Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đất nước ta đứng trước muôn vàn khó khăn. Chính quyền cách mạng non trẻ phải đối mặt với nạn đói hoành hành, trình độ dân trí thấp, ngân khố quốc gia trống rỗng, đời sống nhân dân vô cùng khốn khó, đặc biệt là sự đe dọa từ các thế lực ngoại xâm, nội phản. Trước tình thế đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chủ trì phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ. Người trình bày sáu nhiệm vụ cấp bách của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trong đó có vấn đề thứ tư cần phải giải quyết lúc bấy giờ. Người nhấn mạnh: "Chế độ thực dân đã đầu độc dân ta với rượu và thuốc phiện. Nó đã dùng mọi thủ đoạn hòng hủ hóa dân tộc chúng ta bằng những thói xấu, lười biếng, gian giảo, tham ô và những thói xấu khác. Chúng ta có nhiệm vụ cấp bách là phải giáo dục lại nhân dân chúng ta. Chúng ta phải làm cho dân tộc chúng ta trở nên một dân tộc dũng cảm, yêu nước, yêu lao động, một dân tộc xứng đáng với nước Việt Nam độc lập. Tôi đề nghị mở một chiến dịch giáo dục lại tinh thần nhân dân bằng cách thực hiện: Cần, kiệm, liêm, chính"1.
1. Từ nếp sống thường ngày đến tư tưởng lớn
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thấm nhuần những phẩm chất cao đẹp của quê hương Nghệ An - mảnh đất giàu truyền thống yêu nước và cách mạng. Người sớm thể hiện tinh thần ham học, lòng yêu nước sâu sắc, đức tính cần cù, chịu khó, đặc biệt là lối sống tiết kiệm, giản dị. Trong những năm tháng bôn ba tìm đường cứu nước, Người đã trải qua nhiều công việc lao động vất vả để mưu sinh và hoạt động cách mạng. Nhờ đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh càng trân quý giá trị của lao động và hiểu sâu sắc nỗi vất vả của người dân lao động. Khi trở thành Chủ tịch nước, Người vẫn luôn chọn cho mình một cuộc sống mộc mạc, gần gũi với nhân dân. Sự giản dị, tiết kiệm của Người được thể hiện trong cách ứng xử từ lời nói đến việc làm, từ cách ăn, mặc và những sinh hoạt hằng ngày.
Khi cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ (tháng 12/1946), Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng các cơ quan Trung ương và Chính phủ sơ tán lên chiến khu Việt Bắc. Những năm đầu của kháng chiến, điều kiện sinh hoạt vô cùng thiếu thốn, gian nan. Trong hoàn cảnh đó, Người vẫn ăn chung với các chiến sĩ và cán bộ, dụng cụ ăn uống chỉ là chiếc ống bương được cưa làm bát. Thức ăn hằng ngày phần lớn là rau rừng, măng tươi, đôi khi có thêm thịt chim, thịt sóc do anh em đi rừng săn bắt được, đem kho mặn với muối để Bác dùng dần. Những bữa ăn hằng ngày của Người vẫn đạm bạc, bình dị, không cầu kỳ, không cao lương mỹ vị, đặc biệt là luôn vừa đủ và không bao giờ để thức ăn dư thừa. Năm 1957, khi trở về thăm quê hương và ăn cơm cùng lãnh đạo tỉnh Nghệ An, Người nhẹ nhàng để bớt một vài món ăn ra ngoài mâm cơm và nhắc nhở: Ăn hết thì lấy thêm, không ăn hết thì để người khác ăn, đừng để người ta ăn thừa của mình. Vào những dịp có khách đến dùng cơm, Người luôn báo trước để người phụ trách bếp chuẩn bị chu đáo, đồng thời yêu cầu số tiền đãi khách đó phải trừ vào tiền lương của Bác, không bao giờ người dùng vào tiền công quỹ.
Hình ảnh bộ quần áo kaki trắng hoặc bộ nâu giản dị, cùng đôi dép cao su của Bác Hồ đã trở thành biểu tượng của sự giản dị, cần kiệm, và gắn bó với nhân dân
Nhắc đến Bác, chúng ta nghĩ ngay đến hình ảnh của Người với bộ kaki trắng, bộ quần áo nâu, cùng đôi dép cao su. Trong các dịp lễ trang trọng, Người vẫn chọn trang phục đơn giản, nhưng vẫn toát lên vẻ nghiêm trang của một vị chính khách đáng kính trên chính trường quốc tế. Khi bộ quần áo kaki của Người đã cũ, được đề nghị thay bộ mới, Người nói: "Nhiều đồng bao ta nếu có được bộ quần áo thế này cũng là tốt lắm. Thế thì việc gì tôi phải thay"2. Mỗi đồ tư trang của Người đều gắn liền với nhiều mẩu chuyện khác nhau, song đều xoay quanh về lối sống tiết kiệm, giản dị hay tinh thần đoàn kết tập thể.
Sau chuyến thăm hợp tác xã nông nghiệp đầu tiên của tỉnh Thái Nguyên, trên đường về Bác trầm ngâm suy nghĩ rồi nói với các đồng chí phục vụ: Bác muốn làm một căn nhà sàn ở bên kia ao để ở và làm việc cho thoáng. Theo ý Bác, mùa hè năm 1958, mọi người trong đội phục vụ bắt đầu thi công ngôi nhà này. Công việc thiết kế, tính toán cụ thể được giao cho kiến trúc sư Nguyễn Văn Ninh. Trước khi thực hiện, Bác căn dặn: "Chú làm giống như ngôi nhà sàn Bác đã ở Chiến khu Việt Bắc nhưng bằng gỗ, tầng trên có hai phòng nhỏ, mỗi phòng vừa đủ để cho một người ở..."3. Người cũng nhắc nhở: "Cần làm hành lang xung quanh để khi có các đồng chí lãnh đạo đến làm việc với Bác có lối đi..., lợi dụng vách ngăn hai phòng làm một giá sách cho gọn, tiết kiệm và tiện sử dụng"4. Suốt 68 năm qua, ngôi nhà sàn đơn sơ, giản dị nằm bên cạnh hồ nước trong xanh, giữa một vườn cây xanh mát đã trở thành hình ảnh thân thuộc, là biểu trưng cho giá trị đạo đức, tư tưởng và phong cách sống vô cùng giản dị mà thanh cao của Chủ tịch Hồ Chí Minh - Người sống vượt lên trên hết thảy mọi ham muốn vật chất, cống hiến trọn đời mình cho dân tộc. Lối sống khiêm tốn, giản dị, tiết kiệm, được chính một tổng biên tập nước ngoài - người được Bác tiếp đón ở phòng khách của Người, mô tả: "Chúng tôi được dẫn vào tầng dưới ngôi nhà sàn của Bác - gọi là phòng khách của vị nguyên thủ quốc gia mà thật vô cùng giản dị, có lẽ không khác những gian nhà của nông dân Việt Nam mà tôi có dịp tới. Trong gian phòng này chỉ có bộ bàn ghế mây được coi là nổi bật"5.
2. Tiết kiệm trong kháng chiến và kiến quốc
Trong suốt quá trình đấu tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, đất nước ta phải chiến đấu trong điều kiện vô cùng khó khăn: nền kinh tế yếu kém, cơ sở vật chất thiếu thốn, kỹ thuật lạc hậu, phương tiện chiến đấu còn thô sơ. Sau khi miền Bắc được giải phóng, đất nước ta cùng một lúc phải thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược: xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh giải phóng miền Nam. Trong bối cảnh đó, hơn bao giờ hết, tiết kiệm là quốc sách của toàn dân tộc, góp phần đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi toàn diện.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra 3 nội dung cơ bản của việc tiết kiệm, đó là: tiết kiệm sức lao động, tiết kiệm thời giờ và tiết kiệm tiền của. Theo Người, đó chính là giải pháp quan trọng để mỗi cá nhân, mỗi gia đình và toàn xã hội tích lũy được vốn, phục vụ tốt cho công cuộc kháng chiến và kiến quốc. Người cho rằng: "Tiết kiệm không phải là ép bộ đội, cán bộ và nhân dân nhịn ăn, nhịn mặc. Trái lại, tiết kiệm cốt để giúp vào tăng gia sản xuất, mà tăng gia sản xuất là để dần dần nâng cao mức sống của bộ đội, cán bộ và nhân dân..."6.
Bên cạnh đó, Người cũng luôn nhắc nhở cán bộ, đảng viên và toàn thể nhân dân phải chú trọng đẩy mạnh tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm: "Phải biết tiết kiệm những đồng tiền kiếm được, cũng như các vật liệu và đồ dùng trong cơ quan. Rút bớt hết những việc gì không cần thiết, chớ hao phí giấy má, tiền bạc và các thứ của công. Hao phí những thứ đó tức là hao phí mồ hôi, nước mắt của dân nghèo. Chớ tưởng tiết kiệm những thứ cỏn con như mẩu giấy, ngòi bút là không có ảnh hưởng. Một người tiết kiệm như thế, trăm người như thế, vạn người như thế, công quỹ bớt được một số tiền đáng kể"7.
Trước lúc đi xa, trong Di chúc để lại cho toàn dân tộc, Người căn dặn: "Đảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư... Sau khi tôi đã qua đời, chớ nên tổ chức đám đình, lãng phí ngày giờ và tiền bạc của nhân dân"8.
3. "Muốn lúa tốt phải nhổ sạch cỏ dại"
Chủ tịch Hồ Chí Minh thấu hiểu sâu sắc rằng việc giành được chính quyền là một nhiệm vụ khó khăn, nhưng giữ vững chính quyền và xây dựng một chế độ xã hội mới còn gian nan gấp bội. Chính vì vậy, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Người luôn nhắc nhở thực hành tiết kiệm phải gắn liền với chống lãng phí. Theo Người: "Muốn lúa tốt thì phải nhổ cỏ cho sạch, nếu không, thì dù cày bừa kỹ, bón phân nhiều, lúa vẫn xấu vì lúa bị cỏ át đi. Muốn thành công trong việc tăng gia sản xuất và tiết kiệm cũng phải nhổ cỏ cho sạch, nghĩa là phải tẩy sạch nạn tham ô, lãng phí và bệnh quan liêu. Nếu không, thì nó sẽ làm hại đến công việc của ta"9.
Người nghiêm khắc phê phán những việc gây ra sự lãng phí, tổn thất về thời gian, sức lao động, vật tư, tiền của của nhân dân và Nhà nước. Người coi tham ô, lãng phí và bệnh quan liêu là kẻ thù của nhân dân, như "cỏ dại", cần phải nhổ cho sạch. Đồng thời, Người vạch rõ nguồn gốc, nguyên nhân gây lãng phí: "Lãng phí có nhiều nguyên nhân. Hoặc vì lập kế hoạch không chu đáo. Hoặc vì trong khi thực hiện kế hoạch tính toán không cẩn thận. Hoặc vì bệnh hình thức, xa xỉ, phô trương. Hoặc vì thiếu tinh thần bảo vệ của công. Nói tóm lại là vì thiếu ý thức trách nhiệm, thiếu ý thức quý trọng sức của, sức người của Nhà nước và của nhân dân"10.
Theo Người, ở đâu có bệnh quan liêu thì ở đó ắt có tham ô, lãng phí. Vì vậy, để Đảng trong sạch, vững mạnh, xứng đáng với vai trò tiên phong, lãnh đạo cách mạng Việt Nam, đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng cần nỗ lực rèn luyện đạo đức cách mạng trong mọi mặt công tác và cuộc sống đời thường, vừa phải thực hành tiết kiệm, phòng, chống tham ô, tham nhũng, lãng phí, bệnh quan liêu, vừa phải đấu tranh chống "giặc nội xâm" luôn tiềm ẩn trong mình. Muốn làm tốt công tác trên, toàn Đảng phải gương mẫu thực hành trước và biến nó thành phong trào quần chúng rộng rãi. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Một dân tộc biết cần, kiệm, biết liêm, là một dân tộc giàu về vật chất, mạnh về tinh thần, là một dân tộc văn minh tiến bộ"11.
4. Ý nghĩa của tư tưởng tiết kiệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong công cuộc đổi mới
Trong suốt các giai đoạn cách mạng, Đảng và Nhà nước ta luôn đặc biệt coi trọng việc thực hành tiết kiệm, xem đây là quốc sách hàng đầu. Trong thời kỳ kháng chiến gian khổ, dưới sự lãnh đạo và nêu gương của toàn Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, mỗi người dân đều tự nguyện chắt chiu từng hạt gạo, từng tấm vải, nhường cơm sẻ áo, gác lại lợi ích cá nhân để tập trung mọi nguồn lực cho tiền tuyến, góp phần làm nên thắng lợi vĩ đại của dân tộc. Việc học tập theo đường lối chính trị, tác phong và đạo đức cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh lần đầu tiên được phát động tại Đại hội II của Đảng (tháng 02/1951), với việc kêu gọi: "Toàn Đảng hãy ra sức học tập đường lối chính trị, tác phong và đạo đức cách mạng của Hồ Chủ tịch"12, đồng thời nêu rõ tầm quan trọng, ý nghĩa của sự học tập đó: "là điều kiện tiên quyết làm cho Đảng mạnh và làm cho cách mạng đi mau đến thắng lợi hoàn toàn"13.
Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị (khóa XII) về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh thể hiện quyết tâm chính trị của Đảng ta trong việc lan tỏa, làm cho tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh thật sự trở thành nền tảng tư tưởng của tất cả đảng viên, là nền tảng tinh thần vững chắc của đời sống xã hội.
Bước sang thời kỳ đổi mới, tinh thần đó tiếp tục được kế thừa và cụ thể hóa bằng nhiều chủ trương, chính sách quan trọng của Đảng. Trong đó có thể kể đến Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 21/12/2012 của Ban Bí thư khóa XI về việc đẩy mạnh thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; Quy định số 37-QĐ/TW, ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương về những điều đảng viên không được làm, trong đó không cho phép đảng viên "Tổ chức việc cưới, việc tang và các sự kiện khác của cá nhân, gia đình xa hoa, lãng phí hoặc nhằm mục đích vụ lợi"; Chỉ thị số 27-CT/TW ngày 25/12/2023 của Bộ Chính trị khóa XIII về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, và gần đây là Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 16/01/2025 của Bộ Chính trị khóa XIII về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Các văn kiện quan trọng này không chỉ khẳng định quyết tâm chính trị trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng nguồn lực quốc gia, mà còn tạo động lực thúc đẩy xây dựng và lan tỏa mạnh mẽ các chuẩn mực đạo đức công vụ trong đội ngũ cán bộ, đảng viên và toàn xã hội.
Thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, thực hành tiết kiệm trong toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Công tác điều hành chi ngân sách nhà nước được thực hiện chủ động, chặt chẽ theo dự toán, bảo đảm đúng chính sách, chế độ, triệt để tiết kiệm chi thường xuyên, cắt giảm những nhiệm vụ chi chưa cần thiết, chậm triển khai. Theo báo cáo của các bộ, ngành, địa phương, tổng số tiết kiệm kinh phí, vốn nhà nước năm 2023 là 83.000 tỷ đồng.
Trong lĩnh vực đầu tư công, tinh thần tiết kiệm tiếp tục được thể hiện rõ qua việc trong giai đoạn 2021 - 2025, Chính phủ cắt giảm từ 12.000 dự án đầu tư công xuống 3.000 dự án, nhằm tập trung đầu tư cho các dự án trọng điểm quốc gia đều bảo đảm tiến độ. Tình trạng đất bị bỏ hoang, quy hoạch "treo" từng bước được khắc phục. Quản lý, sử dụng trụ sở làm việc cơ bản đã thực hiện đúng mục đích và định mức, tiêu chuẩn. Nhiều doanh nghiệp tăng cường quản lý các định mức liên quan đến chi phí sản xuất, nhất là các chi phí gián tiếp để hạ giá thành sản phẩm; cắt giảm chi phí sản xuất kinh doanh, tăng cường quản lý định mức tiêu hao để nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh.
Một số cơ quan, đơn vị đã ban hành quy chế nội bộ tiết kiệm chi thường xuyên, rút gọn quy trình, ứng dụng chuyển đổi số, tổ chức họp không giấy, không tặng hoa chúc mừng, giảm thiểu các khoản chi tiêu tiếp khách, đi công tác trong nước và ngoài nước theo Chỉ thị số 18/CT-TTg ngày 28/5/2024 của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng kế hoạch tài chính 5 năm giai đoạn 2026 - 2030. Đồng thời, các cơ quan, đơn vị cũng tiến hành giảm thiểu số lượng các buổi hội họp, góp phần thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động. Không chỉ dừng lại ở việc tiết kiệm chi thường xuyên, nhiều địa phương và cơ quan Trung ương đã chủ động rà soát tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế, góp phần giảm chi phí ngân sách nhà nước, nâng cao hiệu quả hoạt động công vụ. Theo Bộ Nội vụ, tính đến hết tháng 10/2024, cả nước đã giảm 16.149 biên chế công chức, viên chức14, cùng với đó là việc sáp nhập, hợp nhất một số đơn vị sự nghiệp công lập.
Hội nghị Trung ương 11 khóa XVIII đã thống nhất tiếp tục sắp xếp bộ máy tổ chức của hệ thống chính trị về phương án sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập cấp xã và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp. Mục tiêu của chủ trương này là tinh gọn bộ máy, tiết kiệm ngân sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, khắc phục tình trạng cồng kềnh, chồng chéo, tạo chuyển biến rõ nét trong cải cách hành chính và phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Ngoài ra, các tổ chức đảng cũng tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hành tiết kiệm, phát hiện và xử lý kịp thời những vi phạm liên quan đến lãng phí, sử dụng ngân sách sai quy định. Công tác thanh tra, kiểm tra nội bộ đã góp phần chấn chỉnh kỷ luật tài chính, ngăn ngừa nguy cơ tham nhũng.
5. Giải pháp vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về tiết kiệm trong tình hình mới
Thứ nhất, đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Xác định rõ tiết kiệm là một chuẩn mực đạo đức và nguyên tắc hành xử trong công vụ cũng như đời sống thường ngày. Mỗi cán bộ, đảng viên cần chuyển hóa việc học Bác thành hành động cụ thể, gắn với rèn luyện lối sống giản dị, chi tiêu hợp lý, sử dụng hiệu quả tài sản công và thời gian làm việc. Đồng thời, đưa nội dung này trở thành tiêu chí đánh giá phẩm chất, trách nhiệm, uy tín của cán bộ, công chức trong từng vị trí công tác.
Thứ hai, xác định đấu tranh phòng, chống lãng phí là nhiệm vụ cấp thiết, lâu dài và là một bộ phận của công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Cần tuyên truyền sâu rộng, nâng cao ý thức, trách nhiệm trong cán bộ, đảng viên và người dân trong công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; phát huy vai trò nêu gương của người đứng đầu; xây dựng kế hoạch tiết kiệm cụ thể, gắn với thi đua, khen thưởng kịp thời các điển hình tiên tiến trong các tổ chức đảng.
Thứ ba, hoàn thiện thể chế, tăng cường xử lý nghiêm minh các hành vi lãng phí. Cụ thể hóa trách nhiệm của tổ chức đảng, chính quyền và người đứng đầu trong công tác tiết kiệm, chống lãng phí; sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật nhằm nâng cao hiệu lực phát hiện, xử lý và răn đe hành vi lãng phí tài sản công. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc sử dụng ngân sách, tài sản công và các nguồn lực xã hội, bảo đảm công khai, minh bạch trong quản lý, sử dụng.
Thứ tư, giải quyết tận gốc nguyên nhân gây lãng phí thông qua cải cách hành chính, hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, khắc phục điểm nghẽn trong đầu tư công, tài chính - ngân hàng, doanh nghiệp nhà nước. Đẩy mạnh chuyển đổi số, tối ưu quy trình làm việc, tinh gọn bộ máy và nâng cao năng suất lao động.
Những lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về thực hành tiết kiệm không chỉ là tư tưởng chỉ đạo trong xây dựng chủ nghĩa xã hội, mà còn là kim chỉ nam cho mọi hành động hôm nay. Trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với yêu cầu đổi mới mô hình tăng trưởng, tinh gọn bộ máy, sử dụng hiệu quả nguồn lực và xây dựng nền quản trị hiện đại, tinh thần tiết kiệm, chống lãng phí càng cần được đề cao và thực hành nghiêm túc, đồng bộ. Toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta phải biến tiết kiệm thành hành động tự giác, thường xuyên; thành lối sống và tiêu chuẩn đạo đức của mỗi cán bộ, đảng viên và người dân, để đất nước phát triển bền vững, xã hội ngày càng văn minh, tiến bộ.
1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. 4, tr. 7.
2. Trần Dân Tiên: Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1984, tr. 146.
3, 4. Phan Tuấn: "Nhà sàn Bác Hồ - Di tích đặc biệt thể hiện một nhân sinh quan đặc biệt", Báo Hà Nội mới điện tử, ngày 10/02/2021, https://hanoimoi.vn/nha-san-bac-ho-di-tich-dac-biet-the-hien-mot-nhan-sinh-quan-dac-biet-493352.html.
5. TS. Trần Viết Hoàn: "Nhà sàn Bác Hồ - Biểu hiện sáng ngời tấm gương sống giản dị, tiết kiệm của Người", Báo Công an nhân dân online, ngày 19/5/2018, https://cand.com.vn/Tu-lieu-antg/Nha-san-Bac-Ho-Bieu-hien-sang-ngoi-tam-guong-song-gian-di-tiet-kiem-cua-Nguoi-i476355.
6. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 7, tr. 352.
7. Phạm Văn Mấy: "Muốn tiết kiệm, phải khéo tổ chức", Báo Quân đội nhân dân điện tử, ngày 06/01/2008, https://www.qdnd.vn/phong-su-dieu-tra/ky-su/muon-tiet-kiem-phai-kheo-to-chuc-452413.
8. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 15, tr. 611-613.
9. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 7, tr. 355.
10. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 14, tr. 141.
11. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 6, tr. 128.
12, 13. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001, t. 12, tr. 9.
14. Trần Đình: "Giảm hơn 16.000 biên chế công chức, viên chức tính đến hết tháng 10/2024", Báo Công Thương điện tử, ngày 20/12/2024, https://congthuong.vn/giam-hon-16000-bien-che-cong-chuc-vien-chuc-tinh-den-het-thang-102024-365350.html.
