1. Đặt vấn đề
Trong hệ thống chính quyền địa phương ở Việt Nam, cấp xã giữ vai trò đặc biệt quan trọng vì đây là cấp gần dân, trực tiếp triển khai các chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước tới người dân. Hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương hai cấp phụ thuộc nhiều vào chất lượng quản lý, điều hành ở cơ sở. Trong bối cảnh đó, công an cấp xã chính là lực lượng nòng cốt, trực tiếp giữ vai trò “lá chắn” bảo đảm an ninh, trật tự ngay từ cơ sở, đồng thời là cầu nối quan trọng giữa chính quyền với nhân dân.
Nghị quyết số 22-NQ/TW ngày 15/3/2018 của Bộ Chính trị về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy Bộ Công an tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, cùng với chủ trương đưa công an chính quy về đảm nhiệm các chức danh công an xã đã khẳng định tầm quan trọng của lực lượng này. Thực tiễn những năm qua cho thấy, việc chính quy hóa công an xã đã tạo bước chuyển biến tích cực trong công tác bảo đảm an ninh, trật tự, củng cố niềm tin của nhân dân, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của chính quyền cơ sở.
Đối với tỉnh Nghệ An - địa phương có diện tích lớn cả nước, dân số đông với hơn 3.442.000 người, địa bàn rộng với đặc điểm đa dạng về dân cư, tôn giáo, biên giới, biển đảo thì nhiệm vụ bảo đảm an ninh, trật tự càng đặt ra yêu cầu cấp bách, phức tạp. Chính quyền địa phương hai cấp ở Nghệ An muốn hoạt động hiệu quả thì không thể thiếu sự tham mưu, hỗ trợ và thực thi trực tiếp của công an cấp xã. Đây không chỉ là vấn đề giữ gìn trật tự an toàn xã hội đơn thuần, mà còn là yếu tố quyết định để chính quyền cơ sở vận hành thông suốt, gắn bó mật thiết với nhân dân, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Tuy nhiên, trong bối cảnh tình hình an ninh, trật tự ngày càng xuất hiện nhiều yếu tố phức tạp, đặc biệt là các loại tội phạm công nghệ cao, an ninh phi truyền thống, cùng với yêu cầu chuyển đổi số trong quản lý xã hội, vai trò của công an xã cần được nhìn nhận và phát huy ở tầm cao mới.
2. Vai trò của công an cấp xã trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp ở tỉnh Nghệ An
Từ ngày 01/7/2025, theo chủ trương chung, mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh, cấp xã) đã đi vào vận hành. Tại Nghệ An, sau khi sắp xếp, tỉnh còn 130 đơn vị hành chính cấp xã (gồm 11 phường, 119 xã). Đây chính là bước thay đổi mang tính đột phá, nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý, bảo đảm dịch vụ hành chính đến người dân nhanh hơn và bài bản hơn. Tương ứng với đơn vị hành chính cấp xã, sau sắp xếp, trên địa bàn tỉnh còn 130 đơn vị Công an cấp xã. Trong bối cảnh đó, vai trò của công an cấp xã càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Với số lượng xã, phường sau sắp xếp, công an cấp xã không chỉ phải đảm trách nhiệm vụ truyền thống về bảo đảm an ninh, trật tự, mà còn phải thích ứng với các yêu cầu mới: tham mưu quản lý xã hội; gắn kết chính quyền với nhân dân; đáp ứng nhu cầu chuyển đổi số; phòng chống các loại hình tội phạm mới và bảo vệ chủ quyền vùng biên giới.
Thứ nhất, bảo đảm an ninh, trật tự ngay từ cơ sở.
Công an cấp xã là lực lượng gần dân, sát dân, nắm chắc địa bàn, do đó giữ vị trí then chốt trong bảo đảm an ninh, trật tự ở cơ sở. Đối với tỉnh Nghệ An - địa bàn rộng cả nước, có đường biên giới dài 468.281 km giáp với 3 tỉnh của Lào và 82 km bờ biển1, các yếu tố phức tạp về an ninh, trật tự thường xuyên nảy sinh, từ tội phạm hình sự, ma túy, buôn lậu đến các vấn đề liên quan an ninh tôn giáo, dân tộc, di cư tự do. Trong bối cảnh đó, công an cấp xã thực hiện tốt chức năng “gác cửa” an ninh, là tuyến phòng thủ đầu tiên và trực tiếp đối với mọi nguy cơ mất ổn định.
Trên thực tế, lực lượng này không chỉ tuần tra, kiểm soát, xử lý vi phạm pháp luật, mà còn chủ động tham gia hòa giải mâu thuẫn, ngăn chặn xung đột từ sớm, từ xa, giảm tải cho cấp trên. Việc giải quyết kịp thời những vụ việc nhỏ ở thôn, bản, xóm làng có ý nghĩa quyết định trong duy trì sự ổn định xã hội. Nghệ An từng là điểm nóng về buôn bán ma túy xuyên quốc gia, nhưng với sự hiện diện của công an chính quy ở xã, công tác phát hiện, xử lý tội phạm đã được nâng cao rõ rệt. Điều này tạo điều kiện để chính quyền địa phương tập trung nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội.
Như vậy, công an cấp xã không chỉ giữ vai trò giữ gìn trật tự, mà còn là nhân tố quyết định để xây dựng môi trường an toàn, ổn định cho đời sống nhân dân, đồng thời tạo tiền đề để mô hình chính quyền địa phương hai cấp ở Nghệ An hoạt động hiệu quả, vững chắc.
Thứ hai, tham mưu quản lý xã hội và thúc đẩy chuyển đổi số ở cơ sở.
Trong bối cảnh đổi mới mô hình chính quyền địa phương hai cấp, công an cấp xã tại Nghệ An đã khẳng định vai trò đặc biệt quan trọng không chỉ trong việc bảo đảm an ninh trật tự, mà còn trong công tác tham mưu cho chính quyền về quản lý xã hội như tham mưu cho Đảng ủy, Ủy ban nhân dân xã ban hành các văn bản chỉ đạo thực hiện nhiều chủ trương, giải pháp bảo đảm an ninh, trật tự trên địa bàn xã sau khi sáp nhập; đồng thời là lực lượng tiên phong trong thúc đẩy chuyển đổi số, hiện đại hóa quản lý nhà nước ở cơ sở. Sự kết hợp hai chức năng này đã tạo nên sức mạnh tổng hợp, giúp chính quyền địa phương nâng cao năng lực quản trị, đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên số.
Trước hết, công an cấp xã là lực lượng nắm giữ nguồn thông tin toàn diện và cập nhật nhất về dân cư, nhân khẩu, di cư, lao động, tín ngưỡng, tôn giáo và phong tục tập quán tại địa phương. Đây là dữ liệu nền tảng để tham mưu cho cấp ủy, chính quyền trong hoạch định và thực hiện các chính sách phát triển kinh tế - xã hội. Chẳng hạn, trong lĩnh vực quản lý đất đai, khiếu kiện hay tranh chấp, công an xã chính là “tai mắt” giúp chính quyền nắm chắc tình hình, từ đó có biện pháp giải quyết kịp thời, ngăn ngừa phát sinh điểm nóng. Bằng sự gần gũi với người dân, công an xã đã mang lại cho các quyết sách của chính quyền cơ sở tính thực tiễn cao và khả năng thực thi hiệu quả.
Bên cạnh vai trò tham mưu truyền thống, công an cấp xã còn trở thành hạt nhân thúc đẩy chuyển đổi số và hiện đại hóa quản lý nhà nước ở cơ sở. Với một tỉnh có diện tích lớn, địa bàn rộng, dân cư phân tán như Nghệ An thì công tác số hóa dữ liệu dân cư và triển khai dịch vụ công trực tuyến gặp nhiều khó khăn, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số. Trong bối cảnh đó, công an xã chính là lực lượng trực tiếp “đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng người” để thu thập, cập nhật, làm sạch dữ liệu dân cư, bảo đảm tính chính xác và kịp thời của cơ sở dữ liệu quốc gia. Đây là nền tảng để triển khai căn cước công dân gắn chip, định danh điện tử và cung cấp dịch vụ công trực tuyến thuận lợi, minh bạch hơn cho nhân dân.
Không chỉ dừng lại ở khâu kỹ thuật, công an xã còn đóng vai trò “người hướng dẫn số” cho người dân. Thực tế cho thấy, tại nhiều xã miền núi Nghệ An, người dân - đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số và người cao tuổi, gặp khó khăn khi tiếp cận dịch vụ công trực tuyến. Công an xã đã trở thành lực lượng hỗ trợ trực tiếp, giúp người dân sử dụng điện thoại thông minh, máy tính để thực hiện các thủ tục hành chính như đăng ký cư trú, khai báo tạm trú, cấp giấy tờ liên quan đến an ninh trật tự. Điều này không chỉ nâng cao hiệu quả phục vụ nhân dân mà còn góp phần rút ngắn khoảng cách số giữa các vùng, miền trong tỉnh.
Sự kết hợp giữa tham mưu quản lý xã hội và thúc đẩy chuyển đổi số tạo ra hiệu quả cộng hưởng rõ rệt. Nhờ sự tham mưu kịp thời của công an xã, nhiều vấn đề xã hội được dự báo và xử lý từ sớm, từ xa, giảm thiểu nguy cơ hình thành điểm nóng. Đồng thời, với nền tảng dữ liệu số do công an xã thu thập và quản lý, chính quyền địa phương hai cấp tại Nghệ An có điều kiện điều hành chính sách nhanh chóng, minh bạch, chính xác hơn. Hệ quả là năng lực quản trị địa phương được nâng cao, thủ tục hành chính ngày càng tinh gọn, hiệu quả phục vụ nhân dân ngày càng tốt hơn.
Có thể khẳng định, trong thời kỳ chuyển đổi số, công an cấp xã không chỉ làm nhiệm vụ “giữ gìn trật tự” theo nghĩa truyền thống, mà còn trở thành trung tâm dữ liệu xã hội và là cầu nối số hóa giữa chính quyền với người dân. Đây chính là điểm nhấn quan trọng, làm nổi bật vai trò kép của lực lượng này trong mô hình chính quyền hai cấp ở Nghệ An: vừa là nhà tham mưu quản lý xã hội, vừa là tác nhân thúc đẩy tiến trình hiện đại hóa nền hành chính công.
Thứ ba, gắn kết giữa chính quyền và nhân dân.
Một trong những yêu cầu quan trọng đặt ra đối với công an cấp xã trong bối cảnh xây dựng và hoàn thiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp tại Nghệ An chính là vai trò cầu nối giữa chính quyền và nhân dân. Công an xã là lực lượng gần gũi, thường xuyên tiếp xúc với đời sống hằng ngày của người dân, từ đó nắm bắt kịp thời những biến động xã hội, tâm tư, nguyện vọng cũng như những vấn đề phát sinh ở cơ sở. Đây là điều kiện quan trọng để công an xã thực hiện chức năng “tai mắt” của chính quyền, phản ánh chính xác và nhanh chóng các vấn đề từ thực tiễn, đồng thời truyền đạt đầy đủ, rõ ràng chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến từng hộ gia đình.
Ở Nghệ An, với đặc thù có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số, cư dân miền núi, vùng sâu, vùng xa, việc gắn kết giữa chính quyền và nhân dân càng có ý nghĩa chiến lược. Công an xã là lực lượng chủ công trong các hoạt động “đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng đối tượng”, vừa trực tiếp giữ gìn trật tự, vừa vận động người dân tham gia các phong trào tự quản về an ninh, trật tự. Những phong trào như “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”, “Xã không có ma túy”,… đã được triển khai rộng rãi, góp phần củng cố mối quan hệ khăng khít giữa chính quyền với nhân dân. Bên cạnh đó, hình ảnh người công an xã nhiệt tình, tận tụy trong công tác dân vận, hỗ trợ người dân khắc phục thiên tai, dịch bệnh, hay hướng dẫn thủ tục hành chính nhanh gọn, minh bạch đã trở thành biểu tượng gần gũi, đáng tin cậy. Điều này không chỉ góp phần tạo dựng niềm tin của nhân dân vào lực lượng công an, mà còn nâng cao uy tín và hiệu lực của chính quyền cấp xã trong mắt người dân.
Từ thực tiễn Nghệ An cho thấy, khi công an xã thực hiện tốt vai trò gắn kết giữa chính quyền và nhân dân, mối quan hệ Nhà nước - Nhân dân sẽ trở nên mật thiết, bền chặt hơn, qua đó xây dựng nền tảng vững chắc cho một chính quyền cơ sở “của dân, do dân, vì dân”. Đây cũng là yếu tố then chốt khẳng định vị trí, vai trò không thể thay thế của công an xã trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp hiện nay.
3. Thực trạng phát huy vai trò của công an cấp xã trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp ở tỉnh Nghệ An
Ngày 01/7/2025 đánh dấu bước chuyển quan trọng trong tổ chức bộ máy chính quyền địa phương ở Nghệ An và công an cấp xã - lực lượng trực tiếp quản lý an ninh, trật tự cơ sở đã thể hiện rõ vai trò nòng cốt, đồng thời đạt được nhiều kết quả quan trọng, tạo nền tảng vững chắc cho sự vận hành của mô hình mới. Sau hơn 2 tháng vận hành chính quyền hai cấp, lực lượng công an 130 xã, phường với 3.240 cán bộ công an cấp xã2 ở Nghệ An nhanh chóng ổn định tổ chức, duy trì hiệu quả công việc, không gián đoạn nhiệm vụ. Việc bám sát địa bàn, giải quyết thủ tục hành chính và phòng, chống tội phạm cho thấy, công an cấp xã, phường phát huy vai trò, góp phần vận hành bộ máy chính quyền hiệu quả, tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp.
Một trong những thành công nổi bật của công an cấp xã tỉnh Nghệ An sau ngày 01/7/2025 là việc duy trì và phát huy vai trò nòng cốt trong bảo đảm an ninh trật tự ở cơ sở. Công an xã thường xuyên bám nắm tình hình ở các bản vùng sâu, vùng xa, đặc biệt là những bản giáp biên - nơi tiềm ẩn nguy cơ phát sinh tội phạm và vi phạm pháp luật như buôn lậu, tội phạm về ma túy, môi trường, buôn bán người, xuất nhập cảnh trái phép. Lực lượng công an tiến hành rà soát, lập danh sách đối tượng có tiền án, tiền sự cũng như các đối tượng nghi vấn để quản lý, theo dõi chặt chẽ, đồng thời kịp thời tham mưu xử lý khi xuất hiện diễn biến phức tạp. Song song với đó, công an xã triển khai cơ chế phối hợp giữa ba lực lượng tại cơ sở (công an - quân sự - biên phòng), nổi bật là các hoạt động tuần tra liên hợp dọc đường biên, mốc giới, kiểm soát nghiêm ngặt các đường mòn, lối mở sang Lào; phối hợp với đồn biên phòng xử lý các vụ việc liên quan đến xuất nhập cảnh trái phép, vận chuyển ma túy và hàng hóa không rõ nguồn gốc. Đồng thời, cùng chính quyền xã và các tổ chức đoàn thể, công an xã phát huy sức mạnh toàn dân trong công tác phát hiện, tố giác tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật. Chỉ hơn 2 tháng, lực lượng công an xã đã phát hiện, xử lý hơn hàng trăm vụ việc vi phạm pháp luật, trong đó có có nhiều vụ liên quan đến ma túy, tệ nạn xã hội và vi phạm trật tự an toàn giao thông. Điển hình như:
- Công an xã Kim Bảng (tỉnh Nghệ An) đã phối hợp với lực lượng bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở tổ chức hơn 150 lượt tuần tra vũ trang với hàng trăm lượt người tham gia trên địa bàn, nhằm bảo đảm an ninh, trật tự, kịp thời phát hiện và xử lý khi có vụ việc xảy. Trong hơn 2 tháng đã phát hiện và xử lý 12 trường hợp vi phạm liên quan đến trộm cắp tài sản, mua bán, tàng trữ, tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy và kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ. Đồng thời, tổ chức tuyên truyền phòng chống tội phạm, đặc biệt là tội phạm sử dụng công nghệ cao, tội phạm lừa đảo qua mạng; làm tốt công tác phòng cháy chữa cháy trong mùa nắng nóng và tăng cường công tác quản lý đối tượng, đặc biệt là đối tượng thi hành án tại cộng đồng, đối tượng là người nghiện ma túy đang điều trị thuốc thay thế, người sử dụng trái phép chất ma túy, đối tượng bị quản lý sau cai nghiện ma túy… không để các đối tượng phạm tội mới. Bên cạnh đó, Công an xã Kim Bảng đã phát động toàn dân giao nộp vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ và pháo, công an xã đã tiếp nhận 01 khẩu súng, 05 dao, kiếm và đổi lấy cho người giao nộp 06 bình chữa cháy.
- Công an xã Thuần Trung (tỉnh Nghệ An) đã tổ chức tuần tra, kiểm soát thường xuyên trên các tuyến đường trọng điểm. Từ ngày 01/7/2025 đến nay đã tuần tra, phát hiện, xử lý 32 trường hợp vi phạm (vi phạm nồng độ cồn: 17 trường hợp; không đội mũ bảo hiểm: 10 trường hợp; không có Giấy phép lái xe: 5 trường hợp). Bên cạnh đó, còn chú trọng ngăn chặn tình trạng thanh, thiếu niên tụ tập điều khiển xe máy gây mất trật tự công cộng, nhất là vào ban đêm. Các trường hợp vi phạm đã bị xử lý nghiêm, đồng thời, được tuyên truyền, giáo dục pháp luật và cam kết không tái phạm3.
- Công an xã Quỳ Châu (tỉnh Nghệ An) đã điều tra, triệt phá thành công nhiều vụ án, vụ việc như: đã xử lý 03 vụ vi phạm pháp luật về trật tự xã hội. Về tội phạm vi phạm pháp luật về môi trường, phát hiện 01 vụ mua bán, vận chuyển lâm sản trái pháp luật và 01 vụ việc tàng trữ 01 cá thể rùa đang sống. Công tác quản lý thu hồi vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ và pháo: Công an xã đã vận động, thu hồi 10 súng các loại (03 súng kíp, 07 súng cồn), 05 đạn quân dụng, 02 vũ khí thô sơ, 0,1 kg pháo, 01 bình kích điện; bắt 04 đối tượng về hành vi mua bán, tàng trữ trái phép chất ma túy; lập hồ sơ, đưa 02 đối tượng sử dụng ma túy đi cai nghiện bắt buộc4.
Không chỉ bảo đảm giữ gìn an ninh, trật tự, lực lượng Công an cấp xã còn là tuyến đầu trong tiếp xúc, hướng dẫn người dân thực hiện các thủ tục hành chính. Cụ thể, vào sáng 02/7/2025, tại trụ sở tiếp công dân của Công an phường Cửa Lò, Công an phường Vĩnh Hưng, Công an xã Kim Bảng, Công an xã Đại Đồng,... ngay từ sáng sớm, đã có đông người dân đến giải quyết thủ tục hành chính. Cán bộ công an xã phục vụ nhân dân giải quyết thủ tục cấp, đổi căn cước công dân, cài đặt định danh điện tử mức độ 2, đăng ký xe… Phòng tiếp dân được bài trí khang trang, sạch đẹp, biển trụ sở theo đúng quy định; cán bộ, chiến sĩ niềm nở, nhiệt tình; bảo đảm đường truyền thực hiện các dịch vụ công; bảo đảm thực hiện nhiệm vụ liên tục, không làm gián đoạn, ngắt quãng, đảm bảo phục vụ nhân dân… Điển hình như Công an xã Kim Bảng đã giải quyết hơn 213 thủ tục hành chính liên quan đến đăng ký và quản lý cư trú, cấp giấy xác nhận thông tin cư trú, giấy xác nhận nhân sự; giải quyết 154 thủ tục liên quan đến cấp mới, cấp lại đăng ký, biển số, thu hồi đăng ký, biển số và sang tên phương tiện; và cấp tài khoản định danh điện tử mức độ 2 cho 203 trường hợp, cập nhật tài khoản định danh điện tử là 88 trường hợp; tiếp nhận và hoàn thành 83 hồ sơ liên quan lĩnh vực quản lý cư trú. Ngoài ra, Công an xã Kim Bảng đã tổ chức thực hiện việc cấp thẻ đảng viên cho các 1.082 đảng viên trên địa bàn.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình triển khai nhiệm vụ trên địa bàn sau sáp nhập cũng đặt ra không ít khó khăn, thách thức. Cụ thể, địa bàn rộng lớn, trong khi quân số công an cấp xã còn mỏng đã gây nhiều trở ngại trong việc quán xuyến, nắm bắt tình hình, nhất là tại các khu vực vùng sâu, vùng xa. Công tác bảo đảm an ninh, trật tự vốn đã phức tạp, nay lại càng nặng nề hơn do khối lượng công việc lớn, yêu cầu cao, chịu sự điều chỉnh của nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác nhau. Lực lượng công an cấp xã vì vậy đang phải chịu áp lực rất lớn để hoàn thành nhiệm vụ. Bên cạnh đó, điều kiện cơ sở vật chất cũng còn nhiều khó khăn. Trụ sở làm việc tại một số địa phương chưa đáp ứng yêu cầu, không gian chật hẹp buộc phải bố trí lực lượng phân tán để bảo đảm chỗ ở, làm việc. Đây là những hạn chế khách quan cần thời gian, nguồn lực và sự quan tâm đồng bộ để khắc phục.
4. Một số giải pháp nhằm phát huy vai trò của công an cấp xã trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp ở tỉnh Nghệ An
Một là, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công an xã.
Trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đội ngũ công an xã giữ vai trò trung tâm, trực tiếp triển khai và bảo đảm hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ngay từ cơ sở. Vì vậy, việc nâng cao chất lượng cán bộ công an xã được xem là giải pháp căn cốt để phát huy vai trò của lực lượng này. Thực tế cho thấy, tuy công an chính quy đã được bố trí về 100% xã, thị trấn ở Nghệ An từ năm 2020, song vẫn còn tình trạng thiếu cán bộ ở các xã miền núi, biên giới; một số cán bộ trẻ tuy có năng lực chuyên môn nhưng kinh nghiệm thực tiễn và khả năng dân vận còn hạn chế.
Để khắc phục, trước hết, việc tuyển chọn cán bộ phải chú trọng chất lượng, ưu tiên những người có bản lĩnh chính trị vững vàng, am hiểu phong tục, văn hóa địa phương, đặc biệt ở các xã có đồng bào dân tộc thiểu số. Song song, phải thường xuyên tổ chức bồi dưỡng, huấn luyện nghiệp vụ về an ninh, trật tự, pháp luật, đồng thời chú trọng đào tạo kỹ năng mềm như giao tiếp cộng đồng, giải quyết xung đột xã hội, ứng xử với đồng bào tôn giáo. Bên cạnh đó, cần tạo điều kiện để công an xã tiếp cận kiến thức mới về công nghệ số, quản lý hành chính hiện đại, qua đó đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số trong quản lý nhà nước.
Như vậy, nâng cao chất lượng đội ngũ công an xã không chỉ là đầu tư cho lực lượng giữ gìn an ninh trật tự, mà còn là bảo đảm nguồn nhân lực đủ sức đáp ứng yêu cầu quản trị địa phương hiện đại, hiệu lực, hiệu quả trong bối cảnh mô hình chính quyền địa phương hai cấp đang được triển khai mạnh mẽ tại Nghệ An.
Hai là, tăng cường cơ chế phối hợp và huy động sức mạnh cộng đồng.
Hoạt động của công an xã sẽ khó đạt hiệu quả nếu thiếu sự phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành, đoàn thể và đặc biệt là sự đồng thuận, ủng hộ của nhân dân. Trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp, vai trò phối hợp càng trở nên quan trọng nhằm tránh chồng chéo, nâng cao hiệu quả quản lý và huy động sức mạnh tổng hợp.
Công an xã cần chủ động ký kết, thực hiện các quy chế phối hợp với chính quyền xã, các đoàn thể như Mặt trận Tổ quốc, Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, nhằm lồng ghép nhiệm vụ bảo đảm an ninh trật tự vào các phong trào thi đua yêu nước, các chương trình phát triển kinh tế - xã hội. Ngoài ra, công an xã cần thường xuyên tổ chức diễn đàn “Công an lắng nghe ý kiến nhân dân”, coi đây là kênh phản hồi trực tiếp để nhân dân đóng góp ý kiến, phản ánh những bức xúc, kiến nghị. Việc công khai kết quả giải quyết kiến nghị sẽ nâng cao tính minh bạch, củng cố niềm tin của nhân dân vào lực lượng công an và chính quyền cơ sở. Cơ chế phối hợp liên ngành cần rõ ràng, chặt chẽ, có phân công trách nhiệm cụ thể để bảo đảm xử lý kịp thời, hiệu quả các tình huống phát sinh. Nhờ tăng cường phối hợp, công an xã không chỉ phát huy vai trò hạt nhân trong bảo đảm an ninh trật tự, mà còn trở thành điểm tựa gắn kết chính quyền và nhân dân, góp phần xây dựng chính quyền cơ sở vững mạnh trong mô hình hai cấp.
Ba là, đẩy mạnh công tác dân vận, xây dựng hình ảnh người công an xã gần dân, vì dân.
Trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp, công an xã không chỉ là lực lượng giữ gìn an ninh, trật tự, mà còn là “cầu nối” giữa chính quyền và nhân dân. Thực tiễn tại Nghệ An cho thấy công tác dân vận, gắn kết cộng đồng đóng vai trò then chốt trong củng cố niềm tin, huy động sự đồng thuận của nhân dân đối với chính quyền.
Để phát huy vai trò này, trước hết, công an xã cần thường xuyên tổ chức các hoạt động tiếp xúc, lắng nghe ý kiến nhân dân thông qua những diễn đàn định kỳ, qua đó kịp thời phản ánh nguyện vọng, kiến nghị của người dân tới chính quyền. Đồng thời, lực lượng này phải là tuyến đầu trong việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật, đưa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đến từng hộ dân bằng hình thức gần gũi, dễ hiểu. Trong bối cảnh Nghệ An chịu nhiều tác động từ thiên tai, bão lũ, dịch bệnh, hình ảnh người công an xã “giúp dân dập lửa, cứu hộ, cứu nạn”, “đồng hành cùng học sinh đến trường”, hay “giúp dân làm giấy tờ hành chính” không chỉ đơn thuần là công vụ, mà còn là minh chứng cho tinh thần “vì nhân dân phục vụ”. Những hành động cụ thể đó đã và sẽ tiếp tục củng cố hình ảnh người công an xã thân thiện, tận tụy, từ đó xây dựng niềm tin bền vững giữa nhân dân với chính quyền cơ sở. Khi nhân dân thực sự trở thành chủ thể tham gia bảo vệ an ninh, công an xã sẽ giảm bớt áp lực, đồng thời xây dựng thế trận an ninh nhân dân vững chắc. Như vậy, đẩy mạnh công tác dân vận không chỉ giúp công an xã Nghệ An phát huy vai trò gắn kết chính quyền và nhân dân, mà còn góp phần xây dựng chính quyền cơ sở “của dân, do dân, vì dân” trong mô hình hai cấp hiện nay.
Bốn là, hoàn thiện cơ chế, chính sách và điều kiện bảo đảm hoạt động.
Để công an xã phát huy đầy đủ vai trò trong chính quyền hai cấp, việc hoàn thiện cơ chế, chính sách và bảo đảm điều kiện hoạt động là yêu cầu cấp bách. Hiện nay, mặc dù công an xã chính quy đã được bố trí, nhưng không ít nơi vẫn còn thiếu cơ sở vật chất như trụ sở làm việc, phương tiện tuần tra, thiết bị công nghệ thông tin. Một số xã miền núi, trụ sở làm việc còn nhỏ hẹp, gây khó khăn trong triển khai nhiệm vụ.
Trước hết, cần rà soát, bổ sung hệ thống văn bản quy định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của công an xã trong mối quan hệ với chính quyền xã và cấp tỉnh. Việc phân định rạch ròi trách nhiệm sẽ giúp công an xã tránh tình trạng chồng chéo, đồng thời tạo hành lang pháp lý đầy đủ để thực hiện nhiệm vụ. Song song, tỉnh Nghệ An cần dành nguồn lực ngân sách để đầu tư xây dựng trụ sở kiên cố, trang bị phương tiện tuần tra, thiết bị công nghệ hiện đại cho công an xã. Đặc biệt, ở các xã biên giới, cần trang bị phương tiện cơ động, thiết bị quan sát tầm xa và hệ thống cảnh báo sớm.
Về chế độ, cần tiếp tục cải thiện chính sách tiền lương, phụ cấp, chế độ bảo hiểm và an sinh xã hội cho công an xã. Đây không chỉ là sự ghi nhận đóng góp mà còn là động lực để cán bộ yên tâm công tác, gắn bó lâu dài với cơ sở. Cùng với đó, cần thiết lập cơ chế giám sát, kiểm tra thường xuyên để bảo đảm công an xã thực thi công vụ đúng pháp luật, tránh tiêu cực, nhũng nhiễu. Như vậy, hoàn thiện cơ chế, chính sách và điều kiện hoạt động không chỉ tạo nền tảng pháp lý vững chắc, mà còn bảo đảm công an xã có đủ năng lực, công cụ và động lực để phát huy vai trò trong mô hình chính quyền hai cấp ở Nghệ An.
1. Xem https://nghean.dcs.vn/vi-vn/tin/bo-doi-bien-phong-nghe-an--ket-qua-thuc-hien-phong-trao-toan-dan-tham-gia-bao-ve-chu-quyen-lanh-tho--an-ninh-bien-gioi-quoc-gia-trong-tinh-hinh-moi%E2%80% 9D-nam-2022/24021-16570-533327.
2. Xem https://laodong.vn/thoi-su/nghe-an-bo-tri-3240-can-bo-cho-130-don-vi-cong-an-cap-xa-1532235.ldo.
3. Xem https://baonghean.vn/nghe-an-phat-huy-vai-tro-cong-an-xa-trong-chinh-quyen-2-cap-10306295.html.
4. Xem https://congan.nghean.gov.vn/thong-tin-chuyen-de/bao-dam-antt-o-co-so/202509/cong-an-xa-quy-chau-phat-huy-vai-tro-cong-an-cap-xa-theo-mo-hinh-chinh-quyen-dia-phuong-2-cap-1049153/.
