Phát huy vai trò xung kích của thanh niên trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo “Di chúc” của Chủ tịch Hồ Chí Minh

1. Vai trò xung kích của tuổi trẻ trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Hồ Chí Minh là người cộng sản Việt Nam đầu tiên nhận thức đúng đắn vai trò to lớn của thế hệ trẻ, lực lượng thanh niên Việt Nam đối với sự nghiệp giải phóng dân tộc, giành độc lập cho dân tộc cũng như trong công cuộc bảo vệ, kiến thiết nước nhà. Trong tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp (năm 1925), Người chỉ rõ: “Hỡi Đông Dương đáng thương hại! Người sẽ chết mất, nếu đám thanh niên già cỗi của Người không sớm hồi sinh”¹. Hồ Chí Minh nhận thức sâu sắc thanh niên là lực lượng nòng cốt, có vai trò quyết định đối với vận mệnh của dân tộc. Vì vậy, muốn giải phóng dân tộc, trước hết phải biết khơi dậy, phát huy vai trò xung kích của thanh niên. Để thực hiện điều đó, Người đã chủ trương thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên để quy tụ tất cả những thanh niên Việt Nam yêu nước vào hoạt động cách mạng, vừa để phát triển lực lượng, vừa từng bước truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam.

Thực tiễn cho thấy, Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đã có công lao to lớn, góp phần đưa giai cấp công nhân Việt Nam nhanh chóng phát triển thành một lực lượng chính trị độc lập, thôi thúc đông đảo người Việt Nam yêu nước đi theo đường lối đúng đắn của cách mạng; đồng thời, từng bước phá tan mọi khuynh hướng tư tưởng của chủ nghĩa cải lương tư sản, đưa phong trào cách mạng của công nông phát triển thành một phong trào chính trị, có tính độc lập rõ rệt. Và chính Hồ Chí Minh đã thức tỉnh lực lượng quan trọng này.

Trong Bài nói chuyện tại Đại hội toàn quốc lần thứ II của Hội Liên hiệp Thanh Niên Việt Nam (tháng 12/1961), Người đã nói lên niềm tin và tình cảm sâu sắc, đồng thời nêu một cách cụ thể và hoàn chỉnh quan điểm về vai trò “động lực và xung kích” của thanh niên trong cách mạng đó là: “- Vì thanh niên là người tiếp sức cách mạng cho thế hệ thanh niên già, đồng thời là người phụ trách dìu dắt thế hệ thanh niên tương lai - tức là các cháu nhi đồng. - Vì thanh niên là người xung phong trong công cuộc phát triển kinh tế và văn hóa, trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội,… Bác gửi lời khen ngợi những cháu thanh niên gái và trai đang xung phong lên miền núi vỡ hoang, và các thầy giáo, cô giáo thanh niên đang xung phong đưa văn hóa lên giúp đồng bào miền núi. - Vì thanh niên là lực lượng cơ bản trong bộ đội, công an và dân quân tự vệ, đang hăng hái giữ gìn trật tự, trị an, bảo vệ Tổ quốc. - Vì trong mọi công việc, thanh niên thi đua thực hiện khẩu hiệu: “Đâu cần, thanh niên có; việc gì khó, thanh niên làm”. - Vì hai người đầu tiên chinh phục vũ trụ: Hai anh hùng Liên Xô, đồng chí Gagarin và đồng chí Titốp cũng là thanh niên”². Phong trào hành động cách mạng bao giờ cũng mang tính định hướng và nảy sinh từ nhu cầu thực tế cuộc sống, những nhu cầu này chính là động lực cuốn hút quần chúng tham gia phong trào. Quần chúng tạo nên sức mạnh dời non lấp biển cho phong trào và ngược lại, phong trào là nơi đoàn kết, tập hợp, giáo dục, đào tạo, rèn luyện để quần chúng trưởng thành. Người cũng chủ trương tập hợp, đoàn kết thanh niên thông qua phong trào hành động cách mạng, nhằm tạo cho tuổi trẻ cơ hội phát huy mọi tiềm năng đang ẩn chứa bên trong để làm nên thành những điều kì diệu. Người khẳng định tuổi trẻ, thanh niên Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng đã phát huy tốt vai trò của mình, đóng góp công lao to lớn vào sự nghiệp cách mạng của dân tộc.

Lịch sử cách mạng Việt Nam đã chứng minh, trong những cuộc kháng chiến chống kẻ thù xâm lược, bảo vệ đất nước, nhờ có lý tưởng cách mạng soi đường, thanh niên Việt Nam đã hăng hái tham gia các phong trào đấu tranh, sẵn sàng chấp nhận mọi gian khổ, hy sinh, cùng với Đảng, dân tộc làm nên thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945, thắng lợi trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ xâm lược, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, đưa cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội. Trong suốt tiến trình cách mạng vẻ vang đó, không thể không nhắc tới hình ảnh nữ anh hùng Võ Thị Sáu kiên cường, bất khuất, không khuất phục trước kẻ thù; hay người thanh niên cộng sản Lý Tự Trọng với lý tưởng cách mạng mãi mãi trường tồn đã thổi bùng ngọn lửa yêu nước cho triệu triệu trái tim của tuổi trẻ Việt Nam…; và hàng nghìn thanh niên Việt Nam khác trở thành cán bộ trung kiên của Đảng, như Trần Phú, Châu Văn Liêm, Nguyễn Văn Cừ, Lê Hồng Phong, Nguyễn Thị Minh Khai... Không chỉ tích cực tham gia đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc, lực lượng đoàn viên, thanh niên đã tích cực, hăng hái tham gia khắc phục hậu quả chiến tranh, khôi phục sản xuất kinh doanh, đẩy mạnh xây dựng và phát triển toàn diện kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đồng thời nỗ lực tích cực cùng toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta thực hiện nhiệm vụ thống nhất đất nước về mặt Nhà nước - một trong những nhiệm vụ chính trị vô cùng quan trọng và cấp thiết lúc bấy giờ.

 Đánh giá cao vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng của thanh niên đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và Nhân dân, khẳng định sự phát triển của xã hội phần lớn phụ thuộc vào thanh niên, Người viết: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên. Thanh niên muốn làm người chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải ra làm việc để chuẩn bị cái tương lai đó”³; phải tích cực tham gia ý kiến vào công việc của Chính phủ, chiến đấu giữ lấy nền độc lập và tự luyện ngay từ bây giờ để sau này lên thay những thủ lĩnh mà gánh vác việc trọng đại của nước nhà. Người yêu cầu mỗi thanh niên phải thấm nhuần quan điểm: “Nhiệm vụ của thanh niên không phải là hỏi nước nhà đã cho mình những gì. Mà phải tự hỏi mình đã làm gì cho nước nhà? Mình phải làm thế nào cho lợi ích nước nhà nhiều hơn? Mình đã vì lợi ích nước nhà mà hy sinh phấn đấu chừng nào?”⁴. Nghĩa là thanh niên phải hiểu rõ vai trò, nghĩa vụ, trách nhiệm của mình đối với đất nước, yêu nước và phải sống xứng đáng với truyền thống vẻ vang của dân tộc, mà muốn thanh niên hiểu rõ, cần quan tâm đến việc giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng thế hệ thanh niên, trong đó vấn đề cơ bản và nổi bật là quan điểm giáo dục toàn diện. Trong giáo dục toàn diện, Hồ Chí Minh luôn coi trọng cả “đức” và “tài” và thường nhấn mạnh mối quan hệ không thể tách rời của hai mặt đó trong sự hoàn thiện nhân cách con người mới, trong đó giáo dục đạo đức cách mạng giữ vai trò then chốt, quan trọng hàng đầu. Trong bản Di chúc thiêng liêng, Người dặn dò: “ĐOÀN VIÊN VÀ THANH NIÊN ta nói chung là tốt, mọi việc đề hăng hái xung phong, không ngại khó khăn, có chí tiến thủ. Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên”. Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất trọng và rất cần thiết”⁵. Để trở thành những cán bộ cách mạng chân chính, thanh niên phải coi việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức là nền tảng, là gốc, để luyện tài, để xây dựng con người mới: “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”⁶. Và “Mọi việc thành hay là bại, chủ chốt là do cán bộ có thấm nhuần đạo đức cách mạng, hay là không”⁷. Có đạo đức cách mạng thì khi gặp khó khăn, gian khổ, thất bại, cũng không sợ sệt, rụt rè, lùi bước. Vì lợi ích chung của Đảng, của cách mạng, của giai cấp, của dân tộc và của loài người mà không ngần ngại hy sinh tất cả lợi ích riêng của cá nhân mình. Khi cần, thì sẵn sàng hy sinh cả tính mạng của mình cũng không tiếc. Đó là biểu hiện rất rõ rệt, rất cao quý của đạo đức cách mạng.

Tiếp bước thế hệ thanh niên đi trước, trong giai đoạn từ năm 1986 đến nay, với tinh thần yêu nước, xung kích, hăng hái, đi đầu trong các phong trào, lực lượng đoàn viên, thanh niên đã chung sức đồng lòng cùng toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta vươn lên gặt hái được những kết quả quan trọng trong công cuộc đổi mới đất nước, triển khai có hiệu quả việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, bảo vệ môi trường và hợp tác quốc tế. Đa số thanh niên cơ bản giữ vững đạo đức cách mạng, sống trong sạch, lành mạnh, có hoài bão, có lý tưởng, biết vươn tới các giá trị chân, thiện, mỹ và đã kế tục sự nghiệp cách mạng của Đảng. Nhiều hoạt động xung kích thể hiện lòng yêu nước của thanh niên đã được tổ chức và đạt những kết quả đáng biểu dương như: hoạt động hướng về biển, đảo, biên giới, vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện khó khăn, tham gia xây dựng nông thôn mới, bảo vệ trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ Tổ quốc... Nhiều thanh niên là những tấm gương sáng về tinh thần vượt khó, vươn lên trong lao động và học tập, tích cực đổi mới sáng tạo, dám nghĩ, dám nói, dám làm và dám chịu trách nhiệm, đạt được những thành tựu quan trọng, góp phần xây dựng địa phương, quê hương, đất nước. Đặc biệt, trong bối cảnh đất nước đứng trước những khó khăn, thách thức to lớn do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, không ít thanh niên đã tình nguyện tham gia phòng, chống dịch, sẵn sàng vào vùng tâm dịch để hỗ trợ, giúp đỡ nhân dân, làm việc và cống hiến hết mình mà không cần thù lao hay hỗ trợ. Nhiệt huyết của thanh niên hôm nay là minh chứng cho lớp người trẻ tuổi có hoài bão, ước mơ, giàu nghị lực và khát khao với lý tưởng cao đẹp, dám xả thân vì nghĩa lớn, giàu tình yêu thương, lòng vị tha sâu sắc và sẵn sàng cống hiến vì cộng đồng, vì đất nước. Điều đó cho thấy, thế hệ thanh niên Việt Nam không chỉ là lực lượng chủ yếu trong công cuộc cứu nước và giữ nước, mà còn luôn nỗ lực đưa đất nước phát triển, ngày càng giàu mạnh, phồn vinh, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang tác động mạnh mẽ trên mọi mặt của đời sống xã hội, yêu cầu tạo dựng thế hệ công dân toàn cầu, thế hệ thanh niên tân tiến có “Tâm trong - Trí sáng - Hoài bão lớn”.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, vẫn còn một bộ phận thanh niên chưa hiểu rõ vai trò, trách nhiệm của mình đối với đất nước, không hiểu giá trị của những sự hy sinh trong quá khứ lịch sử dân tộc, không hiểu mối liên hệ giữa lịch sử, hiện tại và tương lai; lý tưởng của thanh niên đang bị vật chất hóa bởi mặt trái của kinh tế thị trường, những thách thức của hội nhập quốc tế, đặc biệt những âm mưu thủ đoạn nham hiểm của các thế lực thù địch đã và đang tác động mạnh mẽ đến thanh niên. Điều đó đã khiến cho không ít thanh niên chạy theo lối sống thực dụng, sa ngã, hư hỏng, xa rời các giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc. Đặc biệt, hiện nay, tình trạng thanh thiếu niên sa vào tệ nạn dẫn đến phạm tội ngày càng phổ biến và đang có chiều hướng gia tăng.

2. Một số giải pháp phát huy vai trò xung kích của thanh niên trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo Di chúc của Chủ Tịch Hồ Chí Minh

Một là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên. Theo đó, mỗi cấp ủy, tổ chức đảng phải quán triệt sâu sắc các quan điểm, chủ trương, tư tưởng chỉ đạo của Đảng về thanh niên và công tác thanh niên trong thời kỳ mới; tin tưởng, mạnh dạn giao nhiệm vụ cho thanh niên; quan tâm, giúp đỡ, động viên và tạo điều kiện để thanh niên tự tin tham gia vào các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước, của các địa phương, đơn vị. Chăm lo quyền lợi chính đáng của thanh niên, tạo điều kiện thuận lợi để thanh niên được học tập, rèn luyện, phát triển toàn diện, cống hiến và trưởng thành. Thường xuyên nắm, định hướng và kiểm tra việc thực hiện công tác thanh niên; phân công đảng viên có năng lực phụ trách công tác Đoàn và phong trào thanh niên. Thực hiện có hiệu quả việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh đối với mỗi cán bộ, đoàn viên, thanh niên; mỗi cán bộ, đảng viên phải là những tấm gương sáng, thực sự “nói đi đôi với làm”, có giá trị để giáo dục thanh niên học tập và noi theo.

Hai là, tăng cường giáo dục, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của thanh niên đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, góp phần nâng cao tiềm lực chính trị, tinh thần của đất nước. Tiềm lực chính trị, tinh thần biểu hiện ở nhận thức, ý chí, niềm tin, tâm lý, tình cảm của nhân dân và lực lượng vũ trang trước nhiệm vụ quốc phòng của đất nước. Việc xây dựng, củng cố và phát huy tiềm lực tinh thần của tuổi trẻ là một quá trình lâu dài, liên tục, bền bỉ, trong đó phải chú trọng xây dựng lòng tin - niềm tin - lý tưởng cho lực lượng thanh niên.

Theo đó, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tiếp tục kiên trì, coi trọng công tác tuyên truyền, giáo dục, học tập, nghiên cứu, thực hiện thật tốt chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng; tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, truyền thống văn hóa, lịch sử của Đảng và dân tộc cho thanh niên. Đoàn cần coi trọng việc giáo dục đoàn viên, thanh niên thông qua những hoạt động thực tiễn và các phong trào thi đua yêu nước; đẩy mạnh hơn nữa việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; xây dựng, thực hiện thật tốt các chuẩn mực đạo đức; định hướng giá trị nhân cách, làm cho thanh niên thật thấm nhuần và có khả năng tự đề kháng, tích cực đấu tranh với những âm mưu chống phá của các thế lực thù địch.

Tổ chức Đoàn các cấp cần làm tốt công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho đoàn viên thanh niên. Trong công tác giáo dục quốc phòng, an ninh, cần tập trung quán triệt, tuyên truyền quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; không ngừng nâng cao nhận thức và “bộ lọc” trước những âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch; bồi đắp tinh thần yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc... Có các hình thức phù hợp, sáng tạo trong tập hợp, giáo dục đoàn viên thanh niên nhằm khơi dậy tình yêu Tổ quốc, lý tưởng cách mạng, kiên định niềm tin vào chế độ; đẩy mạnh các hoạt động “Đền ơn đáp nghĩa”, “Uống nước nhớ nguồn”... Thông qua đó nhằm củng cố niềm tin, hình thành ý thức nhạy bén chính trị, tích cực đấu tranh ngăn chặn, phản bác những thông tin và luận điệu sai trái, tăng sức đề kháng cho thanh niên trước những biểu hiện tiêu cực, mặt trái của xã hội và sự chống phá, xuyên tạc của các thế lực thù địch, nhất là trên mạng xã hội.

Ba là, các nhà trường, cơ sở giáo dục cần chú trọng bồi dưỡng, giáo dục truyền thống yêu nước, lý tưởng, đạo đức cách mạng cho thanh niên để hình thành thế hệ thanh niên có những phẩm chất tốt đẹp, có khí phách và quyết tâm hành động thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tăng cường giáo dục truyền thống văn hóa, lịch sử dân tộc để không ngừng bồi dưỡng lý tưởng cao đẹp cho thanh niên. Bảo đảm tính chính trị, sự định hướng của Ðảng nhằm làm phong phú và sâu sắc hơn các nội dung giáo dục, vươn tới giá trị chân - thiện - mỹ, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại.

Bốn là, các cấp, ban, bộ, ngành và từng cơ quan, đơn vị cần tạo điều kiện cho thanh niên không ngừng học tập, nâng cao trình độ năng lực đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ: Thường xuyên quan tâm, tạo điều kiện, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho thế hệ trẻ; chú trọng học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn trong đào tạo, bồi dưỡng văn hóa, khoa học - kỹ thuật, công nghệ, quân sự, ngoại ngữ và thường xuyên bồi dưỡng thể chất, rèn luyện thân thể cho thế hệ trẻ, bảo đảm có đủ sức khỏe, trí tuệ tham gia hiệu quả vào các phong trào hành động cách mạng. Bên cạnh đó, cần tạo điều kiện để thanh niên chủ động tham gia vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, cũng như tham gia có hiệu quả vào giải quyết các vấn đề toàn cầu: giữ gìn hòa bình, đẩy lùi nguy cơ chiến tranh, chống khủng bố, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu, phòng ngừa và đẩy lùi các dịch bệnh hiểm nghèo..., góp phần nâng cao vị thế, tầm ảnh hưởng của Việt Nam trên trường quốc tế.

Có hình thức và biện pháp phù hợp để khơi dậy tiềm năng của thế hệ trẻ, động viên thanh niên đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ chính trị, chuyên môn ở từng địa phương, cơ quan, đơn vị. Chú trọng nguyên tắc đào tạo gắn với bồi dưỡng, tin tưởng giao nhiệm vụ, tạo điều kiện để cán bộ trẻ được tham gia trải nghiệm, học tập, phát huy năng lực, sở trường của mình.

Huy động thanh niên tham gia đóng góp trên các lĩnh vực, các địa bàn khó khăn, thể hiện rõ vai trò xung kích của thanh niên, với tinh thần “đâu cần thanh niên có, việc gì khó có thanh niên”; triển khai có hiệu quả các phong trào “Thanh niên tình nguyện”, “Tuổi trẻ sáng tạo”, “Tuổi trẻ xung kích bảo vệ Tổ quốc”… trong từng nhóm đối tượng và duy trì các phong trào đặc thù, từ đó, xây dựng và nhân rộng các mô hình hay, cách làm sáng tạo của các gương điển hình tiên tiến, gương người tốt, việc tốt trong xã hội và trong chính thế hệ trẻ.

Năm là, bản thân mỗi thanh niên phải luôn nêu cao tinh thần tiên phong trong trau dồi đạo đức cách mạng với tinh thần khiêm tốn, giản dị, cầu tiến bộ; dưỡng tâm trong, rèn trí sáng, xây hoài bão lớn; phải có khát vọng vươn lên để cống hiến và coi đó là lẽ sống của mình. Tiên phong trong học tập, rèn luyện để có trình độ chuyên môn cao, có năng lực thực tiễn, là những người đi đầu, tích cực nhất trong hội nhập sâu rộng với thế giới. Tiên phong trong lao động, sản xuất, sáng tạo, thực hiện chủ trương đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia; phát triển kinh tế số trên nền tảng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo. Tiên phong, tình nguyện trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị; trong những việc khó, việc mới; sẵn sàng chia sẻ vì cộng đồng; xung phong đến với những vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn; đến với những người nghèo, người yếu thế; sẵn sàng đi bất cứ nơi đâu, làm bất cứ việc gì mà Tổ quốc cần. Và đặc biệt là tiên phong trong việc bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, dân tộc; giữ vững an ninh chính trị và trật tự, an toàn xã hội.