1. Chuẩn hóa đội ngũ cán bộ cấp xã là quá trình tiến hành việc xây dựng, ban hành, phổ biến chuẩn của cán bộ cấp xã và áp dụng một cách khoa học, sáng tạo các chuẩn đó vào thực tiễn đội ngũ cán bộ cấp xã. Mục đích chuẩn hóa đội ngũ cán bộ cấp xã tạo ra đội ngũ cán bộ cấp xã có phẩm chất và năng lực đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ lãnh đạo phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương trong từng thời kỳ. Làm tốt công tác chuẩn hóa đội ngũ cán bộ sẽ tạo ra được đội ngũ cán bộ tốt, đội ngũ cán bộ tốt có vai trò quyết định đối với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và bảo vệ Tổ quốc. Mặt khác, quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và bảo vệ Tổ quốc là môi trường thực tiễn để rèn luyện, tuyển chọn và đào tạo cán bộ; kiến thức, năng lực của đội ngũ cán bộ cấp xã được nâng lên.
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng hiện nay, những cơ hội và thách thức luôn đan xen. Cơ hội càng lớn, thách thức càng nhiều, càng đòi hỏi sự sáng suốt, tầm nhìn xa trông rộng và bản lĩnh chính trị, quyết tâm cao của Đảng và Nhà nước ta, cùng sự nỗ lực của toàn dân để biến thách thức thành cơ hội. Đó là thước đo bản lĩnh cách mạng của Đảng ta trong thời kỳ chủ động hội nhập quốc tế hiện nay, trong đó có vai trò rất lớn của đội ngũ cán bộ cấp xã. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng xác định nhiệm vụ trọng tâm trong nhiệm kỳ 2021 - 2026 là: “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, bảo đảm sự chuyển tiếp liên tục, vững vàng giữa các thế hệ cán bộ. Để xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, cần phải đổi mới công tác đánh giá cán bộ; coi trọng cả đức và tài, trong đó đức là gốc; vừa đào tạo, bồi dưỡng trong trường lớp vừa rèn luyện, thử thách trong thực tiễn, nhất là ở những địa bàn, lĩnh vực có nhiều khó khăn; kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa số lượng, chất lượng và cơ cấu, giữa tính phổ biến và tính đặc thù”1.
Quán triệt sâu sắc các quan điểm, mục tiêu của Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng về xây dựng đội ngũ cán bộ, trong những năm qua Tỉnh ủy Thái Nguyên luôn chú trọng xây dựng đề án về công tác cán bộ, các quy định, quy chế, chương trình về quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, luân chuyển, bố trí sử dụng cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp. Trong đó đề ra mục tiêu, nhiệm vụ cụ thể theo từng giai đoạn nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý có bản lĩnh chính trị vững vàng, có phẩm chất đạo đức, có năng lực, bảo đảm tiêu chuẩn theo quy định, đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu, bảo đảm nguồn cán bộ quy hoạch và sự chuyển tiếp liên tục, vững vàng giữa các thế hệ cán bộ, đáp ứng yêu cầu lãnh đạo xây dựng và phát triển tỉnh Thái Nguyên nhanh và bền vững theo hướng văn minh, hiện đại. Đồng thời, Tỉnh ủy đã ban hành nhiều văn bản lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, giải quyết khiếu nại, tố cáo về công tác cán bộ. Những nội dung của Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã được cụ thể hóa trong các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo đối với hoạt động của hệ thống chính trị và đưa vào nội dung, chương trình kiểm tra, giám sát định kỳ, hằng năm của Ban Chấp hành, Ban Thường vụ Tỉnh ủy.
Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên lần thứ XX, nhiệm kỳ 2020 - 2025 cũng xác định: “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là người đứng đầu đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; chú trọng cơ cấu hợp lý cán bộ trẻ, nữ, người dân tộc thiểu số; đảm bảo sự chuyển tiếp liên tục, vững vàng giữa các thế hệ cán bộ; tạo môi trường, thúc đẩy đổi mới, sáng tạo, khuyến khích, bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung”2.
Theo số liệu của Sở Nội vụ, tính đến hết năm 2022, Thái Nguyên có 3.427 cán bộ, công chức đang làm việc tại các xã, phường, thị trấn của các huyện, thành phố. Trong đó có: 01 tiến sĩ, 184 người có trình độ thạc sĩ (chiếm gần 5,4%); 2.891 người có trình độ đại học… Tỷ lệ cán bộ, công chức có trình độ chuyên môn từ đại học trở lên chiếm gần 90%. So sánh với thời điểm năm 2015, trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã của tỉnh đã có sự chuyển biến nhanh về chất lượng. Cụ thể, thời điểm tháng 12/2015, toàn tỉnh có 3.604 cán bộ, công chức cấp xã. Trong số này chỉ có 42 thạc sĩ (chiếm gần 1,4%) và 1.456 người có trình độ đại học. Số lượng cán bộ có trình độ chuyên môn từ đại học trở lên chỉ chiếm trên 41,5%, còn lại là cao đẳng, trung cấp và sơ cấp. Nếu như năm 2015, số cán bộ, công chức có trình độ trung cấp có tới gần 43%, thì năm 2022 chỉ còn gần 6,7%. Có thể khẳng định, chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã của tỉnh đã có bước phát triển về chất lượng. Hiện nay, đa số cán bộ cấp xã ứng dụng thành thạo công nghệ thông tin (nhất là trong giải quyết các thủ tục hành chính tại bộ phận một cửa), có kỹ năng giao tiếp, văn hóa ứng xử trong thực thi công vụ3.
Bên cạnh những kết quả đạt được, chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã vẫn còn hạn chế về nhiều mặt, nhất là về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, lý luận chính trị. Như vậy, cần thiết phải tiếp tục chuẩn hóa đội ngũ cán bộ cấp xã theo những quy định chung của Đảng và Nhà nước.
Chuẩn hoá đội ngũ cán bộ cấp xã của tỉnh hiện nay cần căn cứ thực hiện theo quy định tại Thông tư số 13/2019/TT-BNV, ngày 06/11/2019 của Bộ Nội vụ về hướng dẫn một số quy định về cán bộ, công chức cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố, trong đó:
Về phẩm chất chính trị tư tưởng: Chuẩn hoá theo hướng tiếp tục tuyên truyền, quán triệt, triển khai việc thực hiện học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức phong cách Hồ Chí Minh gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Phát huy hơn nữa vai trò của cấp ủy đảng, chính quyền và các đoàn thể trong công tác giáo dục nâng cao đạo đức công vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã. Ngoài ra, cán bộ, công chức phải là người gương mẫu trong việc chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Về phẩm chất đạo đức, lối sống: Chuẩn hoá theo hướng ủy ban nhân dân cấp xã cần phải xây dựng và hoàn thiện quy chế công vụ dựa theo quy định về tiêu chuẩn quy định cho từng loại, từng chức danh cán bộ, công chức cấp xã. Cụ thể hóa những giá trị đạo đức như cần, kiệm, liêm chính,… thành những chuẩn mực cụ thể trong hành vi công vụ, để đội ngũ cán bộ cấp xã tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, xây dựng đạo đức, lối sống lành mạnh, giản dị, gần gũi với nhân dân. Tích cực đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí... Rèn luyện bản lĩnh, kiên quyết và kiên trì trong cuộc đấu tranh chống lại những thói hư, tật xấu, rèn luyện lối sống trong sạch, lành mạnh, gần gũi với nhân dân.
Về trình độ học vấn, chuyên môn nghiệp vụ, lý luận chính trị, kiến thức quản lý nhà nước: Chuẩn hoá theo hướng căn cứ tiêu chuẩn của công chức cấp xã quy định tại Khoản 1, Điều 1, Thông tư số 13/2019/TT-BNV, ngày 06/11/2019 của Bộ Nội vụ về hướng dẫn một số quy định về cán bộ, công chức cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố và điều kiện thực tế của địa phương, ủy ban nhân dân tỉnh quyết định ngành đào tạo phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ của từng chức danh công chức cấp xã trong từng kỳ tuyển dụng; Xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đối với từng chức danh công chức cấp xã về quản lý nhà nước, lý luận chính trị; ngoại ngữ, tiếng dân tộc thiểu số (đối với địa bàn công tác phải sử dụng tiếng dân tộc thiểu số trong hoạt động công vụ). Đối với quy định công chức cấp xã phải có trình độ chuyên môn nghiệp vụ tốt nghiệp đại học trở lên, căn cứ các quy định tại Nghị định số 34/2019/NĐ-CP, ngày 24/4/2019 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số quy định về cán bộ, công chức cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố và Thông tư số 13/2019/TT-BNV về hướng dẫn một số quy định về cán bộ, công chức cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố, ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện tổ chức thực hiện việc quy hoạch, tạo nguồn, đào tạo, bồi dưỡng, tuyển dụng, thực hiện các chế độ, chính sách hoặc thực hiện tinh giản biên chế. Ngoài ra, cũng cần chú trọng hơn nữa đến việc đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về lý luận chính trị, trình độ quản lý nhà nước đối với đội ngũ cán bộ cấp xã, đặc biệt đối với cán bộ lãnh đạo chủ chốt, trưởng các tổ chức đoàn thể.
2. Chuẩn hóa đội ngũ cán bộ cấp xã là yêu cầu cấp bách trong giai đoạn hiện nay, là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong hoạt động cải cách hành chính trên cả nước nói chung và tại tỉnh Thái Nguyên nói riêng. Chính vì thế đòi hỏi sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, đặc biệt đối với chính quyền cấp xã cần chủ động triển khai thực hiện các giải pháp nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ cấp xã đáp ứng các tiêu chuẩn theo quy định của pháp luật, trong đó, cần tập trung vào những giải pháp sau:
Một là, nâng cao nhận thức, tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, nhất là đạo đức công vụ, tinh thần hết lòng hết sức phục vụ nhân dân cho cán bộ, đảng viên. Tăng cường công tác tuyên truyền quán triệt chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Cương lĩnh, Điều lệ, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước để tiếp tục nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, nhất là của cấp ủy, người đứng đầu cấp ủy các cấp về tầm quan trọng của công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.
Hai là, thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ, kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền. Thực hiện nghiêm nguyên tắc Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý cán bộ, phát huy trách nhiệm của các tổ chức và người đứng đầu các tổ chức trong hệ thống chính trị; bảo đảm công tác cán bộ được thực hiện dân chủ, khách quan, công tâm, lựa chọn đúng người có đủ phẩm chất, năng lực theo tiêu chuẩn quy định.
Ba là, tiếp tục cụ thể hóa, bổ sung, hoàn thiện các quy định, quy chế, kế hoạch về cán bộ và công tác cán bộ. Thường xuyên rà soát, bổ sung, hoàn thiện các văn bản quy định về quản lý cán bộ theo theo các quy định của Trung ương; gắn với trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, cơ quan, đơn vị về kết quả công tác tổ chức, cán bộ theo thẩm quyền phân cấp, trọng tâm là: 1- Quy định về phân cấp quản lý cán bộ và bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử. 2- Quy định khung tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ. 3- Quy định về nội dung, tiêu chí, phương pháp đánh giá cán bộ.
Bốn là, đổi mới nội dung, phương pháp và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác đánh giá cán bộ. Nghiên cứu xây dựng tiêu chuẩn, tiêu chí cụ thể để đánh giá cán bộ theo chức danh, theo nhiệm vụ được phân công. Nội dung đánh giá cán bộ căn cứ chức trách nhiệm vụ được giao, việc chấp hành đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước; phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, tác phong và lề lối làm việc; năng lực, kỹ năng lãnh đạo, điều hành, tổ chức thực hiện nhiệm vụ; tinh thần trách nhiệm trong công tác; thái độ phục vụ Nhân dân; xây dựng tập thể đoàn kết thống nhất, gắn với kết quả thực hiện việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
Năm là, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát trong công tác cán bộ. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của cấp ủy các cấp trong việc thực hiện trách nhiệm, thẩm quyền, thực hiện các quy định công tác cán bộ. Thực hiện đúng phương hướng, phương châm, nguyên tắc, thủ tục quy trình, thẩm quyền thi hành kỷ luật của Đảng bảo đảm công minh, chính xác, kịp thời và đúng theo quy định.
Chuẩn hoá đội ngũ cán bộ cấp xã bảo đảm về năng lực, phẩm chất, uy tín, có khả năng lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị ở cơ sở là nền tảng quan trọng góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ cấp xã đáp ứng yêu cầu phát triển của tỉnh Thái Nguyên trong thời gian tới.
1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam: Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên lần thứ XX.
3. Báo cáo số 410-BC/TU, ngày 28/9/2023 của Tỉnh ủy Thái Nguyên Sơ kết 02 năm thực hiện Đề án số 08-ĐA/TU ngày 15-7-2021 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ lãnh đạo quản lý, cán bộ chủ chốt các cấp đủ năng lực, uy tín đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
ThS. Lê Hoàng Trang
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
ThS. Vũ Mạnh Hà,
Trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên
