Trong những năm qua, các cơ quan báo chí, xuất bản là lực lượng góp phần tạo nên sức mạnh và động lực to lớn cho cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở nước ta1. Đặc biệt, báo chí, xuất bản luôn thể hiện rõ vai trò tiên phong, xung kích, là “tai mắt” của Đảng, “tiếng nói” của nhân dân, góp phần giám sát, phát hiện, đấu tranh, lên án những hiện tượng tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ - công tác “then chốt” của nhiệm vụ “then chốt”; đồng thời, bồi đắp nền tảng tư tưởng, lập trường chính trị; tăng cường thông tin, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục cán bộ, đảng viên, nhân dân tham gia đấu tranh, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ, góp phần giữ gìn sự trong sạch, vững mạnh của Đảng và hệ thống chính trị.
1. Hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến công tác cán bộ. Theo Người, “Cán bộ là những người đem chính sách của Đảng, của Chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành. Đồng thời đem tình hình của dân chúng báo cáo cho Đảng, cho Chính phủ hiểu rõ, để đặt chính sách cho đúng”2, do đó, “cán bộ là cái gốc của mọi công việc”3, “Công việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”4. Thấm nhuần tư tưởng đó của Người, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn khẳng định: “Cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, là khâu then chốt trong công tác xây dựng Đảng”5. Theo đó, Đảng ta hết sức chú trọng và đặc biệt thận trọng trong công tác cán bộ, trong từng khâu của công tác cán bộ, nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ của Đảng thực sự có đủ năng lực, phẩm chất, bản lĩnh, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của cách mạng. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, trong những năm qua, bên cạnh kết quả đạt được, công tác cán bộ vẫn còn nhiều hạn chế, trong đó nổi cộm là hiện tượng tham nhũng, tiêu cực trong tất cả các khâu công tác: từ tuyển dụng, sử dụng đến đào tạo, quy hoạch, bổ nhiệm, luân chuyển, thi đua - khen thưởng, kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng...
Trước thực trạng đó, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7 khóa XII về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ đặt ra yêu cầu cấp thiết phải ngăn chặn và đẩy lùi có hiệu quả tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ. Để cụ thể hóa các biểu hiện của tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ, ngày 11/7/2023, Bộ Chính trị ban hành Quy định số 114-QĐ/TW về kiểm soát quyền lực và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ (Quy định số 114-QĐ/TW), chỉ rõ 19 hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ, bao gồm: 8 hành vi lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn; 6 hành vi chạy chức, chạy quyền; 5 hành vi tiêu cực khác. Quy định số 114-QĐ/TW thay thế Quy định số 205-QĐ/TW, ngày 23/9/2019 của Bộ Chính trị về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền, thể hiện nhận thức mới, toàn diện, đầy đủ, chặt chẽ và cụ thể hơn các vấn đề liên quan đến tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ; phản ánh thực trạng tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ ở nước ta đang ngày càng diễn biến phức tạp, với nhiều biểu hiện tinh vi; qua đó, tạo căn cứ chính trị, góp phần hoàn thiện pháp luật nhà nước về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ. Bên cạnh đó, việc ban hành Quy định số 114-QĐ/TW cũng đáp ứng yêu cầu cấp thiết phải tăng cường nhận thức trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ của Đảng hiện nay.
2. Đặc trưng và những hiểm họa từ hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ
Thứ nhất, về đối tượng thực hiện: Theo Quy định số 114-QĐ/TW, đối tượng thực hiện hành vi tham nhũng gồm hai nhóm:
-
Nhóm cá nhân, tổ chức có thẩm quyền, trách nhiệm trong các khâu của công tác cán bộ. Nếu trong hoạt động tham nhũng về kinh tế, chỉ một cá nhân cũng có thể thực hiện hành vi tham nhũng, thì trong công tác cán bộ, hành vi tham nhũng thường do nhiều cá nhân thực hiện, vì công tác cán bộ gồm nhiều bước, ở nhiều cấp trong tổ chức bộ máy của cơ quan, đơn vị thuộc hệ thống chính trị, có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, trong đó đối tượng chủ yếu, mang tính quyết định là thường vụ, cấp ủy, người đứng đầu cấp ủy, cơ quan, đơn vị.
-
Nhóm cá nhân chạy chức, chạy quyền thông qua việc môi giới, đưa - nhận hối lộ quyền lợi (bằng vật chất hoặc tinh thần), hoặc lợi dụng nhiều điều kiện khác nhau để thao túng những người có thẩm quyền, trách nhiệm trong công tác cán bộ; làm sai, làm giả hồ sơ cán bộ theo hướng có lợi cho nhân sự. Nhóm này thường là những người có tiềm lực kinh tế hoặc có vị thế quan trọng, có mối quan hệ thân thiết, sẵn sàng dùng quyền lực, dùng tiền để thao túng, mua chuộc người có thẩm quyền trong công tác cán bộ nhằm đạt được vị trí, chức vụ mong muốn.
Có thể thấy, các đối tượng thực hiện hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ đều là những người có quyền, có tiền, có vị thế, hoặc là cán bộ đang công tác trong hệ thống chính trị. Hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ thường được thực hiện theo hệ thống, diễn ra ở nhiều khâu. Các đối tượng tham gia đều là những người có ham muốn vật chất, tham vọng quyền lực, sẵn sàng dùng mọi thủ đoạn để thao túng lẫn nhau. Chính vì vậy, tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ diễn ra dưới nhiều dạng thức khác nhau, từ đơn giản đến tinh vi, rất khó nhận ra.
Thứ hai, về mục đích: Cũng giống như các hành vi tham nhũng khác, các đối tượng thực hiện hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ đều hướng tới lợi ích cá nhân hoặc lợi ích nhóm. Tuy nhiên, tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ không chỉ đem lại lợi ích về kinh tế, mà còn đem lại cơ hội phát triển, tiến thân, với lợi ích ở phạm vi rộng lớn và toàn diện hơn rất nhiều so với lợi ích kinh tế đơn thuần. Những đối tượng tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ dành cơ hội phát triển cho người đút lót, chạy chức, chạy quyền, hoặc tìm cách sắp xếp, đưa đẩy người cùng phe cánh vào những vị trí quan trọng trong tổ chức bộ máy; tạo điều kiện thuận lợi để gia tăng thế và lực, tạo “vây cánh” cho nhóm lợi ích hoạt động lâu dài; đồng thời, loại bỏ cơ hội phát triển đối với những người xứng đáng hơn về năng lực, phẩm chất; “đánh bật” những người không cùng phe cánh, né tránh sự giám sát, phản biện, đối đầu với lợi ích nhóm. Do đó, có thể nói, tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ có mối quan hệ chặt chẽ, khó tách biệt với tham nhũng, tiêu cực về kinh tế, hoặc tham nhũng, tiêu cực trong hoạch định chính sách.
Thứ ba, về nguyên nhân: Ở nước ta, tình trạng tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ diễn ra phổ biến ở hầu hết các cấp, các ngành, các cơ quan, đơn vị. Nguyên nhân là do cơ chế kiểm soát trong công tác cán bộ chưa thực sự chặt chẽ trong tất cả các hình thức: kiểm soát bằng thể chế; kiểm soát bằng đạo đức, trách nhiệm; kiểm soát bên trong nội bộ Đảng và kiểm soát bên ngoài của nhân dân, xã hội; kiểm soát của bên trên đối với bên dưới và ngược lại, kiểm soát ngang cấp; kiểm soát của mỗi tổ chức trong hệ thống chính trị; kiểm soát của tổ chức và tự kiểm soát của cá nhân cán bộ; kiểm soát của cơ quan quyền lực; kiểm soát của báo chí, dư luận xã hội... Bên cạnh đó, nguyên nhân của hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ còn do sự thoái hóa, biến chất của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên ít tu dưỡng, rèn luyện về trí tuệ, năng lực, phẩm chất, đạo đức, văn hóa, lối sống; lập trường, tư tưởng không vững vàng, ham muốn vật chất, địa vị, thiếu trách nhiệm công vụ, xa rời đạo đức cách mạng, nhất là phẩm chất cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư của người cộng sản...
Thứ tư, về hậu quả, tổn thất: Tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ không chỉ làm hư hỏng một số cán bộ lãnh đạo, người có thẩm quyền, trách nhiệm đang hành chức trong các cơ quan, đơn vị, tổ chức, mà còn có thể làm hư hỏng, suy thoái, biến chất đội ngũ cán bộ kế cận và cán bộ tương lai. Từ đó, làm suy giảm chất lượng đội ngũ cán bộ, suy giảm năng lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, đi ngược lại quyết tâm xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh của Đảng ta; trở thành lực cản trong quá trình phát triển của đất nước, đe dọa sự tồn tại của chế độ.
Nếu tham nhũng, tiêu cực về kinh tế thường dẫn đến những tổn thất về vật chất, có thể tính toán và được thu hồi (một phần hoặc toàn bộ) tài sản, thì tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ gây ra những tổn thất lớn hơn và rất khó định lượng. Đó là sự tổn thất, thất thoát về tài sản, do những người có thẩm quyền sắp xếp, bố trí cán bộ thành nhóm lợi ích và cùng nhau “xâu xé” các nguồn lợi, nguồn lực của cơ quan, tổ chức, đơn vị. Đó là sự tổn thất về tài năng, do người tài, cán bộ có năng lực, phẩm chất, đạo đức tốt không có cơ hội phát triển, thậm chí còn bị trù dập, tạo điều kiện cho nhóm lợi ích dễ dàng hoạt động. Ở mức độ cao hơn, tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ còn làm suy giảm niềm tin của cán bộ, đảng viên, nhân dân đối với Đảng và hệ thống chính trị; suy giảm sức sống, năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng. Cao nhất, nó có thể dẫn đến sự tổn thất và làm suy giảm sức mạnh của cả chế độ chính trị.
3. Vai trò của báo chí, xuất bản đối với cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ
Trong thời gian qua, báo chí, xuất bản đã tích cực đi đầu trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, đặc biệt là trong công tác cán bộ. Thực tế cho thấy, hầu hết các vụ tham nhũng, tiêu cực lớn liên quan đến công tác cán bộ được phát hiện, đưa ra ánh sáng công luận và được xử lý nghiêm minh đều có sự đóng góp quan trọng của báo chí, xuất bản. Là lĩnh vực tư tưởng sắc bén của Đảng, Nhà nước và Nhân dân, báo chí, xuất bản đóng vai trò “đi trước đón đầu” trong việc cung cấp tri thức, thông tin, trang bị nền tảng tư tưởng, củng cố lập trường chính trị, đạo đức cách mạng, trách nhiệm công vụ và văn hóa liêm chính, lấy “phòng” làm chính, lấy “chống” làm gương, góp phần phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ từ sớm, từ xa.
Trước hết, báo chí, xuất bản là lực lượng tiên phong trong giám sát, phát hiện, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ
Trong thời gian qua, mặc dù công tác cán bộ của Đảng đạt được nhiều kết quả tích cực, song bên cạnh đó vẫn tồn tại nhiều hạn chế, yếu kém, đặc biệt là chưa có cơ chế kiểm soát quyền lực và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ một cách hiệu quả... Do đó, báo chí đã tích cực tham gia giám sát, phát hiện những hiện tượng tham nhũng, tiêu cực trong đề bạt, bổ nhiệm, luân chuyển, khen thưởng cán bộ...
Bên cạnh việc phát hiện hành vi, sự việc, con người cụ thể, các tác phẩm báo chí cũng như các xuất bản phẩm đã từng bước hệ thống hóa và đánh giá thực trạng, tổng kết thực tiễn, nâng tầm lý luận về hiện tượng tham nhũng trong công tác cán bộ; xác định các biểu hiện, thủ đoạn, động cơ, nguyên nhân, đối tượng thực hiện tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ, từ đó lên án, cảnh tỉnh, răn đe các đối tượng tha hóa, biến chất, góp phần giúp cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân nhận diện rõ hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ.
Thông qua phản ánh về tình hình tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ trên các tác phẩm báo chí, xuất bản phẩm, kênh thông tin truyền thông, báo chí, xuất bản đã góp phần hình thành và biến các “điểm nóng” dư luận xã hội trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực để các cơ quan hữu quan phát hiện, xác minh, xử lý các đối tượng có hành vi tham nhũng, tiêu cực, tạo không gian dư luận tích cực nhằm đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ - công tác “cốt tử” của mọi tổ chức bộ máy.
Thứ hai, báo chí, xuất bản là lực lượng chủ chốt trong tuyên truyền, phổ biến, giáo dục cán bộ, đảng viên và mọi tầng lớp nhân dân nâng cao ý thức, trách nhiệm đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ
Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục luôn được Đảng, Nhà nước ta xác định là hoạt động cơ bản, đầu tiên, xuyên suốt nhằm cung cấp thông tin, nâng cao nhận thức, ý thức, trách nhiệm của cộng đồng, xã hội đối với cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực nói chung và hiện tượng tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ nói riêng. Báo chí, xuất bản là lực lượng chủ công trong tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, về chính sách cán bộ, công tác cán bộ của Đảng. Theo đó, báo chí, xuất bản luôn kịp thời cập nhật thông tin về những quy định liên quan đến việc kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, nhất là các hành vi chạy chức, chạy quyền trong công tác cán bộ. Đồng thời, các bài viết, công trình được xuất bản, phát hành đã góp phần cung cấp cơ sở lý luận (cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý, cơ sở văn hóa - xã hội, cơ sở kinh tế...) cho việc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; phản ánh khách quan tình hình thực tiễn về tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ. Điều này tạo cơ sở thực tiễn để mọi cá nhân, tổ chức tham gia giám sát, phát hiện, đấu tranh với những biểu hiện suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong hệ thống chính trị nước ta.
Ngoài ra, các cơ quan báo chí, xuất bản đã chủ động, tích cực thông tin, phê phán, lên án, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ, khiến những đối tượng “tay đã nhúng chàm” biết xấu hổ; nêu gương người tốt, việc tốt, cán bộ có dũng khí đấu tranh với cái xấu, bảo vệ cái tốt, từ đó hình thành và phát triển văn hóa liêm chính, dân chủ, công khai, minh bạch trong mọi hoạt động của các cơ quan, ban, ngành, tổ chức, đoàn thể; không để tham nhũng, tiêu cực có cơ hội nảy sinh, lan rộng và đe dọa kỷ luật, kỷ cương, quy định trong công tác cán bộ; không để công tác cán bộ của Đảng bị thao túng, lợi dụng nhằm phục vụ lợi ích của một cá nhân hay một nhóm người bất liêm, bất chính. Đây được xem là phương thức hữu hiệu để trị tận “gốc” tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ.
Thứ ba, báo chí, xuất bản là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân, là nòng cốt trong tạo dựng và định hướng dư luận đấu tranh phòng, chống tham nhũng trong công tác cán bộ
Báo chí, xuất bản ở nước ta là phương tiện thông tin xã hội phổ biến, cập nhật và đáng tin cậy. Các cơ quan báo chí, xuất bản vừa là “tiếng nói” của các tầng lớp nhân dân, đồng thời là một thành tố của hệ thống chính trị, “quyền lực thứ tư” của Nhà nước, được sử dụng để bảo vệ hệ thống chính trị. Do đó, báo chí, xuất bản được xem là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân, tạo nên khối đoàn kết thống nhất, “trên dưới đồng lòng”, “dọc ngang thông suốt”, quyết tâm đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực nói chung và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ nói riêng. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhận định, quần chúng nhân dân như “những ngọn đèn pha soi sáng khắp mọi nơi, không để cho tệ tham ô, lãng phí, quan liêu còn chỗ ẩn nấp”6. Để làm được điều đó, báo chí, xuất bản đã luôn bám sát đời sống, lắng nghe, tiếp nhận, phản ánh tâm tư, nguyện vọng và ý kiến của người dân trong quá trình giám sát hệ thống chính trị, nhất là trước những vấn đề nóng, phức tạp, gây bức xúc trong dư luận.
Đồng thời, với các phương diện tiếp cận khác nhau, trên cơ sở quy tụ, tham khảo nhiều ý kiến đóng góp, trí tuệ, tâm huyết của các nhà báo, nhà quản lý, nhà lãnh đạo, nhà khoa học, doanh nghiệp và người dân trong xã hội, các bài viết, công trình nghiên cứu đăng tải trên sách, báo, tạp chí, phát thanh, truyền hình, cổng thông tin điện tử, các phương tiện truyền thông chính thống, các cơ quan báo chí, xuất bản đã đề xuất hệ thống giải pháp ở tầm vi mô và vĩ mô, góp phần tham mưu cho các tổ chức đảng và chính quyền các cấp xây dựng chiến lược, kế hoạch, biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý tình trạng tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ. Có thể nói, sự phát hiện và dũng cảm lên án các hành vi tham nhũng, tiêu cực của báo chí, xuất bản là một trong những phương thức kiểm soát quyền lực hiệu quả đối với công tác cán bộ của Đảng.
Trong những năm gần đây, với sự phát triển mạnh mẽ của internet và các phương tiện thông tin truyền thông hiện đại, báo chí, xuất bản có những bước tiến vượt bậc, đến gần hơn với công chúng, tiếp cận nhiều luồng thông tin đa chiều, phản ánh đầy đủ, rõ nét, kịp thời những hiện tượng tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ - vấn đề vốn được xem là hết sức nhạy cảm, phức tạp, khó nắm bắt, mà nghiệp vụ, kỹ năng tác nghiệp của báo chí, xuất bản truyền thống không cho phép hoặc hạn chế việc cung cấp thông tin. Các cơ quan báo chí, xuất bản từng bước tận dụng, phát huy hiệu quả thế mạnh của internet và phương tiện thông tin hiện đại, coi đây như một nền tảng mới, một cách thức giao tiếp, đối thoại mới để nắm bắt dư luận xã hội, tâm lý người dân về công tác cán bộ của Đảng. Internet đã trở thành một hình thức giám sát mới của người dân, thông qua đó, báo chí, xuất bản tích hợp hiệu quả trí tuệ, ý kiến đóng góp của mọi tầng lớp nhân dân, góp phần xây dựng và phát triển môi trường xã hội dân chủ với những tương tác tích cực; tạo ra sự giám sát rộng rãi đối với hoạt động sử dụng quyền lực của các cá nhân, tổ chức, cơ quan, đơn vị trong công tác cán bộ. Từ đó, tham mưu xây dựng chính sách cán bộ, kế hoạch phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ của Đảng và Nhà nước; góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền, sức chiến đấu của Đảng, giảm thiểu và loại bỏ nguy cơ tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ.
Thứ tư, báo chí, xuất bản là đội quân hùng hậu tham gia bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, nêu cao tinh thần “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”, mở rộng văn hóa liêm chính, bài trừ tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ
Hiện nay, các thế lực thù địch ở trong nước và nước ngoài ra sức tìm cách bôi nhọ hình ảnh và làm suy giảm vị thế đất nước cũng như hệ thống chính trị của nước ta. Đặc biệt, với sự hỗ trợ của các thiết bị thông tin hiện đại và nền tảng mạng xã hội, chúng tăng cường chống phá Đảng và hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa, truyền bá những tư tưởng thù địch, kích động hận thù, bất mãn, mâu thuẫn...; không ngừng đưa ra những luận điệu như: công tác phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam thực chất là “cuộc thanh trừng nội bộ”, công tác cán bộ của Đảng là “một trò chơi chính trị”, là sự sắp xếp, phân chia quyền lực giữa các nhóm lợi ích; xuyên tạc và đưa thông sai lệch nhằm bôi nhọ cán bộ lãnh đạo các cấp, hạ thấp uy tín của Đảng và Nhà nước ta...
Trước thực trạng trên, báo chí, xuất bản chủ động, tích cực tham gia đấu tranh chống lại những luận điệu sai trái, xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động ở trong nước và nước ngoài. Bên cạnh việc cung cấp thông tin về đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước và quyết tâm xây dựng, chỉnh đốn Đảng, báo chí, xuất bản tích cực phản ánh thực tiễn cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong mọi mặt của đời sống xã hội nói chung và công tác cán bộ nói riêng; đẩy mạnh thông tin công khai về công tác cán bộ theo quy định để nhân dân giám sát, bảo đảm công tác cán bộ được thực hiện nghiêm túc, hiệu quả. Ngoài ra, các bài viết, công trình nghiên cứu được đăng tải trên sách, báo, tạp chí đều đưa ra những lập luận sắc bén cả về lý luận và thực tiễn, khẳng định quyết tâm làm trong sạch, lành mạnh hệ thống chính trị, phục vụ sự phát triển của đất nước và nhân dân, vì dân chủ và tiến bộ xã hội.
Mặt khác, xuất phát từ việc xác định nguyên nhân gốc rễ, cơ bản của tham nhũng, tiêu cực là do sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, các cơ quan báo chí, xuất bản đã tăng cường tổ chức nghiên cứu, tổng kết lý luận và thực tiễn, biên soạn, phát hành các tác phẩm, ấn phẩm, công trình khoa học làm sáng tỏ nội dung, giá trị, ý nghĩa của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; tạo ra kho dữ liệu quý báu về hệ tư tưởng của Đảng, để cán bộ, đảng viên, nhân dân có thể tiếp cận, học tập, nâng cao hiểu biết, nhận thức; bồi dưỡng tư tưởng chính trị, rèn luyện đạo đức cách mạng, trách nhiệm công dân; có đủ tri thức để dễ dàng nhận diện và sẵn sàng đấu tranh với tham nhũng, tiêu cực, nhất là trong tuyển dụng, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng, quy hoạch, bổ nhiệm, luân chuyển, khen thưởng, kỷ luật cán bộ.
4. Tiếp tục phát huy vai trò của báo chí, xuất bản đối với công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ
Để phát huy vai trò của báo chí, xuất bản đối với công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ, cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp sau:
Thứ nhất, các cơ quan báo chí, xuất bản cần tiếp tục đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền, phổ biến quan điểm, định hướng, chủ trương, đường lối, chính sách, quy định của Đảng, Nhà nước về công tác cán bộ và cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ trên các phương tiện thông tin đại chúng để mọi người dân, cán bộ, đảng viên, tổ chức đảng, nhất là người đứng đầu cấp ủy có thể tiếp cận một cách dễ dàng, đầy đủ, chính xác, kịp thời, có hệ thống, từ đó tạo sự chuyển biến tích cực, đúng đắn trong nhận thức và hành động của cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên và nhân dân; khắc phục tình trạng cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu cấp ủy ở một số nơi chưa thấm nhuần, nhận thức chưa đầy đủ, sâu sắc về mục đích, ý nghĩa, tác dụng, tầm quan trọng của công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ của Đảng.
Thứ hai, báo chí, xuất bản cần tăng cường thông tin, tuyên truyền về công tác lãnh đạo, chỉ đạo và kết quả triển khai thực hiện nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ, đặc biệt là kết quả điều tra, xử lý những vụ việc có ảnh hưởng lớn đến tư tưởng của cán bộ, đảng viên và nhân dân, được dư luận xã hội quan tâm. Xây dựng chương trình, kế hoạch thông tin, tuyên truyền về cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ một cách toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm; nội dung thông tin, tuyên truyền cần tập trung vào những khâu công tác, lĩnh vực, địa bàn nhạy cảm, phức tạp, dễ phát sinh vi phạm, những vụ việc bức xúc mà cán bộ, đảng viên, nhân dân cùng quan tâm. Đồng thời, thông qua kết quả hoạt động kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng, cần tuyên truyền, phổ biến về những “mắt xích” yếu nhất, quán triệt nguyên tắc lấy “xây” là nhiệm vụ cơ bản, chiến lược lâu dài, “chống” là nhiệm vụ cấp bách; kết hợp chặt chẽ giữa “xây” và “chống”. Các cơ quan báo chí, xuất bản cần xây dựng kế hoạch, chương trình thông tin, tuyên truyền, phổ biến một cách linh hoạt, chủ động, bảo đảm đúng tôn chỉ, mục đích.
Thứ ba, các cơ quan báo chí, xuất bản xác định rõ đối tượng và mục tiêu để có chiến lược, kế hoạch, nội dung thông tin, tuyên truyền phù hợp, bảo đảm tính nguyên tắc, tính thống nhất, tính chính trị, tính chiến đấu trong hoạt động thông tin, tuyên truyền. Trước hết, hoạt động thông tin, tuyên truyền của cơ quan báo chí, xuất bản cần nắm rõ mục tiêu của tuyên truyền đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là góp phần ngăn chặn, đẩy lùi các biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, tệ quan liêu, tham nhũng, “lợi ích nhóm”, “sân sau” và các biểu hiện tiêu cực khác, từ đó xây dựng chương trình, kế hoạch phục vụ mục tiêu chính trị đã đặt ra. Khi phát hiện đảng viên, tổ chức đảng có vi phạm, khuyết điểm, phải chủ động nắm bắt thông tin, tuân thủ quy định phát ngôn trong quá trình các cơ quan hữu quan tiến hành thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo thẩm quyền; sau đó lên kế hoạch thông tin, tuyên truyền, bảo đảm tính chính xác, kịp thời. Không để xảy ra tình trạng thông tin, tuyên truyền một cách tùy tiện, tuyên truyền ngoài mục đích chính trị.
Mặt khác, cần tăng cường thông tin về dấu hiệu, diễn biến, các hình thức của hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ, qua đó góp phần gia tăng nhận thức đối với tổ chức đảng và đảng viên, kịp thời phát hiện các vi phạm, khuyết điểm; thông tin, tuyên truyền về một vụ việc hoặc một số trường hợp vi phạm nhằm cảnh tỉnh, răn đe nhiều trường hợp khác, tránh thụ động, bỏ trống “địa bàn”; chủ động và chú trọng thông tin, tuyên truyền tới các đối tượng là những người làm nhiệm vụ chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ. Thông tin, tuyên truyền kịp thời, chính xác, ngăn chặn vi phạm, khuyết điểm ngay từ khi mới manh nha; nâng cao ý thức, trách nhiệm của tổ chức đảng và đảng viên một cách căn bản và lâu dài.
Thứ năm, cơ quan báo chí, xuất bản cần đẩy mạnh gắn kết hoạt động thông tin, tuyên truyền, phổ biến về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ với công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch theo tinh thần Nghị quyết số 35-NQ/TW, ngày 22/10/2018 của Bộ Chính trị khóa XII về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới. Nội dung tác phẩm báo chí, ấn phẩm xuất bản cần giải thích rõ những thông tin chưa đúng, lệch lạc; kịp thời cung cấp những thông tin chính thống của các cơ quan nội chính, kiểm tra, thanh tra về những vụ việc tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ. Chủ động tranh luận, thảo luận, phản biện các vấn đề liên quan đến cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ của Đảng. Đây là yếu tố quan trọng, giúp nắm bắt, định hướng dư luận xã hội. Trong quá trình tranh luận, thảo luận, phản biện, cần cung cấp cơ sở khoa học, đưa ra các luận điểm có sức thuyết phục dựa trên các kết quả nghiên cứu cụ thể, nhằm định hướng dư luận theo hướng tích cực. Đồng thời, tăng cường đối thoại nhằm làm sáng tỏ và phản bác những luận điệu xuyên tạc, hướng lái dư luận của các thế lực thù địch. Tăng cường thông tin về luồng tư tưởng chủ đạo và dư luận xã hội tích cực; tránh thông tin phiến diện hoặc thông tin quá nhiều về những hiện tượng tham nhũng, tiêu cực, mặt trái của xã hội, hay những vụ việc gây bức xúc trong dư luận, bởi điều này sẽ tạo sự hoang mang, mất niềm tin trong dư luận xã hội.
Thứ sáu, tiếp tục đổi mới nội dung và hình thức hoạt động của các cơ quan báo chí, xuất bản; đa dạng hóa các hình thức thông tin, tuyên truyền về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ, tận dụng tối đa thế mạnh của các phương tiện truyền thông thế hệ mới; tăng cường số hóa và đa dạng hóa hình thức xuất bản phẩm và tác phẩm báo chí. Đồng thời, nỗ lực phát huy ưu thế của không gian mạng trong giám sát, phát hiện, tố cáo các hành vi tham nhũng, tiêu cực; xây dựng không gian mạng an toàn, lành mạnh, bảo đảm phục vụ tốt hoạt động thông tin, tuyên truyền và định hướng dư luận xã hội về đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ, góp phần nâng cao nhận thức, củng cố và bồi dưỡng nền tảng tư tưởng chính trị cho cán bộ, đảng viên, tổ chức đảng, người đứng đầu cấp ủy.
Đảng ta nhấn mạnh quan điểm kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trên mọi lĩnh vực, đấu tranh không khoan nhượng, “không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ”. Công tác cán bộ được xem là “then chốt của then chốt”, do đó việc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ phải được thực hiện một cách căn cơ, cẩn trọng, triệt để. Trong nhiệm vụ chung đó, báo chí, xuất bản cần phát huy hơn nữa vai trò là lực lượng tiên phong trên mặt trận văn hóa - tư tưởng, là cầu nối giữa “ý Đảng” với “lòng dân”, vừa là “tai mắt” của Đảng, vừa là “tiếng nói” của nhân dân, nhằm góp phần “trị tận gốc căn bệnh” tham nhũng, tiêu cực, như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định: “Báo chí và các phương tiện thông tin đại chúng phải cổ vũ, động viên sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, huy động sức mạnh của toàn dân trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực”7, ngành Xuất bản tiếp tục “khẳng định vị thế, vai trò là một trong những hoạt động tư tưởng sắc bén của Đảng, Nhà nước và Nhân dân”8.
Bài đăng trên Tạp chí Chính trị và Phát triển, số 2 năm 2024.
Ngày nhận bài: 05/02/2024; Ngày phản biện: 21/02/2024; Ngày duyệt đăng: 03/3/2024.
1. Xem “Phát biểu kết luận tại Hội nghị toàn quốc năm 2022” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, in trong sách Nguyễn Phú Trọng: Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2023, tr. 123. 2, 3. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. 5, tr. 309.
4, 6. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 5, tr. 313; t. 13, tr. 419.
5. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Hội nghị lần thứ chín Ban Chấp hành Trung ương khóa X, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2009, tr. 239.
7. Nguyễn Phú Trọng: Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, Sđd, t. 40.
8. Nguyễn Phú Trọng: Biến thách thức thành cơ hội, quyết tâm tạo đột phá đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2024, tr. 638.
PGS, TS. VŨ TRỌNG LÂM
Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật
