Những yếu tố tác động đến xây dựng phong cách của đội ngũ cán bộ, công chức
Phong cách cán bộ, công chức (CBCC) là tổng hòa các giá trị vừa có nét phổ quát chung vừa riêng biệt, phản ánh năng lực tư duy, tâm lý, lề lối, phong thái, phong độ, cách thức, phương pháp, tác phong, đạo đức, ý thức, trách nhiệm… trong cuộc sống và công tác; biểu hiện cách nghĩ, cách nói, cách viết, cách học, cách làm, cách ứng xử, giải quyết các vấn đề... Việc quán triệt và vận dụng những giá trị chung vào xây dựng phong cách của mỗi CBCC sẽ tạo nên những nét riêng, đặc thù, khác biệt, với giá trị phẩm chất, khả năng và sự thành công riêng của mỗi người. Phong cách CBCC được hình thành, phát triển, hoàn thiện từ nhiều yếu tố tác động, chi phối rất phong phú, đa dạng và phức tạp.
Trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội, trình độ phương thức sản xuất và nền văn hóa, giáo dục xã hội tác động lớn đến chất lượng xây dựng và hoạt động của nền công vụ, xây dựng đội ngũ CBCC và đặc biệt là xây dựng phong cách CBCC. Lịch sử phát triển Việt Nam từ nền sản xuất nông nghiệp, với phương thức canh tác thủ công và trình độ sản xuất thấp, hàng nghìn năm chế độ phong kiến lạc hậu, bị áp bức, nô dịch, dân trí thấp. Đó là một số hạn chế của “tác phong nông nghiệp” như thiếu ý thức tổ chức kỷ luật, kỷ cương, chuẩn mực; chủ nghĩa hình thức, sĩ diện; tâm lý ganh ghét đố kỵ, ích kỷ; thực dụng, trục lợi, cá nhân chủ nghĩa; hạn chế nhận thức, tư duy cứng nhắc, bảo thủ, trì trệ, lạc hậu, ngại đổi mới… đây là những yếu tố hình thành, phát triển, lưu truyền những “yếu tố lịch sử”, tác động sâu sắc đến suy nghĩ, hành vi, hành động, phẩm chất của từng con người, từng nhóm người, cộng đồng, dân tộc; ảnh hưởng đến chất lượng xây dựng đội ngũ CBCC, nhất là đối với xây dựng phong cách.
Từ khi tiến hành đổi mới toàn diện đất nước và từng bước xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đất nước ta đã có nhiều cải cách, đổi mới nhưng còn tồn tại không ít hạn chế, yếu kém. Đặc biệt, trong xây dựng đội ngũ CBCC chưa quan tâm đúng mức đến xây dựng phong cách, kỹ năng mềm, tư duy tích cực, ý thức tổ chức kỷ luật, phương pháp tác phong công tác… Trong bối cảnh đẩy mạnh cải cách nền hành chính nhà nước; xây dựng và nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Đảng, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hệ thống chính trị; phát triển bền vững đất nước trong điều kiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa; khắc phục hạn chế, khuyết điểm; tăng cường hội nhập, hợp tác quốc tế đã đặt ra yêu cầu mới, tạo nên nhiều thuận lợi và khó khăn, cơ hội và thách thức. Để xây dựng nền công vụ chuyên nghiệp, dân chủ, hiện đại, phục vụ cần xây dựng nguồn nhân lực có phong cách làm việc chuyên nghiệp, dân chủ, hiện đại, phục vụ. Chất lượng xây dựng phong cách CBCC là cơ sở cho xây dựng và hoạt động công vụ; ngược lại, chất lượng xây dựng và hoạt động công vụ đặt ra yêu cầu, điều kiện cho xây dựng phong cách CBCCphù hợp với tình hình thực tiễn.
Những nội dung cơ bản của phong cách cán bộ, công chức
Thứ nhất, cách tư duy khoa học, độc lập, tự chủ, sáng tạo và phát triển: Đây là nội dung phản ánh tư duy lãnh đạo, quản lý, hoạt động chuyên môn của CBCC. Năng lực làm chủ và chịu trách nhiệm về nhận thức được cái đúng, cái chưa phù hợp, khám phá bản chất, quy luật khách quan, biết tiếp thu tri thức nhân loại. Có tư duy đổi mới, không bảo thủ, trân trọng cái đang có, đồng thời luôn suy nghĩ tìm kiếm, khám phá cái mới, tiến bộ để bổ sung, điều chỉnh, sửa đổi, thay thế, làm mới cái lạc hậu, kém hiệu quả, không còn phù hợp. Đội ngũ CBCC nói chung, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý cần có tư duy, tầm nhìn, phát triển trí tuệ, nhận thức được những mối liên hệ có tính quy luật của sự vận động, phát triển tình hình; luôn ở thế làm chủ suy nghĩ, hành vi, việc làm, đặc biệt là khi đưa ra quyết định lãnh đạo, quản lý, thực thi công vụ.
Thứ hai, cách thức làm việc khoa học, dân chủ: Nội dung này phản ánh mối quan hệ giữa cách tư duy và cách thực hiện trên thực tế. Làm việc có kế hoạch rõ ràng, cụ thể, được điều tra, khảo sát, nghiên cứu kỹ lưỡng, xác định rõ mục tiêu, mục đính, biện pháp, giải pháp, công tác bảo đảm, tính khả thi, tính phù hợp, tổ chức thực hiện, dự kiến tình huống, thời gian, đánh giá kết quả. Làm việc tích cực, sáng tạo, tiết kiệm, thiết thực, coi trọng năng suất, chất lượng, hiệu quả thực tế; phòng, chống tiêu cực, chủ nghĩa hình thức, quan liêu, tham nhũng, lãng phí; sâu sát cơ sở, bám sát thực tế, kiểm tra, kiểm soát, giám sát, rút kinh nghiệm kịp thời.
Thứ ba, cách ứng xử hài hòa, văn minh: Phản ánh tổng thể tương tác, giao tiếp giữa CBCC với môi trường xã hội, các đối tượng tiếp xúc, giải quyết công việc và với chính bản thân mình; thể hiện ở ngôn ngữ, lời nói, cử chỉ, hành vi, thái độ, cảm xúc, tác phong; phản ánh phẩm chất, năng lực, kỹ năng, nhân cách, đạo đức, lối sống của CBCC. Công việc chuyên môn, lãnh đạo, quản lý hành chính nhà nước liên quan đến nhiều quan hệ phức tạp, đa dạng thành phần xã hội, lĩnh vực xã hội, hoạt động kinh tế - xã hội nên đòi hỏi đội ngũ CBCC, nhất là cán bộ giữ vị trí lãnh đạo, quản lý hành chính, bộ phận trực tiếp tiếp xúc với công dân cần có phong cách ứng xử, giải quyết các quan hệ lịch sự, kính trọng; cởi mở, nhiệt tình, trách nhiệm trong giải quyết công việc.
Thứ tư, cách sinh hoạt, lối sống chuẩn mực, nền nếp, kỷ luật, kỷ cương, nêu gương: Nội dung này phản ánh cung cách, lề lối, phương pháp, tác phong trong cuộc sống có ảnh hưởng lớn đến phẩm chất, phong cách của CBCC. Lối sống, sinh hoạt chuẩn mực, chế độ chính quy, ngăn nắp gọn gàng, kỷ luật chặt chẽ là cách sống biết tự chủ, biết làm chủ, biết kiểm soát, có bản lĩnh, khoa học, trí tuệ và trách nhiệm, bảo đảm sức khỏe tinh thần, thể chất và tăng cường giá trị tư cách, hình ảnh của CBCC.
Xây dựng phong cách cán bộ, công chức đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong giai đoạn hiện nay
Một là, tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng và khuyến khích, phát huy tinh thần tự rèn luyện, tu dưỡng. Phong cách không phải là hình thức, bề ngoài, hiện tượng đơn thuần mà chính là nội dung, là chất lượng, là nhận thức, tư duy, trình độ, trí tuệ, phẩm chất, năng lực, kỹ năng, đạo đức, nhân cách được thể hiện dưới dạng ngôn ngữ, cử chỉ, hành vi, hành động, lễ tiết, tác phong trên thực tế sinh sống, công tác, làm việc. Những giá trị nhân văn, chất lượng, bản chất “người” của CBCC chỉ có được thông qua học tập, suy nghĩ, làm việc, tu dưỡng, rèn luyện trong cuộc sống và làm việc trong hoàn cảnh thực tế. Cán bộ, công chức giải quyết rất nhiều quan hệ công tác, với đồng nghiệp, cơ quan, đơn vị, nhiều lĩnh vực xã hội, nhiều thành phần, tầng lớp nhân dân, doanh nghiệp... đòi hỏi họ phải có những giá trị phẩm chất, nhân cách, phong cách cần thiết, vừa mang tính phổ thông cuộc sống, xã hội, vừa mang tính chuyên ngành, chuyên môn, nghiệp vụ, chuyên biệt, được đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện căn bản, công phu, bằng nhiều hình thức, cách thức; học tập ở gia đình, nhà trường, xã hội, Nhân dân...
Đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục, đào tạo ở nhà trường là rất quan trọng. Tuy nhiên, mỗi CBCC cần thông qua thực hành, hoạt động thực tiễn để tiếp cận những tri thức mới, áp dụng kiến thức vào thực tiễn, xây dựng kỹ năng, phong cách sống và làm việc, trong đó tự học tập, tự tu dưỡng, rèn luyện có ý nghĩa quyết định. Trong thực tế, nhiều CBCC, hoặc lãnh đạo, quản lý không có điều kiện được đào tạo trong nhà trường, chưa có bằng cấp nhưng do quá trình tự giáo dục, đào tạo, học tập, tu dưỡng, rèn luyện suốt đời trong cuộc sống, trong phong trào cách mạng của quần chúng nhân dân mà trở thành những người có trí tuệ, giác ngộ, phẩm chất, năng lực, uy tín, đạo đức, phong cách rất tốt, thậm chí trở thành những nhân cách lớn, xuất chúng.
Hai là, xây dựng môi trường hoạt động công vụ văn hóa, văn minh, chuyên nghiệp, hiện đại. Đội ngũ CBCC là chủ thể xây dựng môi trường hoạt động công vụ, nhưng môi trường hoạt động công vụ có vai trò lớn tác động trở lại quá trình đào tạo, xây dựng, phát triển, hoàn thiện phong cách của CBCC. Trong đó, môi trường làm việc của cơ quan, đơn vị trực tiếp tác động đến quá trình xây dựng, hoàn thiện phong cách của CBCC. Môi trường công vụ văn hóa, văn minh, chuyên nghiệp, hiện đại vừa tạo không gian vừa đặt ra yêu cầu, vừa trực tiếp tham gia vào quá trình giáo dục, đào tạo, rèn luyện, bồi dưỡng, xây dựng phẩm chất, năng lực, nhân cách, phong cách của CBCC. Trong môi trường công vụ, cần tập trung nâng cao trình độ văn hóa ứng xử giữa đồng nghiệp với đồng nghiệp, đồng cấp với nhau và với cấp trên, cấp dưới, CBCC với công việc, với cộng đồng, xã hội, với người dân và doanh nghiệp. Trọng tâm là phát huy dân chủ, thực hiện nghiêm kỷ luật, kỷ cương hành chính; không phân biệt, áp đặt; có tác phong chuyên nghiệp, trách nhiệm trong làm việc độc lập, trong hợp tác, phối hợp giải quyết công việc chung; thường xuyên tự phê bình và phê bình nhưng có ý thức, trách nhiệm, nghiêm túc, nhân văn, cầu thị vì năng suất, chất lượng, hiệu quả công tác, vì sự tiến bộ của cá nhân, tổ chức, tập thể, cộng đồng. Phát huy ý thức tự giác, tự trọng, trách nhiệm nêu gương của CBCC.
Ba là, tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác tổ chức cán bộ, quản lý và sử dụng CBCC. Đánh giá năng suất, chất lượng, hiệu quả, sản phẩm cụ thể đi đôi với kiểm soát được quá trình, phương pháp, cách thức, thái độ, đạo đức, trách nhiệm của CBCC. Phong cách có tính logic, tương hỗ nên công tác quản lý, xây dựng phong cách CBCC cần chú ý trong nhiều hoàn cảnh, trong đời sống sinh hoạt, giải quyết công việc trong các quan hệ gia đình, cộng đồng, xã hội. Thực hiện công tác luân chuyển cán bộ để CBCC được sống và làm việc trong moi trường thực tiễn cơ sở, trực tiếp tiếp xúc với các tổ chức xã hội, nhiều tầng lớp nhân dân, tham gia các phong trào quần chúng... qua đó giúp CBCC trưởng thành, nhất là về kinh nghiệm, phương pháp tác phong công tác. Quán triệt, vận dụng chủ trương, chính sách đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại vào xây dựng và hoạt động của nền công vụ; hợp tác với các nước phát triển, các nước có tương đồng về nền văn hóa, về nền hành chính nhà nước… góp phần xây dựng, phát triển phong cách cho đội ngũ CBCC đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và phát triển đất nước hùng cường, thịnh vượng.
Theo Tạp chí Tổ chức Nhà nước
Thu Hằng tổng hợp
