Theo đó, công tác cán bộ và kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ của Đảng là vấn đề căn bản và trọng yếu, không chỉ có ý nghĩa to lớn đối với công tác xây dựng Đảng, mà còn góp phần quyết định sự thành bại trong quá trình lãnh đạo và tổ chức sự nghiệp cách mạng của Đảng. Trong đó, bao gồm chuỗi các công việc nhằm định hướng chính trị chiến lược, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp cách mạng, đồng thời quyết định việc xây dựng và tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và tổ chức phong trào quần chúng nhân dân.
Do đó, việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ hiện nay là quy luật tất yếu, là nhu cầu tự nhiên, đồng thời là một thách thức đối với sự nghiệp lãnh đạo, cầm quyền của Đảng bởi quyền lực trong công tác cán bộ rất đa diện: một mặt, là công cụ hữu hiệu bậc nhất ảnh hưởng tới hiệu quả lãnh đạo, chỉ đạo công tác cán bộ; mặt khác, luôn đối mặt nguy cơ tha hóa, nếu không có sự kiểm soát, giám sát đồng bộ và hiệu quả. Nếu quyền lực không được kiểm soát xứng tầm sẽ dẫn tới sự lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng quyền lực, tha hóa, thoái hóa quyền lực…, là nguồn gốc của những căn bệnh nguy hiểm làm thoái hóa, biến chất và băng hoại đội ngũ cán bộ, là nguy cơ hung hiểm đe dọa sự tồn vong của Đảng và của chế độ.
Thực tiễn kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và cảnh báo những vấn đề đặt ra hiện nay
Vấn đề xây dựng, phát triển một cơ chế kiểm soát quyền lực hiệu quả, ngăn chặn tình trạng lạm quyền, lộng quyền, “lợi ích nhóm”, tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ là một trong những chương trình nghị sự quan trọng của nhiều nhiệm kỳ đại hội của Đảng. Đặc biệt, từ nhiệm kỳ Đại hội XII và Đại hội XIII, trong tình hình mới, trước trọng trách mới sau 35 năm đổi mới, Đảng ta đặt ra yêu cầu: “Tăng cường công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình, kiểm soát quyền lực gắn với siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong hoạt động của Nhà nước và của cán bộ, công chức, viên chức”1; “Tăng cường kiểm tra, giám sát công tác cán bộ, gắn với kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền”2.
Kế thừa, phát huy những kinh nghiệm sau 25 năm đổi mới, chuẩn bị bước vào giai đoạn phát triển mới, hơn 10 năm qua, quan điểm chỉ đạo của Đảng về công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ chiến lược, không ngừng đổi mới mang tầm vĩ mô và chiến lược. Có thể nói, đây là bước tiếp tục đổi mới tư duy lý luận, trình độ tổng kết thực tiễn và phát triển lý luận của Đảng trên phương diện này, hợp thành hệ thống quan điểm chỉ đạo toàn diện và cụ thể về công tác cán bộ:
Trước hết, cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng Việt Nam, công tác cán bộ là khâu “then chốt” của công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị.
Thứ hai, thực hiện nhất quán việc Đảng thống nhất lãnh đạo trực tiếp, toàn diện công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ trong hệ thống chính trị, siết chặt kỷ luật, kỷ cương đi đôi với xây dựng thể chế, tạo môi trường, điều kiện để thúc đẩy đổi mới, phát huy sáng tạo và bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám đột phá vì lợi ích chung.
Thứ ba, tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan, thường xuyên đổi mới công tác cán bộ phù hợp với tình hình thực tiễn.
Thứ tư, quán triệt nguyên tắc về quan hệ giữa đường lối chính trị và đường lối cán bộ; quan điểm giai cấp và chính sách đại đoàn kết rộng rãi trong công tác cán bộ. Xử lý hài hòa, hợp lý mối quan hệ giữa tiêu chuẩn và cơ cấu; giữa “xây” và “chống”; giữa đức và tài; giữa tính phổ biến và tính đặc thù; giữa kế thừa, đổi mới và ổn định, phát triển; giữa thẩm quyền, trách nhiệm cá nhân và tập thể trong công tác cán bộ nói riêng; công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị nói chung.
Thứ năm, xây dựng đội ngũ cán bộ là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, trực tiếp là của các cấp ủy, tổ chức đảng mà trước hết là người đứng đầu và cơ quan tham mưu của Đảng, trong đó cơ quan tổ chức, cán bộ là nòng cốt.
Trên nền tảng đó, chỉ tính riêng nhiệm kỳ Đại hội XII, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành gần 130 văn bản quan trọng để lãnh đạo, chỉ đạo công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, trong đó có nhiều nghị quyết, quy định, quy chế, quy trình, hướng dẫn... về công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ; đồng thời, các cấp ủy cấp tỉnh cũng ban hành hơn 6.200 văn bản các loại, trong đó có nhiều văn bản về công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ. Nhìn tổng thể, Đảng và Nhà nước ta đã chú trọng đến việc xây dựng và hoàn thiện các quy định, quy trình, thẩm quyền, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ. Có thể nói, Quy định số 205-QĐ/TW, ngày 23/9/2019 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền là một dấu mốc quan trọng trong nhiệm kỳ Đại hội XII, thể hiện sự đổi mới mạnh mẽ về tư duy, nhận thức và hành động của Đảng về vấn đề kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ. Đây là lần đầu tiên Đảng xác định công tác cán bộ có thể hình thành nên một loại quyền lực cần được kiểm soát và cũng là lần đầu tiên các hành vi “chạy chức, chạy quyền” gắn liền với công tác cán bộ. Thẩm quyền của người đứng đầu chủ yếu là chỉ đạo, điều hành các thủ tục, quy trình công tác cán bộ, bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch, vận hành theo đúng nguyên tắc của Đảng; người đứng đầu không có quyền quyết định tuyệt đối về nhân sự, vì đó là thẩm quyền của tập thể. Đồng thời, góp phần đề cao lòng tự trọng, hình thành văn hóa công tác cán bộ, trách nhiệm nêu gương của người có thẩm quyền cũng như công tác nhân sự lãnh đạo và đề cao việc giữ nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình trong công tác cán bộ, là một trong những trọng tâm quan trọng đột phá của công tác cán bộ trước yêu cầu mới hiện nay.
Tại Đại hội XIII, Đảng ta tiếp tục khẳng định: “Xây dựng quy định về thẩm quyền, trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác cán bộ và quản lý cán bộ; thực hiện tốt quy định về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, chống chạy chức, chạy quyền; xử lý nghiêm minh, đồng bộ kỷ luật đảng, kỷ luật hành chính và xử lý bằng pháp luật đối với cán bộ có vi phạm, kể cả khi đã chuyển công tác hoặc nghỉ hưu”3. Do đó, tại Văn kiện Đại hội XIII của Đảng, yêu cầu về “kiểm soát quyền lực” được nhắc đến hơn 20 lần và nhấn mạnh đó là một trong 10 nhiệm vụ xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Ngay từ đầu nhiệm kỳ, Đảng ta xác định, tăng cường công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình, kiểm soát quyền lực gắn với siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong hoạt động của Nhà nước và của cán bộ, công chức, viên chức là một trong những nhiệm vụ quan trọng của giai đoạn 2021 - 2030.
Từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XIII đến nay, Đảng ta đã ban hành nhiều quy định, kết luận quan trọng4, tích cực thực hiện việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ. Những quy định này nhằm thực hiện đồng bộ, thống nhất mục tiêu cốt lõi là, xây dựng cơ chế bảo đảm công tác cán bộ thực sự dân chủ, công khai, minh bạch; phòng ngừa, đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng hoặc buông lỏng quyền lực trong công tác cán bộ; tạo chuyển biến mạnh mẽ trong công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ; xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; góp phần xây dựng Đảng, hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức đảng, đội ngũ đảng viên một cách thống nhất trong toàn hệ thống chính trị, từ Trung ương đến cơ sở. Đồng thời, trên phương diện tổ chức thực tiễn, góp phần bảo đảm nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình trong công tác cán bộ và đây được xác định là một trong những trọng tâm đột phá trước yêu cầu mới hiện nay; không ngừng đề cao lòng tự trọng, hình thành văn hóa liêm chính, văn hóa từ chức, sự công minh, trong sáng trong công tác cán bộ.
Nhìn tổng thể, đó là sự thể hiện quyết tâm chính trị cả hệ thống chính trị để cụ thể hóa quan điểm chỉ đạo của Đảng về tiếp tục hoàn thiện thể chế, quy định về công tác cán bộ, tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí, cơ chế đánh giá cán bộ... để xây dựng đội ngũ cán bộ có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, năng lực nổi bật, dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới, sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung, có uy tín cao và thực sự tiên phong, gương mẫu, là hạt nhân đoàn kết. Qua đó, từng bước hoàn thiện thể chế về công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ ngày càng cao trong thời kỳ phát triển mới của đất nước.
Có thể khẳng định, tầm nhìn chiến lược trong hoạch định đường lối về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ ngày càng toàn diện, chặt chẽ, khả thi và hiệu quả.
Song thực tiễn thời gian qua cho thấy, quyền lực trong công tác cán bộ ở nước ta chưa được kiểm soát chặt chẽ, đồng bộ. Ở một số địa phương, cơ quan, đơn vị, việc lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức quán triệt và thực hiện một số nghị quyết còn chậm, chưa quyết liệt, hiệu quả. Việc thực hiện các nguyên tắc tổ chức, hoạt động của Đảng, nhất là nguyên tắc tập trung dân chủ ở một số tổ chức đảng chưa nghiêm, thậm chí có biểu hiện vi phạm ở nhiều mức độ khác nhau, rất phức tạp.
Cơ chế kiểm soát quyền lực chưa được tối ưu hóa làm cho quyền lực dễ bị lợi dụng, một số đơn vị, địa phương tình trạng “chạy chức, chạy quyền” có cơ hội nảy sinh và biểu hiện phức tạp. Còn tình trạng lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng quyền lực trong công tác cán bộ; sử dụng quyền lực được giao để phục vụ lợi ích cá nhân hoặc dung túng, bao che, tiếp tay cho tham nhũng, tiêu cực chậm được ngăn chặn, đẩy lùi. Việc bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử có nơi chưa bảo đảm tiêu chuẩn, điều kiện, quy trình, cá biệt có nơi bố trí người nhà, người thân chưa đủ uy tín. Việc phân công, phân cấp, phân quyền chưa gắn với ràng buộc trách nhiệm, với tăng cường kiểm tra, giám sát; chưa có giải pháp hữu hiệu kịp thời ngăn chặn, đẩy lùi triệt để những tiêu cực trong công tác cán bộ; việc phối hợp kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán và xử lý vi phạm, sai phạm ở một số nơi còn thiếu chặt chẽ, hiệu quả chưa cao; một số chế tài xử lý khi có lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng quyền lực trong công tác cán bộ còn chưa mạnh mẽ, nên chưa phát huy tác dụng ngăn chặn, răn đe.
Việc sắp xếp, bố trí, phân công, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử vẫn còn tình trạng nhân danh “đúng quy trình” nhưng chưa đúng người, đúng việc. Tình trạng giới thiệu, bổ nhiệm cán bộ vào các vị trí không đủ tiêu chuẩn, điều kiện, trong đó có cả người nhà, người thân, họ hàng xảy ra ở một số nơi, gây bức xúc trong dư luận. Công tác tuyển dụng, thi nâng ngạch công chức, viên chức còn có mặt hạn chế, chất lượng chưa cao, chưa đồng đều, có nơi còn xảy ra vi phạm, sai phạm, tiêu cực.
Tiếp tục đổi mới và tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, góp phần xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ ngang tầm công cuộc đổi mới toàn diện, đồng bộ
Với tư cách là người lãnh đạo, cầm quyền, Đảng thống nhất lãnh đạo công tác tổ chức, cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ, kiểm tra, giám sát giới thiệu những đảng viên ưu tú có đủ năng lực và phẩm chất vào hoạt động trong các cơ quan lãnh đạo của Đảng, của Nhà nước và các thành viên của hệ thống chính trị; thông qua tổ chức đảng và đảng viên hoạt động trong các tổ chức của hệ thống chính trị. Đây là công việc gốc, quyết định sự thành bại công cuộc lãnh đạo, cầm quyền của Đảng.
Thứ nhất, nắm vững quan điểm về đổi mới kiểm soát quyền lực
Xuất phát từ điều kiện lịch sử, chính trị, pháp lý, văn hóa và tâm lý, đặc điểm của hệ thống chính trị Việt Nam là một chỉnh thể các tổ chức có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, tồn tại và hoạt động theo cơ chế “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”, quyền lực thực chất là của nhân dân và nhân dân ủy quyền cho các thiết chế trong hệ thống chính trị để sử dụng quyền lực đó phục vụ nhân dân, phục vụ xã hội. Quyền lực trong công tác cán bộ là một khía cạnh đặc biệt của quyền lực chính trị trong thể chế chính trị nước ta. Lãnh đạo công tác cán bộ và kiểm soát quyền lực là một trong những phương thức lãnh đạo, cầm quyền quan trọng của Đảng.
Quyền lực trong công tác cán bộ đại diện cho thẩm quyền, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu trong công tác cán bộ, trên cơ sở niềm tin, tín nhiệm của tập thể, được nhân dân giao phó. Kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ thực chất là một nội dung kiểm soát quyền lực trong hệ thống chính trị. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định và yêu cầu: “Chuẩn hóa, siết chặt kỷ luật, kỷ cương đi đôi với tạo môi trường, cơ chế và điều kiện để thúc đẩy đổi mới, sáng tạo và bảo vệ cán bộ; phân công, phân cấp gắn với giao quyền, ràng buộc trách nhiệm, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực và xử lý nghiêm minh sai phạm… Xây dựng và hoàn thiện thể chế kiểm soát quyền lực và chống tệ chạy chức, chạy quyền, thân quen, cánh hẩu, lợi ích nhóm trong công tác cán bộ theo nguyên tắc mọi quyền lực đều phải được kiểm soát chặt chẽ bằng cơ chế và quyền hạn phải được ràng buộc với trách nhiệm. Phát hiện và xử lý kịp thời, nghiêm minh các tổ chức, cá nhân vi phạm kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước, lạm dụng, lợi dụng quyền lực để thực hiện những hành vi sai trái trong công tác cán bộ hoặc tiếp tay cho tệ chạy chức, chạy quyền. Kiên quyết hủy bỏ, thu hồi các quyết định không đúng về công tác cán bộ, đồng thời xử lý nghiêm những tổ chức, cá nhân sai phạm, có hành vi tham nhũng trong công tác cán bộ. Cụ thể hóa để thực hiện có hiệu quả cơ chế dân biết, dân bàn, dân giám sát công tác cán bộ; mở rộng các hình thức lấy ý kiến đánh giá sự hài lòng của người dân đối với từng đối tượng cán bộ lãnh đạo, quản lý trong hệ thống chính trị một cách phù hợp”5.
Thứ hai, giữ vững nguyên tắc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ
Phải đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, vận hành theo nguyên tắc tập trung dân chủ, công khai, minh bạch về mọi mặt. Kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ phải gắn bó, song hành với nhiệm vụ đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và thực hiện chiến lược cán bộ; đặt trong mối quan hệ mật thiết với công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng và đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Đảng và toàn bộ hệ thống chính trị.
Kiểm soát đồng thời các chủ thể trực tiếp và gián tiếp theo quy định của Đảng liên quan đến công tác cán bộ, xác định rõ các chủ thể chịu trách nhiệm với toàn bộ hoặc từng khâu của công tác cán bộ trên cơ sở gắn thẩm quyền với trách nhiệm; thẩm quyền càng cao thì trách nhiệm càng lớn trong công tác cán bộ.
Phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị và Nhân dân, thực hiện quyết liệt, đồng bộ các giải pháp để tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ.
Bảo đảm sự thực thi thống nhất, đồng bộ giữa hệ thống thể chế trong Đảng với hệ thống pháp luật của Nhà nước.
Thứ ba, nắm vững phương châm hành động đổi mới kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ
Ở đây, gồm 5 phương châm chủ yếu:
Một là, đổi mới, hoàn thiện công tác kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ phải xuất phát từ đường lối chính trị, đường lối cán bộ của Đảng. Đây là yêu cầu khách quan của nhiệm vụ chính trị, là nhu cầu và đòi hỏi của các cấp ủy và tổ chức đảng, của toàn bộ hệ thống chính trị.
Hai là, đổi mới, hoàn thiện công tác kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ phải đồng bộ với đổi mới tổ chức và cơ chế vận hành của cả hệ thống chính trị. Đây là một nội dung, bộ phận trọng yếu và hữu cơ của toàn bộ công tác xây dựng Đảng; là sự biểu hiện tập trung và sinh động năng lực lãnh đạo chính trị, văn hóa chính trị trong Đảng và của Đảng đối với toàn xã hội, trên cơ sở xác định trúng, đúng và phân định rõ vị trí, chức năng, nhiệm vụ, tổ chức và mối quan hệ giữa Đảng với các tổ chức khác trong hệ thống chính trị, đặc biệt là với Nhà nước.
Ba là, đổi mới, hoàn thiện công tác kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ phải phù hợp với trình độ của đội ngũ cán bộ, đảng viên, trình độ dân chủ của Đảng, trình độ dân chủ của toàn xã hội và hệ thống tổ chức của Đảng, đặt vững trên nền tảng nguyên tắc tập trung dân chủ. Kiểm soát đồng bộ, thống nhất các khâu, các mối quan hệ giữa các chủ thể có thẩm quyền trong công tác cán bộ. Cơ chế kiểm soát quyền lực phải theo hướng đa chiều, đa diện với nhiều kênh khác nhau; kiểm soát của cấp trên đối với cấp dưới và ngược lại; kiểm soát chéo giữa các cơ quan, tổ chức; kiểm soát trong Đảng thống nhất, đồng bộ với kiểm soát của mỗi tổ chức trong hệ thống chính trị; kiểm soát của cơ quan chuyên trách với cơ quan không chuyên trách; kiểm soát của cơ quan quyền lực kết hợp với kiểm soát của báo chí và dư luận xã hội.
Bốn là, đổi mới, hoàn thiện công tác kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ phải đặt trong mối liên hệ và tương tác với sự phát triển khoa học lãnh đạo, quản lý và điều kiện, phương tiện kỹ thuật phục vụ sự lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Phải sử dụng một cách phù hợp và hữu hiệu thành tựu của các khoa học chuyên ngành và liên ngành (điều khiển học, tâm lý học, xã hội học, tin học và các phương tiện kỹ thuật giáo dục và truyền thông...).
Năm là, đổi mới, hoàn thiện công tác kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ phải lấy hiệu quả của việc tổ chức thực hiện đường lối chính trị, sự trưởng thành toàn diện của Đảng, của hệ thống chính trị, trước hết là chất lượng của đội ngũ cán bộ các cấp tác động tới trình độ phát triển dân chủ của xã hội, mối liên hệ mật thiết giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân làm thước đo quyết định sự thành công hay thất bại. Đây là sự kiểm chứng đúng đắn và nghiêm khắc nhất vai trò, năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng trên phương diện này. Các cấp ủy, các tổ chức đảng từ Trung ương tới chi bộ, mỗi đảng viên tự soát xét, đánh giá, từ đó chủ động điều chỉnh kịp thời phương pháp, lề lối công tác phù hợp. Phát huy dân chủ trong Đảng một cách mạnh mẽ làm tiền đề và động lực phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa một cách đúng hướng, toàn diện nhằm góp phần xây dựng, chỉnh đốn Đảng một cách chủ động, kiên trì và hiệu quả.
Thứ tư, tiếp tục hoạch định và thực thi các nhiệm vụ chủ yếu
Việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ là sử dụng cơ chế, biện pháp nhằm thực hiện nghiêm túc các quy định về công tác cán bộ; phòng ngừa, ngăn chặn, phát hiện, xử lý các hành vi vi phạm các quy định của Đảng, Nhà nước, nhất là các hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn, lạm quyền, lộng quyền hoặc không thực hiện đầy đủ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và những việc phải làm trên cương vị được giao trong công tác cán bộ.
Theo đó trước mắt, cần tiếp tục thực hiện đồng bộ, thống nhất và hiệu quả 7 nhóm giải pháp chủ yếu sau:
Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, nhất là trách nhiệm tự giáo dục cho cán bộ, đảng viên và toàn xã hội về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ. Ở đâu có quyền lực thì ở đó có yêu cầu kiểm soát quyền lực với vai trò như một công cụ điều tiết, bảo đảm cho quyền lực được sử dụng đúng đắn và hiệu quả; không bị lạm dụng, sử dụng sai mục đích, dẫn đến hậu quả tiêu cực. Kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ chính là để xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên đủ phẩm chất, năng lực, hoạt động và chịu trách nhiệm về mọi hoạt động của mình trước Điều lệ, quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Đây là vấn đề rất quan trọng, có ý nghĩa căn bản xét trong tổng thể các vấn đề kiểm soát quyền lực khác, như kiểm soát quyền lực chính trị, kiểm soát quyền lực nhà nước, cũng như kiểm soát giữa các cơ quan thực thi các quyền lực cơ bản của Nhà nước.
Hai là, không ngừng đổi mới và hoàn thiện thể chế bằng hệ thống quy chế, quy định chặt chẽ, đồng bộ các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng về công tác cán bộ ở tất cả các khâu, nhằm quản lý chặt chẽ, hiệu quả đội ngũ cán bộ, đảng viên. Chỉ đạo các cơ quan của Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội soát xét, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy chế, quy định về công tác cán bộ, bảo đảm “thống nhất với quy định của Đảng, đồng bộ, liên thông giữa các cấp, các ngành và phù hợp với tình hình thực tế”.
Tiếp tục làm rõ, phân định giữa trách nhiệm cá nhân và trách nhiệm tập thể, không để tình trạng cá nhân lợi dụng tập thể hợp thức hóa lợi ích riêng; hoặc cá nhân lợi dụng ý chí tập thể để phục vụ “lợi ích nhóm”. Tăng cường vai trò của cấp ủy, tổ chức đảng, tinh thần nêu gương của cán bộ, đảng viên gắn với trách nhiệm giải trình của tổ chức, cá nhân được trao và thực thi quyền lực trong công tác cán bộ. Hết sức chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ tham mưu về công tác cán bộ, nhất là người đứng đầu các cơ quan, đơn vị ngang tầm nhiệm vụ.
Ba là, chỉ đạo xây dựng, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật trong lộ trình thể chế hóa chủ trương của Đảng, bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất giữa Điều lệ, quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Việc phân công, phân cấp cần gắn với giao quyền, ràng buộc trách nhiệm, nhất là tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực và xử lý nghiêm sai phạm. Phải đặt công tác cán bộ trong tổng thể nhiệm vụ xây dựng, chỉnh đốn Ðảng và đề cao trách nhiệm nêu gương của người đứng đầu. Việc hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ phải nhằm tạo khuôn khổ thể chế, pháp lý đấu tranh, ngăn chặn những mưu toan và hành động làm biến dạng các quy định, bóp méo các khuôn khổ pháp lý nhằm thực hiện đặc quyền đặc lợi, ý đồ trốn tránh và đứng ngoài vòng kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ. Nêu cao ý thức trách nhiệm tự phê bình và phê bình của tập thể (tổ chức đảng, cấp ủy, lãnh đạo cơ quan, đơn vị, tổ chức) và của cá nhân cán bộ, đảng viên trong công tác tổ chức cán bộ, khắc phục việc nể nang, né tránh, ngại va chạm hoặc lợi dụng công việc để đả kích, nói xấu hoặc thực hiện ý đồ cá nhân.
Bốn là, tăng cường kiểm tra, giám sát công tác cán bộ, gắn với kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền. Đổi mới công tác kiểm tra, giám sát của Đảng bảo đảm đúng hướng, có trọng tâm, trọng điểm và không hình thức trong việc thực thi Điều lệ, các quy định của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp. Kết hợp chặt chẽ công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra định kỳ với đột xuất; tăng cường kiểm tra, giám sát, thanh tra nội bộ và theo chuyên đề, chuyên ngành, nhất là trong quản lý đội ngũ cán bộ; coi trọng cảnh báo, phòng ngừa với chủ động xử lý kịp thời và nghiêm minh sai phạm. Cấp ủy các cấp tự kiểm tra, tự đánh giá; thực hiện cấp trên kiểm tra, giám sát, thanh tra cấp dưới và cấp dưới giám sát cấp trên; thực hiện giám sát chéo giữa các cơ quan, tổ chức gắn chặt với giám sát của nhân dân. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của tổ chức gắn với tăng cường kiểm tra, thanh tra công vụ trong bộ máy nhà nước nhằm ngăn chặn tình trạng bao che sai phạm trong nội bộ của các cơ quan, đơn vị.
Mặt khác, giữ vững vai trò giám sát của các cơ quan dân cử, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, cơ quan truyền thông, báo chí và Nhân dân trong kiểm tra, giám sát việc thực hiện quyền lực trong công tác cán bộ, phát hiện kịp thời những hiện tượng tiêu cực theo hướng thực hiện công khai, minh bạch và giải trình theo quy định khi có yêu cầu về tiêu chuẩn, quy trình, thủ tục và hồ sơ nhân sự. Điều hết sức quan trọng là, tạo mọi điều kiện để Nhân dân giám sát cán bộ và công tác cán bộ một cách hiệu quả, vì “những người trong các công sở đều có nhiều hoặc ít quyền hành. Nếu không giữ đúng cần, kiệm, liêm, chính thì dễ trở nên hủ bại, biến thành sâu mọt của dân…”(6). Vì vậy, cần phải “quần chúng và cán bộ kiểm soát sự sai lầm của người lãnh đạo và bảy tỏ cách sửa chữa sai lầm đó”(7), như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy.
Năm là, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, nhân lên những nhân tố tích cực; đồng thời, xử lý kịp thời, nghiêm minh, không có “vùng cấm”, không có ngoại lệ đối với những tổ chức, cá nhân vi phạm kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Đề cao liêm sỉ, trọng danh dự của đội ngũ làm công tác cán bộ; mặt khác, xử lý trách nhiệm một cách nghiêm khắc và kịp thời theo trách nhiệm của cấp ủy, của tổ chức đảng và của cá nhân có liên quan trong công tác cán bộ. Đấu tranh với các luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, những người lợi dụng việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ để bôi nhọ cán bộ, phá rối nội bộ, chống phá Đảng và Nhà nước.
Người đứng đầu phải chịu trách nhiệm trước hết, khi để xảy ra sai phạm hoặc không chỉ đạo xử lý khi có dấu hiệu vi phạm trong công tác cán bộ ở cơ quan, đơn vị, địa phương thuộc phạm vi trực tiếp lãnh đạo, quản lý. Xem xét và xử lý nghiêm khắc đối với những người làm công tác cán bộ có dấu hiệu lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn, tiêu cực trong công tác cán bộ...; đồng thời, ghi công và khen thưởng xứng đáng và bảo vệ những nhân tố phát hiện, tố giác hành vi lộng quyền, lạm quyền, tha hóa và thoái hóa quyền lực trong công tác cán bộ. Xây dựng môi trường, điều kiện để khuyến khích đổi mới, sáng tạo phục vụ phát triển và bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám đột phá vì lợi ích chung. Qua đây, tôn vinh danh dự, lòng tự trọng của cán bộ, hình thành văn hóa cạnh tranh lành mạnh trong lựa chọn, bố trí, bổ nhiệm nhân sự, giới thiệu ứng cử và đồng thời lên án mạnh mẽ, tẩy trừ việc “chạy chức, chạy quyền” và sự tha hóa, thoái hóa quyền lực.
Sáu là, phát huy tốt vai trò của báo chí và truyền thông, các thiết chế dân chủ từ cơ sở. Đẩy mạnh tuyên truyền, vận động Nhân dân sử dụng quyền lực của mình một cách hiệu quả, kiểm soát thông qua hệ thống cơ quan dân cử, thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo, thanh tra, kiểm toán… để kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ. Phát huy thế mạnh của các hình thức thông tin một cách đúng hướng và dân chủ về quan điểm, chính sách và thành tựu của công tác cán bộ và kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ; nhất là công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, tha hóa, thoái hóa quyền lực. Định kỳ trao đổi, cung cấp thông tin cho các cơ quan có thẩm quyền, trách nhiệm; coi trọng và tăng cường công tác thông tin tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng về công tác cán bộ, xây dựng và quản lý đội ngũ cán bộ các cấp trong toàn hệ thống chính trị; đồng thời, chủ động phản bác các luận điệu vu cáo, xuyên tạc phương diện này.
Bảy là, lựa chọn đúng cán bộ, đảng viên có đức, có tài để thay mặt Đảng, Nhà nước và Nhân dân nắm lấy, thực thi và kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, một cách xứng đáng. Họ phải là người: Trung thực, dũng cảm, trách nhiệm, danh dự và trong sạch. Nói khái quát, phải chọn những người biết đặt lợi ích của Đảng, của chế độ và của Nhân dân lên trước hết và trên hết, trước khi trao quyền lực cho họ. Đồng thời, những cán bộ, đảng viên được tổ chức và Nhân dân tin tưởng giao nắm giữ quyền lực, kiểm soát và bảo vệ quyền lực phải luôn tự rèn luyện mình một cách ngang tầm trọng trách. Tăng cường kiểm soát chặt chẽ việc thực thi quyền lực; xử lý kịp thời, nghiêm minh những tổ chức, cá nhân lạm dụng, lợi dụng quyền lực, vi phạm kỷ luật của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Kiên quyết loại ra khỏi bộ máy những cán bộ tham vọng quyền lực, tham nhũng, cơ hội, vụ lợi, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.
Đó là con đường tốt nhất để kiểm soát quyền lực ngay từ gốc của gốc trong công tác cán bộ hiện nay và tương lai.
1, 2. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. I, tr. 118, 190.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t. I, tr. 187-188.
4. Quy định số 22-QĐ/TW, ngày 28/7/2021 của Ban Chấp hành Trung ương về công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng; Quy định số 24-QĐ/TW, ngày 30/7/2021 của Ban Chấp hành Trung ương về thi hành Điều lệ Đảng; Kết luận số 21-KL/TW, ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” và Quy định số 37-QĐ/TW, ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương về những điều đảng viên không được làm; Quy định số 41-QĐ/TW, ngày 03/11/2021 của Bộ Chính trị về việc miễn nhiệm, từ chức đối với cán bộ; Quy định số 69-QĐ/TW, ngày 06/7/2022 của Bộ Chính trị về kỷ luật tổ chức đảng, đảng viên vi phạm”...
5. Phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng bế mạc Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII), Báo Điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, ngày 25/5/2018, https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/van-kien-tu-lieu-ve-dang/hoi-nghi-bch-trung-uong/khoa-xi/phat-bieu-cua-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-be-mac-hoi-nghi-lan-thu-bay-ban-chap-hanh-trung-uong-dang-khoa-xi-580.
6, 7. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t. 5, tr. 104-105, 208.
Theo Tạp chí Tổ chức Nhà nước
Thu Hằng tổng hợp
