Phát huy bản sắc “ngoại giao cây tre Việt Nam” với nền tảng tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh và truyền thống, bản sắc dân tộc Việt Nam, đối ngoại đã góp phần tiếp tục củng cố, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ đất nước, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội; nâng cao vị thế, uy tín của nước ta trên trường quốc tế. Hoạt động đối ngoại của Việt Nam, đặc biệt là hoạt động của các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước đã tạo xung lực mới trong việc tăng cường quan hệ với các nước đối tác, nhất là các nước láng giềng, các đối tác quan trọng, bạn bè truyền thống và các đối tác có nhiều tiềm năng; làm sâu sắc hơn sự tin cậy chính trị, từ đó, làm cơ sở để giành được sự tin tưởng, ủng hộ từ các nước, bạn bè quốc tế trong các vấn đề thuộc lợi ích quốc gia - dân tộc; đồng thời, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.
Đạt được những kết quả quan trọng này trước hết là nhờ đường lối đối ngoại đúng đắn của Đảng và Nhà nước, với thế, lực và uy tín của đất nước; sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị; sự hợp tác của các đối tác, bạn bè quốc tế; đồng thời, đó là sự nỗ lực của ngành ngoại giao, sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước, đối ngoại nhân dân, trong đó có vai trò của đối ngoại Quốc hội.
Đối ngoại Quốc hội - Điểm sáng trong quan hệ ngoại giao
Hoạt động đối ngoại của Quốc hội thời gian qua đã được triển khai chủ động, tích cực, toàn diện, ở cả kênh song phương và đa phương; góp phần quan trọng trong tổng thể thành tựu đối ngoại chung của đất nước; đưa quan hệ hợp tác giữa Việt Nam với các nước phát triển theo chiều sâu, toàn diện và thực chất; đóng góp thiết thực cho các kênh ngoại giao vắc-xin, ngoại giao kinh tế và phát triển kinh tế - xã hội ở trong nước; được đánh giá là “điểm sáng trong quan hệ song phương” trong tổng thể quan hệ với nhiều nước.
Với chức năng lập pháp, giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, Quốc hội khẳng định vai trò tích cực, tiên phong trong việc thể chế hóa, nội luật hóa các cam kết quốc tế của Việt Nam trong hệ thống pháp luật của đất nước; xây dựng và hoàn thiện hành lang pháp lý thuận lợi nhằm thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư với các đối tác quan trọng.
Các hoạt động trao đổi đoàn song phương giữa Quốc hội Việt Nam với nghị viện, quốc hội các nước trong năm 2022 được triển khai thông suốt, nhất quán, đạt được nhiều kết quả tốt đẹp, thực chất. Một số hoạt động hội đàm, trao đổi trực tuyến được triển khai ngay từ đầu năm trong bối cảnh đại dịch Covid-19 và các hoạt động đối ngoại trực tiếp được tiến hành sôi động ở các cấp, đặc biệt là các chuyến thăm chính thức một số quốc gia của Chủ tịch Quốc hội và các Phó Chủ tịch Quốc hội, như chuyến thăm chính thức của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ tới các nước Lào, Hunggari, Anh, Campuchia, Philíppin, tham dự Đại hội đồng Liên nghị viện các quốc gia Đông Nam Á lần thứ 43 (AIPA-43) tại Campuchia; đón các đoàn Chủ tịch Quốc hội/Nghị viện Ấn Độ, Xingapo, Môdămbích, Campuchia, Pháp... thăm chính thức Việt Nam. Các hoạt động này góp phần thúc đẩy hơn nữa quan hệ đoàn kết đặc biệt, hữu nghị truyền thống và hợp tác toàn diện, đồng thời làm sâu sắc hơn, thực chất hơn với các nước trong khu vực, bạn bè hữu nghị truyền thống, đối tác chiến lược toàn diện, đối tác chiến lược. Đặc biệt, trong các chuyến thăm chính thức song phương của Chủ tịch Quốc hội, các diễn đàn hợp tác kinh tế, diễn đàn hợp tác giáo dục đã được tổ chức với nhiều thỏa thuận hợp tác được ký kết, mở ra nhiều cơ hội thúc đẩy quan hệ thương mại - đầu tư, đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho việc thực hiện các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội được đề ra tại Đại hội XIII của Đảng cũng như việc phục hồi sau đại dịch Covid-19.
Kể từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, lĩnh vực đối ngoại đa phương của Quốc hội đã có nhiều dấu ấn quan trọng. Theo đó, trọng tâm của hoạt động đối ngoại đa phương năm 2022 là sự tham gia hiệu quả của Quốc hội Việt Nam tại các tổ chức nghị viện khu vực và quốc tế, như Hội đồng Liên Nghị viện Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (AIPA), Liên minh Nghị viện thế giới (IPU), Diễn đàn Nghị viện châu Á - Thái Bình Dương (APPF), Diễn đàn Nhân dân ASEAN (APF)... Tại AIPA-43, Quốc hội Việt Nam đã khẳng định sự đóng góp nổi bật thể hiện qua phát biểu của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ với đề xuất 5 điểm, bao gồm củng cố vai trò trung tâm của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN); phát huy vai trò giám sát của các nghị viện thành viên đối với triển khai thực hiện Kế hoạch tổng thể của ASEAN; đổi mới cơ cấu tổ chức và hoạt động của AIPA; thúc đẩy bình đẳng giới và sự tham gia của phụ nữ, thanh niên trong quá trình hoạch định triển khai chính sách; tăng cường sự tham gia của nghị sĩ trẻ AIPA, và đã nhận được sự ủng hộ và đánh giá cao của các nghị viện thành viên. Việt Nam cũng đồng bảo trợ với nước chủ nhà 4 nghị quyết về các vấn đề an ninh chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội, bình đẳng giới. Điều này thể hiện tinh thần trách nhiệm của Việt Nam đối với những nỗ lực chung của AIPA để cùng nhau vượt qua khó khăn, thách thức, thực hiện các mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN lớn mạnh. Cùng với đó, Quốc hội Việt Nam tham gia đầy đủ các hoạt động khác trong khuôn khổ AIPA, khẳng định vai trò và trách nhiệm tại cơ chế hợp tác nghị viện quan trọng này. Tại các kỳ Đại hội đồng IPU, APPF, APF, Việt Nam đều tham gia tích cực và có những đóng góp quan trọng, được bạn bè quốc tế đánh giá cao. Đặc biệt, tại APPF, đại diện Quốc hội Việt Nam đã được bầu và đảm nhiệm xuất sắc vai trò thành viên Ban Chấp hành APPF; tại APF, Quốc hội Việt Nam giữ cương vị thành viên Ban Chấp hành - Phụ trách Vùng châu Á - Thái Bình Dương.
Đồng thời, đóng góp chung đối với thành công của ngoại giao nghị viện trong năm 2022 phải kể tới hoạt động hết sức chủ động, tích cực với hình thức đa dạng, phong phú của các Nhóm Nghị sĩ hữu nghị Việt Nam với các nước, như Nhóm Nghị sĩ hữu nghị Việt Nam - Nhật Bản, Việt Nam - Campuchia, Việt Nam - Hàn Quốc... đã có những đóng góp tích cực đối với quan hệ giữa Việt Nam với các nước. Bên cạnh đó, Nhóm nữ đại biểu Quốc hội, Nhóm đại biểu Quốc hội trẻ cũng là những cơ chế có hoạt động hết sức sáng tạo, hiệu quả.
Với những hoạt động đối ngoại phong phú được triển khai đa dạng về chủ thể, đối tác, không chỉ ở kênh Quốc hội, mà còn cả kênh Đảng, Chính phủ và nhân dân, có thể nói, ngoại giao nghị viện đã và đang góp phần xây dựng môi trường hòa bình, ổn định ở khu vực, mở ra quan hệ hợp tác sâu rộng giữa Việt Nam với các nước, đối tác song phương và đa phương trong bối cảnh mới; góp phần nâng cao vị thế của Quốc hội tại các diễn đàn liên nghị viện quốc tế và khu vực.
Phát huy lợi thế hoạt động đối ngoại của Quốc hội trong tình hình mới
Hiện nay, tình hình thế giới và khu vực diễn biến nhanh, phức tạp với nhiều nhân tố khó dự báo, tác động đa chiều tới môi trường an ninh, phát triển, công cuộc đổi mới của đất nước ta đang tiếp tục được đẩy mạnh. Bên cạnh những thuận lợi, thời cơ, cũng còn không ít khó khăn, thách thức, trong đó có nhiều vấn đề chưa có tiền lệ, đòi hỏi phải có tinh thần sáng tạo, quyết tâm đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động. Trước bối cảnh đó, hoạt động đối ngoại của Quốc hội tiếp tục tập trung triển khai các nhiệm vụ, định hướng lớn của công tác đối ngoại đã được xác định trong Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết số 22-NQ/TW, ngày 10/4/2013 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế, Hội nghị đối ngoại toàn quốc lần thứ nhất (tháng 12/2021), Nghị quyết số 34-NQ/TW, ngày 9/1/2023 của Bộ Chính trị về một số định hướng, chủ trương lớn triển khai đường lối đối ngoại Đại hội XIII của Đảng, phát huy vai trò tiên phong của đối ngoại Quốc hội với đặc thù “vừa mang tính nhà nước, vừa mang tính nhân dân”, góp phần tạo lập và giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, huy động các nguồn lực bên ngoài để phát triển đất nước, nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.
Theo đó, hoạt động đối ngoại của Quốc hội được triển khai cụ thể thông qua thực hiện các chức năng cơ bản của Quốc hội là lập pháp, giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, trong đó bao gồm quyết định chính sách cơ bản về đối ngoại của Nhà nước và trong các lĩnh vực hoạt động:
1- Xây dựng và hoàn thiện khung khổ pháp lý liên quan lĩnh vực đối ngoại và hội nhập quốc tế
2- Giám sát thực hiện chính sách, pháp luật trong lĩnh vực đối ngoại và hội nhập quốc tế;
3- Tổ chức triển khai các hoạt động đối ngoại của Quốc hội trong khuôn khổ song phương, thúc đẩy hiệu quả các cơ chế hợp tác nghị viện đa phương và các cơ chế khác.
Tập trung đẩy mạnh và làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác song phương với nghị viện các đối tác theo những mức ưu tiên trong quan hệ: quan hệ đặc biệt, quan hệ với các nước láng giềng, các nước ASEAN, quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, đối tác chiến lược, đối tác toàn diện và các đối tác quan trọng khác trong khuôn khổ các hoạt động đối ngoại song phương của Quốc hội (chú trọng trao đổi đoàn các cấp, thực hiện hiệu quả các thỏa thuận song phương đã ký kết và thúc đẩy ký kết thỏa thuận với nghị viện các nước theo hướng hợp tác thực chất); nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ chế nghị sĩ hữu nghị, nữ đại biểu, nghị sĩ trẻ...; trao đổi kinh nghiệm hoạt động nghị viện với các nghị viện đối tác nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội; nghiên cứu thành lập các nhóm nghị sĩ hữu nghị với những đối tác hiện nay chưa có nhóm nghị sĩ hữu nghị.
Đối với các hoạt động đối ngoại đa phương liên nghị viện, công tác đối ngoại của Quốc hội chú trọng phát huy tối đa mọi yếu tố thuận lợi của đất nước, của kênh ngoại giao nghị viện để chủ động, tích cực tham gia đóng góp, xây dựng, định hình các cơ chế đa phương, thực hiện Chỉ thị số 25-CT/TW, ngày 8/8/2018 của Ban Bí thư về đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương đến năm 2030; tiếp tục phát huy những thành công của Quốc hội Việt Nam tại các diễn đàn quan trọng với các định hướng và biện pháp cụ thể; tiếp tục khẳng định vai trò “chủ động đóng góp xây dựng, định hình luật chơi”, thể hiện là thành viên tích cực, có trách nhiệm, thúc đẩy đối thoại và hợp tác đặc biệt trên kênh nghị viện, góp phần duy trì hòa bình, ổn định và phát triển trong khu vực và trên thế giới.
Cùng với đó, trong bối cảnh quốc tế và yêu cầu phát triển của đất nước hiện nay, trên cơ sở thực hiện Chỉ thị số 15-CT/TW, ngày 10/8/2022 của Ban Bí thư về công tác ngoại giao kinh tế phục vụ phát triển đất nước đến năm 2030, tập trung thúc đẩy ngoại giao kinh tế, thúc đẩy xuất khẩu, đa dạng hóa các thị trường, tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) mới, thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài chất lượng cao; tranh thủ các xu hướng mới trong liên kết kinh tế quốc tế để thiết lập quan hệ với các đối tác chủ chốt, tạo đột phá trong hợp tác quốc tế ở một số lĩnh vực quan trọng; đẩy mạnh ngoại giao đa phương trong lĩnh vực kinh tế, chủ động tham gia, tận dụng hiệu quả, cân bằng sáng kiến của các nước lớn để huy động nguồn lực cho phát triển trên cơ sở bảo đảm lợi ích của Việt Nam. Đồng thời, tích cực hợp tác cùng nghị viện các nước ủng hộ và thúc đẩy đàm phán, ký kết, phê chuẩn và thực hiện các FTA đa phương; nghiên cứu khả năng tham gia các sáng kiến đa phương trong khu vực về kết nối kinh tế và phát triển kết cấu hạ tầng; tiến hành đàm phán các FTA song phương với các nước, nhất là với các đối tác thương mại lớn; các nước, các nhóm nước ở khu vực Mỹ La-tinh, Trung Đông và châu Phi.
Trên cương vị là cơ quan giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước, Quốc hội tiếp tục tiến hành các chuyên đề giám sát về thực hiện chính sách của Nhà nước đối với người Việt Nam định cư ở nước ngoài và người nước ngoài tại Việt Nam; phối hợp với các cơ quan của Chính phủ hoàn thiện chính sách, cơ chế, luật pháp, tạo điều kiện thuận lợi để người Việt Nam ở nước ngoài tham gia ngày càng tích cực, sâu rộng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; đồng thời, hỗ trợ người Việt Nam ở nước ngoài có địa vị pháp lý vững chắc để họ yên tâm sinh sống, làm việc, học tập và hòa nhập với nước sở tại, giữ gìn tiếng Việt và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc.
Là cơ quan đầu mối thực hiện quan hệ đối ngoại với Quốc hội các nước, các tổ chức liên nghị viện thế giới và khu vực theo sự chỉ đạo của Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội, Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội tiếp tục tăng cường phối hợp và đẩy mạnh công tác nghiên cứu, dự báo, tham mưu chiến lược trong lĩnh vực đối ngoại để chủ động triển khai kịp thời, hiệu quả các hoạt động đối ngoại của Quốc hội; nâng cao hiệu quả cơ chế điều hòa, phối hợp chặt chẽ, chia sẻ thông tin thường xuyên giữa các cơ quan của Quốc hội và với các cơ quan đối ngoại của cả ba trụ cột đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân; tăng cường thông tin đối ngoại về các vấn đề, sự kiện quốc tế, hoạt động của nghị viện các nước, các tổ chức nghị viện quốc tế và khu vực có liên quan đến Việt Nam tới các đại biểu Quốc hội, công chúng trong và ngoài nước; chú trọng công tác xây dựng tổ chức, bộ máy và đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác đối ngoại.
Trong quá trình triển khai cụ thể, đối ngoại Quốc hội sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân, phát huy sức mạnh tổng thể của đối ngoại trên tất cả lĩnh vực quốc phòng, an ninh, kinh tế, văn hóa - xã hội, tiếp tục triển khai đồng bộ, sáng tạo và hiệu quả các nhiệm vụ đối ngoại của đất nước, thực hiện thắng lợi các mục tiêu mà Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đề ra.
Theo Tạp chí Cộng sản
Lưu Thảo Tổng hợp
