục vụ đội ngũ cán bộ lãnh đạo cấp cơ sở.
Thứ tư, nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động phát hành sách lý luận, chính trị nói chung và sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở nói riêng
Liên kết giữa các nhà xuất bản và liên kết phát triển hệ thống thư viện công cộng, điểm bưu điện văn hóa xã, câu lạc bộ sách, tủ sách... ở các địa phương góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác, sử dụng sách lý luận, chính trị, pháp luật phục vụ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở.
Thứ năm, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ làm công tác biên tập, xuất bản, phát hành sách
Xây dựng đội ngũ biên tập viên có trình độ khoa học cao, có chuyên môn nghiệp vụ giỏi và có kỹ năng giao tiếp khoa học, ứng xử văn hóa. Quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ biên tập, xuất bản sách lý luận chính trị, theo hướng chuyên sâu về chuyên môn, vững vàng về chính trị, tiếp cận dần với công nghệ xuất bản tiên tiến, hiện đại của thế giới. Xây dựng đội ngũ phát hành sách rộng rãi ở cơ sở, có chuyên môn nghiệp vụ.
ThS. NGUYỄN THỊ LAN ANH
Nhà xuất bản Lý luận chính trị
