Thực tế cho thấy, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” đã và đang diễn ra phổ biến và phức tạp trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, đặc biệt nghiêm trọng ở những cán bộ cấp cao, cấp chiến lược của hệ thống chính trị.
Vì thế, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX (năm 2001), Đảng ta nhấn mạnh: “Trong công tác xây dựng Đảng..., chưa ngăn chặn và đẩy lùi được sự suy thoái về tư tưởng chính trị và đạo đức, lối sống”1. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X (năm 2006) cảnh báo: “Thoái hóa, biến chất về chính trị, tư tưởng, về đạo đức, lối sống; tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí, sách nhiễu dân trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên diễn ra nghiêm trọng, kéo dài chưa được ngăn chặn, đẩy lùi... Đó là một nguy cơ lớn liên quan đến sự sống còn của Đảng, của chế độ”2. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI (năm 2011), Đảng ta tiếp tục nhấn mạnh: “Tình trạng suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên và tình trạng tham nhũng, lãng phí, quan liêu, những tiêu cực và tệ nạn xã hội chưa được ngăn chặn, đẩy lùi mà còn tiếp tục diễn biến phức tạp... làm giảm lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước, đe dọa sự ổn định, phát triển của đất nước”3. Trước tình hình đó, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng (năm 2016) đặt ra trọng trách: “Đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; ngăn chặn, đẩy lùi những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa””4.
Vừa qua, Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII của Đảng (họp từ ngày 04 đến ngày 07/10/2021) tiếp tục thảo luận và cho ý kiến về các nội dung quan trọng, trong đó đặc biệt nhấn mạnh vấn đề tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến,” “tự chuyển hóa” trong nội bộ.
1. Tiếp tục nhận diện sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, chủ nghĩa cơ hội và “chủ nghĩa đầu hàng”
Có thể nói, những suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên ngày càng phức tạp, tinh vi, với nhiều hình thức và mức độ khác nhau, gây tổn hại đến vai trò lãnh đạo, sức chiến đấu và uy tín chính trị của Đảng đối với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc.
Trước hết, đó là sự thờ ơ chính trị, thờ ơ lương tri hay lãnh đạm chính trị, lãnh đạm đạo đức. Sự bàng quan với thời cuộc và tình hình đất nước, sự vô cảm trước vận mệnh của Đảng, của dân tộc và sự lẩn tránh trách nhiệm của chính mình đã và đang trở thành phương châm hành xử của không ít người. Sự thờ ơ chính trị đồng nghĩa với sự tê liệt về ý chí, sống ỷ lại và thụ động, từ đó dung túng cho cái xấu hoành hành. Ở góc độ khác, suy thoái về tư tưởng chính trị là sự dao động chính trị, tha hóa đạo đức. Đó là sự không kiên định trong tư tưởng, tinh thần ; giảm sút niềm tin với chế độ xã hội chủ nghĩa, “phai nhạt lý tưởng xã hội chủ nghĩa”; nhận thức mơ hồ, lệch lạc về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, về đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; không hoặc không dám đấu tranh công khai với những quan điểm, hành vi trái với quan điểm của Đảng, thậm chí cổ xúy cho những tư tưởng xuyên tạc, tệ nạn trong xã hội, từ đó rơi vào tình trạng tả khuynh, hữu khuynh, chiết trung chủ nghĩa, hoặc tự phát manh động, phiêu lưu chính trị... Sự suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống còn được biểu hiện ở thói thực dụng chính trị, thực dụng đạo đức. Đó là tình trạng phân liệt cực tả về tư tưởng, hành động và lối sống. Nghĩa làchỉ nhằm vào những gì mang lại lợi ích cho mình hay phe nhóm của mìnhmà không quan tâm tới lợi ích chung của cách mạng, của nhân dân Từ đó, dẫn đến biểu hiện cát cứ, phường hội theo kiểu “trên có chính sách, dưới có đối sách”, phá vỡ tính chỉnh thể và thống nhất của đường lối, tổ chức.
Nguy hiểm và nghiêm trọng hơn, sự suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống còn biểu hiện ở tình trạng cơ hội chính trị, cơ hội về đạo đức. Đó là thói tùy thời thỏa hiệp vô nguyên tắc, lợi dụng cơ hội nhằm chiếm đoạt lợi ích trước mắt và cục bộ, bất chấp việc làm đó đúng hay sai, kèn cựa, gây bè kéo cánh, thậm chí vu cáo, bôi nhọ đồng chí, gây rối nội bộ... V.I. Lênin chỉ rõ: , “Xác định thái độ của mình tùy theo hoàn cảnh, thích ứng với những sự biến trước mắt, với những biến đổi của những sự kiện chính trị nhỏ nhặt, quên mất lợi ích sống còn của giai cấp vô sản và những nét căn bản của toàn bộ chế độ tư bản chủ nghĩa, của toàn bộ sự tiến triển tư bản chủ nghĩa, hy sinh những lợi ích sống còn ấy vì những lợi ích thực tế hay những lợi ích giả định tạm thời, - đó là chính sách của bọn xét lại”5. Song, biểu hiện tập trung nhấtvà nguy hiểm nhất của sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống là tham nhũng chính trị, xuống cấp tư tưởng, băng hoại đạo đức và hủ bại lối sống. Đó là hành vi lợi dụng quyền lực, biến quyền lực chính trị được nhân dân ủy thác thành “của riêng” để đổi chác, ban phát thậm chí trở thành hàng hóa để định giá bán mua…, tạo cơ hội để kẻ thù chống lại cách mạng, phá hoại sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc của Đảng và nhân dân ta. Nếu sự phản bội chính trị, sự tha hóa đạo đức nằm trong những cán bộ cốt cán của Đảng, ở những phương diện và bộ phận quan trọng của Đảng thì hậu quả vô cùng khôn lường. Thực tế cho thấy, một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có người từng giữ cương vị, trọng trách quan trọng trong các cơ quan đảng, chính quyền có những ý kiến lệch lạc, thiếu khách quan và toàn diện về Đảng, Nhà nước, chế độ; đòi đa nguyên, đa đảng, công khai đả kích, phủ nhận chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; bắt tay với các thế lực thù địch, phản động, thậm chí sa vào “chủ nghĩa đầu hàng”, phản bội lại lợi ích dân tộc.
“Tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ là sự suy thoái từ bên trong; là quá trình tự biến đổi về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên theo hướng tiêu cực, xa rời những nguyên tắc, quan điểm mácxít; suy giảm niềm tin vào chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. “Tự chuyển hóa” là sự tiếp nối tự nhiên của quá trình “tự diễn biến”. Đó là sự chuyển hóa từ những dao động, lệch lạc về tư tưởng chính trị thành hành động tha hóa chính trị, thoái hóa chính trị. Phản bội chính trị có sức phá hoại khôn lường khi nó trở thành lối hành xử của số đông.
Có thể gọi chung “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” là “chủ nghĩa đầu hàng” hay “chủ nghĩa phản bội”. Hiện nay, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” đang diễn biến hết sức phức tạp trên các lĩnh vực của đời sống xã hội với nhiều mức độ khác nhau. “Tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” về tư tưởng chính trị là sự phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; hoài nghi, thậm chí phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng; xa rời các nguyên lý xây dựng Đảng, đòi đa nguyên chính trị, đa đảng đối lập; phê phán lịch sử thiếu khách quan; đòi xét lại con đường đi lên xã hội chủ nghĩa, thay bằng con đường phát triển tư bản chủ nghĩa; xuyên tạc, bôi nhọ hình ảnh lãnh tụ và các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước... Từ sự sụp đổ của hệ thống xã hội chủ nghĩa tại Liên Xô và các nước Đông Âu những năm 90 của thế kỷ XX cho thấy, “tự diễn biến” thường khởi đầu và chủ yếu diễn ra trong tư tưởng chính trị.
“Tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” về kinh tế là sự phủ nhận nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; hạ thấp vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước, đòi tư nhân hóa toàn bộ nền kinh tế, xóa bỏ chế độ công hữu về tư liệu sản xuất để thay thế bằng chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất. Khi sở hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa giữ vai trò chi phối cơ sở hạ tầng kinh tế, kiến trúc thượng tầng kinh tế xã hội chủ nghĩa tất yếu sẽ thay đổi, chế độ kinh tế xã hội chủ nghĩa được thay bằng chế độ kinh tế tư bản chủ nghĩa. Đó là mục tiêu của “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” về kinh tế trong chiến lược “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch đối với nước ta hiện nay.
Trên lĩnh vực văn hóa, xã hội, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” được biểu hiện bằng xu hướng sùng bái văn hóa phương Tây, cổ xúy lối sống tư sản; từ bỏ các giá trị văn hóa, đạo đức truyền thống, cũng như các giá trị văn hóa, đạo đức xã hội chủ nghĩa; xuyên tạc lịch sử, phủ nhận nền văn hóa cách mạng; thương mại hóa các hoạt động văn hóa; đề cao chủ nghĩa cá nhân, lối sống thực dụng...
2. Những hệ lụy của sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, chủ nghĩa cơ hội và “chủ nghĩa đầu hàng”
Sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” không chỉ khiến Đảng sa sút, đánh mất vị trí và vai trò tiên phong lãnh đạo, mà còn từng bước khiến Đảng rơi vào tha hóa, thoái hóa, thậm chí tự diệt vong. Đảng ta chỉ rõ: “... Khi nào xa rời bản chất giai cấp công nhân, bản chất cách mạng và niềm tin cộng sản thì khi đó mắc sai lầm, khuyết điểm, thậm chí dẫn đến sai lầm về đường lối”6. Nếu không kịp thời sửa chữa, Đảng sẽ bị biến chất, không còn là đại biểu trung thành cho lợi ích của nhân dân lao động và toàn thể dân tộc Việt Nam.Trong bước chuyển sâu rộng và mạnh mẽ sang nền kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, sự hủ bại về đạo đức, lối sống càng có cơ hội nảy sinh và lan rộng. Thực trạng đó bắt nguồn từ việc một bộ phận cán bộ, đảng viên còn kém rèn luyện, lười tu dưỡng, thiếu bản lĩnh chính trị, dễ bị chi phối bởi những tác động tiêu cực của mặt trái nền kinh tế thị trường và mở cửa hội nhập; công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức ở nhiều nơi, nhiều lúc còn bị coi nhẹ; kỷ cương, kỷ luật trong Đảng chưa thật sự nghiêm; chưa có cơ chế kiểm tra, giám sát nghiêm ngặt đối với cán bộ, đảng viên; công tác phát triển Đảng ở nhiều nơi còn bị “khúc xạ”, tạo điều kiện để các phần tử cơ hội, phản động trà trộn vào Đảng; các nguyên tắc sinh hoạt đảng bị buông lỏng;. Thực tiễn chứng minh, tất cả những hoạt động không có nguyên tắc đều dẫn tới sự đổ vỡ. Hơn nữa, trước sự tác động của cơ chế thị trường, tư tưởng thực dụng chạy theo lợi ích vật chất tầm thường, lợi dụng chức quyền để mưu lợi cá nhân đã khiến một bộ phận cán bộ, đảng viên sống “phân thân”, xa rời lý tưởng xã hội chủ nghĩa,tha hóa về đạo đức, lối sống. Điều cần cảnh báo là, sự suy thoái về đạo đức, nhân cách chắc chắn sẽ dẫn đến sự phai nhạt lý tưởng cách mạng, thậm chí bôi nhọ, công kích lý tưởng. Thêm vào đó, sự lơ là, mất cảnh giác của một số người đã vô tình gây tổn hại đến lợi ích chung của Đảng, của đất nước.
Mặt khác, trong không ít trường hợp, do buông lỏng pháp luật, dung túng cho những việc làm sai trái của cán bộ, đảng viên đã tiếp tay cho sự lộng hành của cá nhân ngay trong chính bộ máy nhà nước, biến một số cơ quan nhà nước của dân thành “của riêng”, thành “công cụ” để mưu lợi.. Bài học từ sự thất bại của một số nước xã hội chủ nghĩa cho thấy, bất cứ sự đặc quyền, đặc lợi nào cũng là chà đạp lên sự tự do, dân chủ của nhân dân, do đó tất yếu sẽ thất bại. Khi vai trò lãnh đạo có tính nguyên tắc của Đảng đối với Nhà nước bị “khúc xạ”, vô hiệu hóa, hoặc vai trò của Nhà nước bị biến thành “vật tượng trưng” phục vụ cho mưu lợi cá nhân hay phe nhóm sẽ làm suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước.
Kinh nghiệm lịch sử chỉ rõ, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức của đảng viên, nhất là đảng viên giữ chức vụ cấp cao trong bộ máy của Đảng và Nhà nước là con đường ngắn nhất và trực tiếp, không chỉ hạ thấp mà thậm chí còn thủ tiêu vai trò chính trị, thực lực chính trị và uy tín chính trị của Đảng, Nhà nước. Nghĩa là, từ sự suy thoái về đạo đức, về tư tưởng chính trị trong Đảng, đến một mức độ nào đó có thể dẫn đến sự chệch hướng về chính trị, làm nảy sinh nguy cơ về một nền chính trị, đạo đức suy thoái.
3. Thực tiễn đấu tranh phòng, chống, tiến tới ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái, tiêu cực, quan liêu, tham nhũng và những vấn đề đặt ra
Việc gắn vấn đề phòng, chống, tiến tới ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với quét sạch chủ nghĩa cá nhân, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ là nhận thức mới về sự tất yếu của cuộc đấu tranh với tính chất nghiêm trọng của vấn đề vừa lâu dài, vừa cấp bách hiện nay.
Thứ nhất, đấu tranh phòng, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân; của các ngành, các cấp dưới sự lãnh đạo của Đảng
Thực tế cho thấy, âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch nhằm xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản và chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam không thay đổi, điều thay đổi là phương thức và thủ đoạn tiến hành của chúng. Vì vậy, cuộc đấu tranh phòng, chống, ngăn chặn và đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” là nhiệm vụ hết sức khó khăn, phức tạp của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, của các cấp, các ngành dưới sự lãnh đạo của Đảng, đòi hỏi phải chủ động, kiên trì, tiến hành thường xuyên, liên tục..
Bài học từ sự sụp đổ của hệ thống xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và các nước Đông Âu cho thấy, việc xa rời những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin về chủ nghĩa xã hội và xây dựng chủ nghĩa xã hội, lơ là, buông lỏng cuộc đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch đã đẩy nhanh quá trình “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, từ đó làm mất vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản, khiến chế độ xã hội chủ nghĩa nhanh chóng tan rã. Nói về vấn đề này, V.I. Lênin từng cảnh báo: “Không ai có thể tiêu diệt được chúng ta, ngoài những sai lầm của bản thân chúng ta. Toàn bộ vấn đề là ở chữ “nếu” này. Nếu chúng ta do sai lầm mà gây ra sự chia rẽ thì tất cả sẽ sụp đổ”7...
Thứ hai, đổi mới công tác tư tưởng, lý luận, bảo vệ và giữ vững nền tảng tư tưởng của Đảng là chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
Đây là nhân tố quyết định sự thắng lợi của cuộc đấu tranh phòng, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.
Để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, trong bất cứ hoàn cảnh nào, dù tình hình thế giới và trong nước có khó khăn, phức tạp đến đâu, Đảng ta vẫn luôn bảo vệ và giữ vững chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu, lý tưởng cộng sản. Theo quan điểm của Đảng, mặc dù vẫn có những vấn đề cần tiếp tục bổ sung, phát triển, nhưng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vẫn là học thuyết cách mạng khoa học nhất, tiên tiến nhất, triệt để nhất, là “vũ khí tinh thần” của giai cấp công nhân, kim chỉ nam cho mọi hoạt động của Đảng.
Công tác tư tưởng, lý luận có vị trí, vai trò, quan trọng trong việc xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức; khẳng định, bảo vệ, tuyên truyền, phổ biến đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; giữ vững sự đoàn kết thống nhất trong Đảng và sự đồng thuận trong xã hội, góp phần thực hiện thắng lợi cuộc đấu tranh phòng, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Đồng thời, đây là bộ phận đặc biệt quan trọng trong toàn bộ hoạt động của Đảng; là lĩnh vực trọng yếu để xây dựng, bồi đắp nền tảng chính trị của chế độ; thể hiện vai trò đi trước, mở đường trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; góp phần bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng; làm cho hệ tư tưởng của Đảng, những giá trị truyền thống tốt đẹp, những tinh hoa văn hóa thế giới chiếm vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội.
Trong quá trình xây dựng, phát triển và bảo vệ đất nước, khi khó khăn, thử thách xuất hiện cũng là lúc tâm lý dao động, hoang mang, mất phương hướng dễ nảy sinh trong một bộ phận cán bộ, đảng viên. Vì vậy, đẩy mạnh công tác tư tưởng, lý luận luôn là vấn đề có ý nghĩa sống còn đối với sự nghiệp bảo vệ Đảng, Nhà nước, Nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa, góp phần giải quyết những vấn đề do thực tiễn đặt ra, củng cố niềm tin vào lý tưởng cộng sản và con đường xã hội chủ nghĩa mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn.
Thứ ba, sử dụng các biện pháp quyết liệt, khắc phục những yếu kém trong quản lý kinh tế - xã hội, tạo chuyển biến tích cực trong phòng, chống quan liêu, tham nhũng, tiêu cực và lãng phí
Suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” có mối quan hệ chặt chẽ với tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí và những yếu kém trong quản lý kinh tế - xã hội. Suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống cùng với tệ quan liêu, chủ nghĩa thực dụng là nguyên nhân dẫn đến tham nhũng, lãng phí. Những người suy thoái về tư tưởng chính trị, có biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” rất dễ sa vào tham nhũng. Đến lượt mình, tham nhũng, lãng phí tác động trở lại, làm sự suy thoái về tư tưởng chính trị, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, diễn ra nhanh hơn, nguy hiểm hơn. Để đấu tranh phòng, chống những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” có hiệu quả, cần có biện pháp đủ mạnh, phù hợp, khắc phục sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tệ quan liêu, những yếu kém trong quản lý kinh tế - xã hội.
Thứ tư, giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân là nhân tố quan trọng trong đấu tranh phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”
Đối tượng tác động của “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” mà các thế lực thù địch hướng tới là đội ngũ cán bộ, đảng viên. Vì vậy, giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân là một trong những nhân tố quan trọng trong đấu tranh phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Rèn luyện đạo đức cách mạng là công việc khó khăn, đòi hỏi sự kiên trì, nghị lực mới có thể chiến thắng chủ nghĩa cá nhân. Nói về đạo đức cách mạng của người cán bộ, đảng viên, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”8
Hiện nay, một bộ phận cán bộ, đảng viên có biểu hiện suy thoái nghiêm trọng về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; công khai ý kiến trái với Cương lĩnh, Điều lệ Đảng; làm trái nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt đảng; quan liêu, tham nhũng,, xa dân. Đây là điều đáng lo ngại nhất, cũng là nguy cơ lớn nhất đối với một đảng cầm quyền. Xét cho cùng, nguyên nhân là do không vượt qua được chủ nghĩa cá nhân. Nói về vấn đề này, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Chủ nghĩa cá nhân là việc gì cũng chỉ lo cho lợi ích riêng của mình, không quan tâm đến lợi ích chung của tập thể. “Miễn là mình béo, mặc thiên hạ gầy”. Nó là mẹ đẻ ra tất cả mọi tính hư nết xấu như: lười biếng, suy bì, kiêu căng, kèn cựa, nhút nhát, lãng phí, tham ô, v.v.. Nó là kẻ thù hung ác của đạo đức cách mạng, của chủ nghĩa xã hội”9. Có thể nói, mọi tiêu cực đều nảy sinh từ căn bệnh chủ nghĩa cá nhân. Nếu không đánh bại, không quét sạch chủ nghĩa cá nhân thì Đảng ta không thể trong sạch, vững mạnh, không thể trở thành một đảng cách mạng chân chính hết lòng vì nước, vì dân.
Thứ năm, đổi mới và tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật Đảng, kiểm soát quyền lực, nhất là người đứng đầu, góp phần đấu tranh phòng, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện“tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”
Trong cuộc đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng giữ vai trò đặc biệt quan trọng, góp phần phát hiện, kịp thời khắc phục những khuyết điểm ngay từ khi mới manh nha trong tổ chức đảng.
Kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng gồm nhiều nội dung, trước hết là kiểm tra việc đảng viên thực hiện Điều lệ Đảng, quy định những điều đảng viên không được làm; kiểm tra, giám sát những đảng viên có dấu hiệu vi phạm; kiểm tra phẩm chất đạo đức và kết quả thực hiện chỉ thị, nghị quyết, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Trong kiểm tra, giám sát, cần chú ý lắng nghe ý kiến dư luận, của quần chúng, Mặt trận Tổ quốc và các cơ quan, đoàn thể; phát hiện và biểu dương những nhân tố tích cực, những tấm gương điển hình tiên tiến, tiêu biểu để bồi dưỡng và nhân rộng.
Thứ sáu, kết hợp chặt chẽ giữa chủ động đấu tranh phòng, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “giữ vững bên trong là chính”, “tự bảo vệ mình là chính” với tinh thần tích cực tấn công, làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch
Để chủ động phòng ngừa “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, cần chăm lo xây dựng hệ thống chính trị, trước hết là xây dựng Đảng và Nhà nước thực sự trong sạch, vững mạnh; mọi thành viên của các cơ quan, tổ chức có khả năng “đề kháng” tốt - cơ sở để ngăn ngừa những tác động tiêu cực từ bên ngoài. Chủ động phòng ngừa và đấu tranh với “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” là hai mặt của một vấn đề, có mối quan hệ hữu cơ, tác động qua lại, bảo đảm sự thắng lợi của cuộc đấu tranh phòng, chống “diễn biếnhòa bình”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Song, nếu chỉ chủ động đấu tranh phòng, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” mà không kết hợp với việc tích cực tấn công, làm thất bại âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình”, của các thể lực thù địch, thì đó là cuộc đấu tranh chưa triệt để, các thế lực thù địch sẽ có thời cơ và điều kiện để chống phá quyết liệt hơn. Do đó, cần kết hợp chặt chẽ giữa chủ động phòng ngừa, đấu tranh sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” với chủ động phòng ngừa từ sớm, từ xa, “giữ vững bên trong là chính”, “tự bảo vệ mình là trước hết”, nêu cao tinh thần tích cực tấn công, làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch. Đó chính là tư tưởng chỉ đạo đúng đắn, xuyên suốt và thống nhất từ trước đến nay của Đảng ta.
4. Tiếp tục ngặn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa, chủ nghĩa cơ hội và “chủ nghĩa đầu hàng”
Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng quán triệt nhiệm vụ trọng tâm trong nhiệm kỳ Đại hội là: “Tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hệ thống chính trị toàn diện, trong sạch, vững mạnh. Đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Xây dựng tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, “lợi ích nhóm”, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Xây dựng đội ngũ đảng viên và cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, người đứng đầu đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Củng cố lòng tin, sự gắn bó của nhân dân với Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa”10.
Có thể nói, đây không chỉ là vấn đề mang tính quy luật trong công tác xây dựng Đảng, Nhà nước nói riêng và toàn bộ hệ thống chính trị nói chung, mà còn là nhu cầu phát triển của sự nghiệp xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa và bảo vệ Tổ quốc, là nguyện vọng của toàn thể nhân dân Việt Nam về sự ổn định và phát triển bền vững đất nước.
Nói một cách khái quát, tiếp tục đẩy mạnh công cuộc đổi mới toàn diện, đồng bộ, mà then chốt là xây dựng, chỉnh đốn Đảng một cách toàn diện là phương sách tối ưu nhằm “tăng sức đề kháng”, loại bỏ cơ sở tồn tại của sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.
Để tiếp tục đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, cũng như những biểu hiện tiêu cực, tệ tham nhũng, chủ nghĩa cá nhân và “chủ nghĩa đầu hàng”, cần làm tốt những công việc sau:
Một là, giáo dục và tự giáo dục về nhận thức và tư tưởng; đổi mới và phát triển sáng tạo nền tảng tư tưởng chính trị
Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy, chỉ khi có thế giới quan khoa học và nhân sinh quan cách mạng, đội ngũ cán bộ, đảng viên mới có nền tảng tư tưởng chính trị vững vàng, kiên định lý tưởng xã hội chủ nghĩa, nêu cao tinh thần tự giác, toàn tâm, toàn ý phấn đấu vì một nước Việt Nam hùng cường.
Muốn vậy, các cấp ủy và tổ chức đảng, các cơ quan nhà nước, cơ quan đoàn thể cần nhận thức đúng tình hình, thấy rõ nguy cơ cũng như âm mưu, phương thức, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của các thế lực thù địch; bồi dưỡng, giáo dục cho cán bộ, đảng viên và nhân dân hiểu đúng bản chất cách mạng và tính khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, từ đó nâng cao niềm tin vào lý tưởng cộng sản, vào con đường xã hội chủ nghĩa; nêu cao tinh thần cảnh giác, chủ động đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch.
Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh đấu tranh với các quan điểm sai trái, thù địch, vô hiệu hóa các trang mạng xã hội có nội dung xuyên tạc, phản động; tăng cường giáo dục, đối thoại với những người có quan điểm lệch lạc, kịp thời ngăn chặn sự lôi kéo, tác động của các thế lực thù địch.
Hai là, tổng rà soát trong toàn Đảng, phân loại đối tượng để có đối sách cụ thể, phù hợp và hiệu quả.
Trên cơ sở tổng rà soát, chủ động nắm bắt tình hình, phát hiện sớm những biểu hiện suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viênhết sức quan trọng. Theo đó, cần tập trung phát hiện những cán bộ, đảng viên còn mơ hồ về lập trường chính trị, có quan điểm, suy nghĩ lệch lạc, không tin vào chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; có lối sống thực dụng, quan liêu, tham nhũng, lãng phí, xa rời quần chúng nhân dân. Từ đó, có biện pháp đấu tranh và xử lý phù hợp, tuân thủ quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước.
Mặt khác, cần thực hành dân chủ rộng rãi, đẩy mạnh tự phê bình và phê bình gắn với xiết chặt kỷ luật, kỷ cương của Đảng; Kiên quyết khai trừ khỏi Đảng những đảng viên thoái hóa biến chất, những phần tử cơ hội, lợi dụng quyền lực, gây mất đoàn kết trong nội bộ Đảng, cố ý bôi nhọ, phủ nhận Cương lĩnh, Điều lệ Đảng, vi phạm các nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt đảng. Đặc biệt, phê bình, kỷ luật nghiêm khắc những đảng viên coi thường nghị quyết của Đảng, nói không đi đôi với làm, vô cảm trước nhân dân; Thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các quyết sách của Đảng và quy định của Nhà nước về công tác tổ chức, cán bộ; Triển khai thực hiện các biện pháp bảo vệ an ninh chính trị nội bộ, vô hiệu hóa hành vi xâm nhập, tác động nhằm thúc đẩy sự chuyển hóa nội bộ của các thế lực thù địch, phản động.
Bên cạnh đó, cần thực hiện đồng bộ công tác thanh lọc Đảng, thanh lọc bộ máy và phát triển Đảng. Tiếp tục đổi mới và hoàn thiện hệ thống pháp luật, đặc biệt là các quy định hợp thành cơ chế giám sát, kiểm tra, xử lý trong toàn hệ thống chính trị, nhằm quản lý chặt chẽ cán bộ, đảng viên.
Ba là, xây dựng sức mạnh tổng hợp của toàn hệ thống chính trị, xã hội và nhân dân
Cần tăng cường sự phối hợp chặt chẽ giữa cấp ủy, ban cán sự đảng (hoặc đảng đoàn) với ban lãnh đạo cơ quan chức năng trong phát huy dân chủ và công khai các vấn đề liên quan đến tổ chức bộ máy, đến đội ngũ cán bộ, đảng viên trong phạm vi cho phép; kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc lựa chọn, bổ nhiệm cán bộ, đảng viên; có chế tài xử lý nghiêm khắc đối với các đoàn thể chính trị - xã hội, những phần tử tiêu cực, tham nhũng, chống đối Đảng, Nhà nước và kêu gọi lật đổ chế độ, phá vỡ khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Bên cạnh đó, cần tăng cường bảo vệ bí mật nhà nước, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức, nâng caoý thức trách nhiệm của các ngành, các cấp và quần chúng nhân dân đối với công tác này. Đây phải là nhiệm vụ chính trị thường xuyên của các cơ quan, tổ chức, gắn với trách nhiệm của người đứng đầu. Thực hiện đồng bộ và hiệu quả chính sách tôn giáo, chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước, nhằm tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch lợi dụng vấn đề tôn giáo, dân tộc để chống phá. Đẩy mạnh phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, khơi dậy sức mạnh, tiềm lực to lớn của nhân dân trong đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, góp phần quan trọng vào sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội, phục vụ công cuộc xây dựng vào bảo vệ Tổ quốc.
Đối với những người đứng đầu bộ máy nhà nước, những người làm công tác lãnh đạo, quản lý, cần gương mẫu rèn luyện, chấp hành kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước, xứng đáng với sự tín nhiệm của nhân dân.
Cấp ủy, chính quyền các cấp, các cơ quan đoàn thể phải tạo mọi điều kiện để nhân dân tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước và đoàn thể mình, trước hết là trong việc giám sát cán bộ, đảng viên. Đổi mới cơ chế bảo vệ nhân dân tham gia kiểm tra, giám sát, phát hiện, tố cáo cán bộ, đảng viên vi phạm pháp luật, có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống tại cơ quan công tác và nơi cư trú. Nâng cao trách nhiệm xây dựng và bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền; quan tâm, chăm lo xây dựng hội, đoàn thể; giáo dục nâng cao ý thức cảnh giác cách mạng cho toàn thể nhân dân.
1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001, tr. 52, 524.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, tr. 263-264.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr. 173
4. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2016, tr. 201.
5, 7. V. I. Lênin: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, t. 17, tr. 27-28; t. 42, tr. 311.
6. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2015, t. 58, tr. 78.
8, 9. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t. 5, tr. 292; t. 13, tr. 90.
10. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. II, tr. 334.
TS. NHỊ LÊ
Nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản
