Với 39 bài viết, bài phát biểu, trả lời phỏng vấn của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Bí thư Quân ủy Trung ương, cuốn sách thể hiện tư tưởng nhất quán, xuyên suốt của người đứng đầu Đảng ta về lãnh đạo, chỉ đạo đường lối, chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới. Nội dung những chỉ đạo kế thừa từ truyền thống đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam, đồng thời đúc rút từ những bài học kinh nghiệm thực tiễn phong phú, sinh động, thể hiện sự sâu sát, quyết liệt, toàn diện và đầy sức thuyết phục của Tổng Bí thư, góp phần làm sáng tỏ bước phát triển trong tư duy lý luận của Đảng về đường lối quân sự, chiến lược quốc phòng, đặc biệt là vai trò lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng đối với Quân đội nhân dân Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
1. Cuốn sách thể hiện rõ tư duy lý luận và thực tiễn sâu sắc về đường lối quân sự, chiến lược quốc phòng Việt Nam trong tình hình mới
Trên cơ sở định hướng chiến lược về bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, kế thừa các giá trị truyền thống, bài học lịch sử dựng nước và giữ nước của ông cha ta, đồng thời đúc rút từ kinh nghiệm thực tiễn phong phú, sinh động, với tư duy lý luận sắc bén và trách nhiệm cao, chỉ đạo sâu sát, quyết liệt, toàn diện về đường lối quân sự, chiến lược quốc phòng, các bài viết, bài phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Bí thư Quân ủy Trung ương có giá trị lý luận và thực tiễn to lớn, góp phần làm sáng tỏ bước phát triển tư duy lý luận của Đảng về lãnh đạo và năng lực hoạch định đường lối, chính sách an ninh quốc phòng.
Về giá trị lý luận
Những chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về xây dựng đường lối quân sự, chiến lược quốc phòng trong cuốn sách được đúc rút từ những giá trị truyền thống, kinh nghiệm, bài học quý báu trong công cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước của ông cha ta. Đó là vận dụng và phát triển bài học dựng nước đi đôi với giữ nước, kết hợp giữa quân sự với ngoại giao, quân sự với kinh tế… trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực có nhiều biến động, sự thay đổi xu thế vận động trong quan hệ quốc tế…
Xây dựng cơ sở vững chắc về vai trò lãnh đạo của Đảng đối với quân đội, nhân tố then chốt bảo đảm mọi thắng lợi của Quân đội nhân dân Việt Nam. Bảo đảm nguyên tắc Đảng lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối về chính trị, tư tưởng, tổ chức, cán bộ... với cơ chế, phương thức chặt chẽ, phù hợp.
Các quan điểm, chủ trương, đường lối về quân sự, quốc phòng được xây dựng trên cơ sở phân tích thấu đáo về những khó khăn, thuận lợi, đánh giá đúng tình hình trong nước, quốc tế, thấy rõ những biến đổi sâu sắc, diễn biến phức tạp, khó lường và dự báo xu hướng biến động, từ đó kịp thời bổ sung, phát triển một số quan điểm, tư tưởng chỉ đạo và điều chỉnh một số nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu. Tổng Bí thư yêu cầu quân đội “phải tiếp tục nghiên cứu, nắm chắc tình hình, diễn biến, biến động trên các hướng, các khu vực, nhất là những khu vực trọng yếu; làm tốt hơn nữa công tác dự báo, tham mưu chiến lược, phát hiện sớm, kịp thời tham mưu với Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương chỉ đạo ngăn chặn kịp thời, xử lý hiệu quả các tình huống xảy ra, tuyệt đối không để bị động, bất ngờ”.
Đồng thời, xây dựng hệ thống các quan điểm mang tính đường lối, chiến lược vừa mang tầm lý luận, vừa đáp ứng yêu cầu chỉ đạo thực tiễn, là cơ sở cho công tác nghiên cứu, hoạch định chiến lược quốc phòng - an ninh, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đó là các chỉ đạo về bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, giữ nước từ khi nước chưa nguy, “bảo vệ nền độc lập, tự chủ của đất nước phải gắn với bảo vệ hòa bình”; “lấy bảo vệ môi trường hòa bình là mục tiêu xuyên suốt trong xây dựng sức mạnh tổng hợp quốc phòng, quân sự”; “bảo vệ môi trường hòa bình, ổn định” chính là điều kiện để phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Nhiều vấn đề, nội dung mới được nghiên cứu, đề xuất bổ sung, phát triển tư duy lý luận về quân sự, quốc phòng và năng lực lãnh đạo của Đảng ta trong chiến lược bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới thể hiện qua sự chỉ đạo của Tổng Bí thư tại các Hội nghị quân chính toàn quân nói chung và với các đơn vị, lực lượng nói riêng, góp phần định hình nội dung Chiến lược Quốc phòng, Chiến lược Quân sự Việt Nam, Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng, Chiến lược bảo vệ biên giới quốc gia…
Về giá trị thực tiễn
Nội dung sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tổng Bí thư trong cuốn sách góp phần củng cố vững chắc và nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng đối với quân đội, đánh bại âm mưu “diễn biến hòa bình”, “phi chính trị hóa” quân đội. Đánh giá về những thành tựu của sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, thống nhất, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong suốt gần 80 năm qua, Tổng Bí thư khẳng định vai trò của Đảng ta trong bất kỳ giai đoạn cách mạng nào, kể cả trong những thời điểm cam go, phức tạp nhất, đều luôn lãnh đạo Quân đội nhân dân Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Sự lãnh đạo của Đảng là nhân tố quyết định sự trưởng thành, chiến đấu và chiến thắng của quân đội trong mọi giai đoạn cách mạng.
Đường lối, chiến lược đúng đắn đã góp phần nâng cao sức mạnh tổng hợp, chất lượng tổng hợp của Quân đội nhân dân Việt Nam; chế độ sẵn sàng chiến đấu được duy trì nghiêm, việc quản lý, bảo vệ vững chắc vùng trời, vùng biển, biên giới, nội địa, không gian mạng được bảo đảm hiệu quả, hệ thống, toàn diện. Đồng thời, phát huy thế trận lòng dân, thế trận an ninh nhân dân, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. Chiến lược an ninh, quốc phòng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc là một kế hoạch mang tính tổng thể, bao quát với lộ trình, bước đi và sự phối hợp nhất quán của nhiều lĩnh vực, trong đó có kinh tế, đối ngoại… Đó là nguyên tắc mang tính biện chứng về thế và lực, là yêu cầu bắt buộc trong việc phát huy sức mạnh tổng hợp quốc gia, việc “Kết hợp chặt chẽ kinh tế với quốc phòng - an ninh, quốc phòng - an ninh với kinh tế trong từng chiến lược, quy hoạch, chính sách phát triển kinh tế - xã hội; kết hợp chặt chẽ quốc phòng - an ninh với đối ngoại”… đã khẳng định trên thực tế: “Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”.
Các quan điểm chỉ đạo, giải pháp xây dựng lực lượng bám sát tính đặc thù, vai trò, chức năng… đối với từng cơ quan, đơn vị từng bước góp phần xây dựng lực lượng quân đội chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Nội dung các bài viết, phát biểu chỉ đạo của Tổng Bí thư có ý nghĩa rất lớn đối với các học viện, trường đại học, cơ quan nghiên cứu quốc phòng trong việc giảng dạy, học tập, nghiên cứu về các vấn đề chiến lược quân sự, quốc phòng cũng như công tác xây dựng lực lượng.
2. Cuốn sách thể hiện rõ điểm cốt lõi, bước đột phá trong tư duy của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về đường lối quân sự, chiến lược quốc phòng
Điểm cốt lõi, bước đột phá trong tư duy của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về đường lối quân sự, chiến lược quốc phòng đó là tiếp tục khẳng định nguyên tắc Đảng lãnh đạo trực tiếp, tuyệt đối về mọi mặt đối với Quân đội nhân dân Việt Nam, cũng như thể hiện bước phát triển về mặt tư duy của Đảng đối với công cuộc bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa”, “giữ nước từ khi nước chưa nguy”, đồng thời có kế sách ngăn ngừa, loại bỏ các nguy cơ chiến tranh, xung đột, bảo vệ và giữ vững hòa bình, ổn định đất nước.
Về quan điểm tiếp tục khẳng định nguyên tắc Đảng lãnh đạo trực tiếp, tuyệt đối về mọi mặt đối với Quân đội nhân dân Việt Nam. Đây là nguyên tắc cốt lõi. Điều đó xuất phát từ: (1) Quân đội nhân dân Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh tổ chức, xây dựng, lãnh đạo, giáo dục và rèn luyện; mang bản chất giai cấp công nhân, có tính nhân dân và dân tộc sâu sắc; (2) Xuất phát từ vai trò lãnh đạo của Đảng đối với cách mạng - nhân tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam, trong đó có Quân đội nhân dân xuyên suốt lịch sử đấu tranh cách mạng, dựng nước và giữ nước. Sự lãnh đạo của Đảng đối với quân đội được Đảng Cộng sản Việt Nam xác định từ rất sớm và không ngừng được bổ sung, hoàn thiện. Đó là sự lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối về chính trị, tư tưởng, tổ chức, cán bộ... bằng cơ chế, phương thức chặt chẽ, phù hợp. Phương thức lãnh đạo của Đảng được thể hiện thông qua Cương lĩnh, chiến lược, các định hướng về chính sách và chủ trương lớn bằng công tác tuyên truyền, thuyết phục, vận động; thông qua tổ chức đảng và đảng viên hoạt động trong các tổ chức của hệ thống chính trị bằng công tác tổ chức, cán bộ, kiểm tra, giám sát và tinh thần nêu gương của đảng viên.
Ngay từ khi ra đời và trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng quân đội kiểu mới, phù hợp với hoàn cảnh và điều kiện cụ thể của Việt Nam; đồng thời, đề ra đường lối, chủ trương, khẳng định tính tất yếu tổ chức, lãnh đạo quân đội trở thành lực lượng nòng cốt cùng với toàn dân đánh giặc, thực hiện thắng lợi sự nghiệp giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc. Sự lãnh đạo với đường lối, chiến lược đúng đắn của Đảng đã đưa đến những thắng lợi vĩ đại, trở thành những mốc son chói lọi của lịch sử dân tộc.
Hiện nay, các thế lực thù địch tiếp tục âm mưu đẩy mạnh chiến lược “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “phi chính trị hóa” quân đội. Câu hỏi đặt ra là: Tại sao các thế lực thù địch đẩy mạnh thủ đoạn “phi chính trị hóa” quân đội? Từ sự sụp đổ mô hình chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và các nước Đông Âu cho thấy, một trong những nguyên nhân chính là các thế lực thù địch đã thành công trong việc xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản đối với quân đội, hay nói cách khác đó là “phi chính trị hóa” quân đội. Đảng ta là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam; đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc; Quân đội ta là quân đội mang bản chất của giai cấp công nhân, là quân đội “của dân, do dân và vì dân”, bản chất và lý tưởng của Đảng và Quân đội là thống nhất. Khẳng định sự lãnh đạo tuyệt đối, mọi mặt của Đảng chính là khẳng định thắng lợi của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ mới.
Về quan điểm bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa”, “giữ nước từ khi nước chưa nguy”, đồng thời có kế sách ngăn ngừa, loại bỏ các nguy cơ chiến tranh, xung đột, bảo vệ và giữ vững hòa bình, ổn định đất nước. Đây là bước đột phá về tư duy chiến lược, được thể hiện ở các nội dung: (1) Bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa”, “giữ nước từ khi nước chưa nguy”; có kế sách ngăn ngừa, loại bỏ các nguy cơ chiến tranh, xung đột; bảo vệ và giữ vững hòa bình, ổn định đất nước. (2) Mối quan hệ gắn bó mật thiết, bổ trợ giữa ba yêu cầu trên trong cả tầm nhìn chiến lược và yêu cầu thực tế. (3) Những nội hàm mới thể hiện trong các chỉ đạo cụ thể của Tổng Bí thư đối với quân đội nói chung, từng đơn vị, lực lượng nói riêng nhằm bảo đảm thực hiện ba yêu cầu nêu trên.
Về nội dung, trên cơ sở kế thừa các quan điểm về bảo vệ Tổ quốc các thời kỳ trước: Bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa là bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ; giữ vững chủ quyền biển đảo, biên giới, vùng trời; bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và nền văn hóa; bảo vệ Đảng, Nhà nước, Nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; bảo vệ sự nghiệp đổi mới và lợi ích quốc gia dân tộc; sức mạnh bảo vệ Tổ quốc là sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết toàn dân, của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng; tăng cường quốc phòng, giữ vững an ninh quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ là nhiệm vụ trọng yếu thường xuyên của Đảng, Nhà nước và toàn dân, trong đó Quân đội nhân dân và Công an nhân dân là lực lượng nòng cốt… Đồng thời, với sự đúc rút những bài học kinh nghiệm từ lịch sử cùng nhãn quan chính trị và tư duy sắc sảo về thời cuộc trước những biến chuyển mau lẹ của tình hình…, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đề ra tư tưởng: bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa”, “giữ nước từ khi nước chưa nguy”, có kế sách ngăn ngừa, loại bỏ các nguy cơ chiến tranh, xung đột; bảo vệ và giữ vững hòa bình, ổn định đất nước. Nói cách khác, đây là tư duy “phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Tư duy này thay đổi nhận thức về những định hướng cụ thể để xây dựng quân đội tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại, quân đội không chỉ là công cụ bạo lực bảo vệ Đảng, Nhà nước, Nhân dân và chế độ, mà còn là “lực lượng chính trị”, “lực lượng kinh tế”, “lực lượng đối ngoại”…
Về mối quan hệ, nội dung cuốn sách cho thấy rõ mối quan hệ giữa ba yêu cầu và mối quan hệ giữa các nhiệm vụ bảo đảm ba yêu cầu đó. Tổng Bí thư chỉ rõ, để bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa”, “giữ nước từ khi nước chưa nguy” cần phải có kế sách ngăn ngừa, loại bỏ các nguy cơ chiến tranh, xung đột, đồng thời phải bảo vệ và giữ vững hòa bình, ổn định của đất nước. Theo Tổng Bí thư, để bảo đảm ba yêu cầu trên thì kinh tế phải vững, quốc phòng phải mạnh, thực lực phải cường, lòng dân phải yên, chính trị - xã hội ổn định, cả dân tộc là một khối đoàn kết thống nhất. Đặc biệt, phải luôn giữ vững vai trò lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc; xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh; không ngừng củng cố, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc; nêu cao cảnh giác, làm thất bại mọi âm mưu, hành động chống phá, xâm lược của các thế lực thù địch, không để bị động, bất ngờ trong mọi tình huống; kết hợp chặt chẽ hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; gắn phát triển kinh tế - xã hội với củng cố, tăng cường quốc phòng, an ninh, đối ngoại; kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Tiếp tục nắm chắc nhiệm vụ phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt, phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội. Xây dựng sức mạnh tổng hợp về chính trị, tư tưởng, kinh tế, văn hóa, quốc phòng, an ninh, đối ngoại để bảo vệ Tổ quốc.
Về nội hàm mới thể hiện trong các chỉ đạo cụ thể để quân đội bảo đảm được ba yêu cầu trên:
Một là, khẳng định vai trò lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Quân đội, từng bước hoàn thiện và đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội.
Hai là, tăng cường hơn nữa sức mạnh tổng hợp quốc gia nói chung, trong đó Quân đội là nòng cốt - vai trò là đội quân chiến đấu, đội quân công tác, đội quân lao động sản xuất, công nghiệp quốc phòng lưỡng dụng… kết hợp với sức mạnh kinh tế, chính trị, đối ngoại và việc tăng cường nền quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân.
Ba là, về củng cố, tăng cường sức mạnh tổng hợp của Quân đội, khả năng phối hợp tác chiến, về xây dựng Quân đội thật sự tinh, gọn, mạnh, hiện đại; bảo đảm khả năng chiến đấu và sẵn sàng chiến đấu, đủ sức ứng phó với mọi bị động, bất ngờ, chiến tranh công nghệ cao.
Bốn là, về nâng cao năng lực dự báo, hoạch định chiến lược quân sự quốc phòng, kế sách ứng phó trước những biến động khó lường, nâng cao hơn nữa vai trò của tình báo quốc phòng, khả năng dự báo chiến lược.
Năm là, về quán triệt nguyên tắc: bảo vệ vững chắc Tổ quốc, đồng thời giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước.
Bên cạnh 39 bài viết, bài phát biểu chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, cuốn sách còn dành một phần in toàn văn bài viết Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Bí thư Quân ủy Trung ương - một người có tư duy biện chứng và tầm nhìn chiến lược trong việc xây dựng đường lối quân sự, chiến lược quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng.
Với ngôn ngữ giản dị, tác giả bài viết đã khái quát sự lãnh đạo, chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư, Bí thư Quân ủy Trung ương - “nhà chiến lược kiến tạo nên những định hướng cơ bản và then chốt trong đường lối bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa thời đại mới”. Mặc dù Tổng Bí thư tự nhận mình là người “ngoại đạo”, chưa tham gia quân đội, song quá trình xây dựng Chiến lược quốc phòng Việt Nam - chiến lược quốc gia trọng yếu nhằm thể chế hóa các quan điểm cơ bản của Đảng ta về quốc phòng, một nhà quân sự chuyên nghiệp và dày dạn như Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh cũng “bất ngờ”, “ngỡ ngàng” bởi sự am hiểu tường tận của Tổng Bí thư về những vấn đề của quốc phòng Việt Nam, trong đó có cả những vấn đề còn yếu kém, tồn đọng, đồng thời thể hiện trách nhiệm rất cao của đồng chí với tư cách là Bí thư Quân ủy Trung ương. Sự chỉ đạo của đồng chí Nguyễn Phú Trọng rất cụ thể, cặn kẽ và sâu sát, cho thấy “sự uyên bác, vốn hiểu biết sâu rộng” cũng như “tư duy tầm chiến lược” của người đứng đầu Đảng ta về quân sự, quốc phòng.
ThS. PHẠM THỊ THINH
Phó Giám đốc - Phó Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật
TRẦN MINH NGỌC
Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật
