1. Thực trạng truyền thông chính sách ở Việt Nam hiện nay
Truyền thông chính sách là quá trình giao tiếp và trao đổi thông tin liên quan đến các chính sách công, nhằm mục đích cung cấp thông tin, giải thích và thảo luận về các vấn đề chính sách nhằm tăng cường hiểu biết lẫn nhau giữa các chủ thể trong xã hội, góp phần hoàn thiện quá trình chính sách bảo đảm thực hiện quyền làm chủ của người dân, củng cố, xây dựng niềm tin của người dân với Đảng, Nhà nước về những chính sách đã, đang và sẽ được thực hiện. Trong bối cảnh xã hội ngày càng phức tạp, đa chiều và có nhiều kênh thông tin như hiện nay, việc truyền thông chính sách đúng cách, đúng thời điểm và đúng đối tượng trở thành một đòi hỏi bắt buộc đối với bất kỳ chính sách công nào muốn đạt được hiệu quả bền vững. Ở nước ta, công tác truyền thông các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước được đặc biệt coi trọng với phương châm truyền thông luôn phải đi trước để thống nhất nhận thức, tạo sự đồng thuận trong toàn xã hội, kịp thời phát hiện và xử lý hiệu quả đối với những xu hướng thông tin sai lệch bản chất, không có lợi cho sự phát triển của đất nước.
1.1. Những kết quả đạt được
Các cấp ủy Đảng, chính quyền và các cơ quan, đơn vị đã nhận thức rõ hơn về vai trò, ý nghĩa của truyền thông chính sách. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều chỉ đạo, quyết định quan trọng về truyền thông chính sách, khẳng định đây là một chức năng, nhiệm vụ quan trọng của cơ quan hành chính nhà nước các cấp như: Thông báo số 387/TB-VPCP ngày 22/12/2022 của Văn phòng Chính phủ: Kết luận của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc về Truyền thông chính sách: Nhận thức - Hành động - Nguồn lực; Chỉ thị số 07/CT-TTg, ngày 21/3/2023 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường công tác truyền thông chính sách.
Thời gian qua, đã có các văn bản, đề án cụ thể về truyền thông chính sách, như Đề án “Tổ chức truyền thông chính sách có tác động lớn đến xã hội trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật giai đoạn 2022 - 2027” (ban hành kèm theo Quyết định số 407/QĐ-TTg, ngày 30/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ).
Đặc biệt là sự tham gia của báo chí và các loại hình truyền thông khác như mạng xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc đưa thông tin chính sách đến công chúng, góp phần giám sát và định hướng thông tin. Nhiều cơ quan báo chí đã chủ động tham gia vào quá trình góp ý, phản biện chính sách.
Trong quá trình xây dựng chính sách, các chủ thể hoạch định chính sách ngày càng quan tâm đến việc tham khảo ý kiến của công chúng thông qua báo chí, truyền thông, tạo sự đồng thuận xã hội.
Một số cơ sở đào tạo như Học viện Báo chí và Tuyên truyền đã đưa chuyên ngành Truyền thông chính sách vào chương trình đào tạo chính quy, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực hoạt động trong lĩnh vực này.
Công tác truyền thông chính sách được chú trọng và đổi mới, từ “truyền thông nội bộ” tới truyền thông đại chúng. Nhằm quán triệt hiệu quả, kịp thời Nghị quyết Đại hội Đảng và các nghị quyết Trung ương tới các đảng viên, cán bộ lãnh đạo, công chức viên chức trong hệ thống chính trị, nhiều sáng kiến và cách làm mới đã được Trung ương triển khai trong toàn hệ thống chính trị kể từ sau Đại hội XIII của Đảng, đó là các hoạt động học tập nghị quyết, quán triệt các chỉ thị, kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã được tổ chức rộng rãi theo hình thức trực tuyến tới tất cả các tổ chức cơ sở đảng trên toàn quốc. Về bản chất, đây cũng chính là đổi mới trong hoạt động “truyền thông” về các chủ trương, chính sách quan trọng của Trung ương tới cán bộ, đảng viên trong toàn hệ thống, để từ đó quán triệt, thống nhất ý chí và hành động.
Công tác truyền thông về hiệu quả hoạt động của Quốc hội được Quốc hội khóa XV đặc biệt chú trọng với nhiều đổi mới rõ rệt. Mỗi kỳ họp Quốc hội, phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đều có đề án truyền thông chi tiết trước, trong và sau kỳ họp, với các mục tiêu, nhiệm vụ và thông điệp cụ thể. Hiện nay, trước mỗi kỳ họp của Quốc hội khóa XV, Văn phòng Quốc hội đều ban hành Đề án Tổ chức công tác thông tin, báo chí tuyên truyền về kỳ họp thứ 4 của Quốc hội khóa XV chia thành 3 giai đoạn1: trước, trong và sau kỳ họp; bảo đảm tuyên truyền đậm nét vào thời gian gần đến ngày khai mạc kỳ họp và trong thời gian diễn ra kỳ họp. Điều này cho thấy, công tác truyền thông là một trong những phương thức quan trọng để gia tăng hiệu quả giám sát và quyết nghị các vấn đề lớn, chính sách lớn của Quốc hội.
Công tác truyền thông chính sách của Chính phủ đã được nâng lên một tầm cao mới. Hệ thống báo chí, truyền thông (bao gồm cổng thông tin điện tử của các cơ quan nhà nước, các báo, đài, các trang thông tin điện tử tổng hợp hệ thống thông tin ở cơ sở, các phương thức truyền thông mới qua mạng xã hội, tin nhắn qua hệ thống viễn thông...) đã góp phần rất lớn vào việc truyền tải kịp thời những thông điệp, nội dung quan trọng về chính sách của Nhà nước.
Công tác điều tiết, định hướng truyền thông cũng có sự trợ giúp của công nghệ trong việc hỗ trợ, phân tích xu hướng thông tin... nhằm mục tiêu “dân biết - dân hiểu - dân tin - dân theo - dân làm”. Ngoài ra, các cổng thông tin điện tử của cơ quan hành chính nhà nước đang hoạt động ngày một tốt hơn, đặc biệt, Cổng thông tin điện tử Chính phủ (cả trên website và trên các nền tảng mạng xã hội) đang thể hiện rõ vai trò là nơi cung cấp thông tin nguồn và định hướng tuyên truyền rất hiệu quả về công tác chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tới các tầng lớp nhân dân và cho báo chí, truyền thông.
1.2. Một số hạn chế
Bên cạnh những kết quả đạt được về truyền thông chính sách, thời gian qua, nhiều vấn đề cũng đã nảy sinh trong cách thức tổ chức lực lượng và đầu tư nguồn lực cho công tác này, dẫn đến tình trạng một số cơ quan nhà nước còn bị động, lúng túng trong việc chủ động cung cấp thông tin chính sách hoặc thực hiện công việc này chưa thật sự hiệu quả. Cụ thể như sau:
Vẫn còn tình trạng thông tin thiếu nhạy cảm về chính trị, chưa phù hợp với lợi ích của đất nước, của nhân dân. Thông tin không đúng tôn chỉ, mục đích được quy định trong giấy phép, thông tin sai sự thật, xúc phạm uy tín của tổ chức, danh dự, nhân phẩm của công dân vẫn chiếm tỷ lệ cao.
Chưa có sự kết hợp chặt chẽ giữa các loại hình thông tin, giữa thông tin đối nội và đối ngoại. Một số thông tin còn thiếu cân đối, chưa bảo đảm sự đồng đều về phân bố và khoảng cách hưởng thụ thông tin của người dân giữa các vùng, miền.
Hoạt động truyền thông chính sách còn thiếu tính chuyên nghiệp, chưa có sự đồng bộ trong triển khai giữa các bộ, ngành, địa phương. Đội ngũ làm công tác truyền thông chính sách chuyên trách, chuyên nghiệp còn hạn chế.
Nguồn kinh phí dành cho truyền thông chính sách còn hạn chế, đặc biệt là đối với các cơ quan báo chí tự chủ tài chính khi nguồn thu từ quảng cáo giảm sút. Việc huy động nguồn nhân lực, vật lực cho truyền thông chính sách chưa thực sự hiệu quả.
Xu hướng “thương mại hóa” trong hoạt động thông tin, báo chí còn chậm được khắc phục, ảnh hưởng đến tính khách quan và hiệu quả của truyền thông chính sách.
Việc giám sát thực hiện, phát hiện vấn đề, bất cập, lợi dụng thẩm quyền trong quá trình truyền thông chính sách vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Kênh phản hồi từ người dân lên các cấp chính quyền chưa thực sự thông suốt và hiệu quả.
Tình trạng thông tin xuyên tạc, phản động, ảnh hưởng xấu đến ổn định chính trị - xã hội, thuần phong mỹ tục vẫn diễn ra trên không gian mạng, gây khó khăn cho công tác truyền thông chính sách chính thống.
Trong điều kiện hiện nay, không gian truyền thông trở nên phức tạp, đa dạng hơn trước rất nhiều, đặc biệt là từ khi xuất hiện các phương thức truyền thông mới trên không gian mạng, thậm chí có lúc các nguồn thông tin không chính thống có xu hướng lấn át các kênh thông tin chính thống từ cơ quan nhà nước, đòi hỏi phải tư duy lại cách thức tổ chức và thực hiện công tác truyền thông chính sách trong tình hình mới, trên cơ sở phát huy ưu thế sẵn có và học hỏi kinh nghiệm quốc tế để thống nhất lại nhận thức, hành động và nguồn lực cho công tác này.
2. Vai trò của báo chí đối với truyền thông chính sách
Báo chí đóng một vai trò thiết yếu trong truyền thông chính sách, hoạt động như một cầu nối quan trọng giữa các nhà hoạch định chính sách và công chúng. Báo chí không chỉ là công cụ truyền tải thông tin mà còn là một chủ thể tích cực trong quá trình hình thành, truyền thông, thực thi và giám sát chính sách, bảo đảm dòng chảy thông tin giữa Nhà nước và công chúng luôn thông suốt, trung thực và có định hướng, góp phần quan trọng vào hiệu quả quản lý nhà nước và sự phát triển bền vững của xã hội. Dù phải đối mặt với nhiều thách thức cạnh tranh, báo chí vẫn giữ vị thế, vai trò đặc biệt trong việc góp phần hình thành một nền quản trị hiện đại, minh bạch, hiệu quả.
2.1. Truyền tải thông tin chính sách
Báo chí là kênh chính thức và hiệu quả nhất để đưa các chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước đến với mọi tầng lớp nhân dân. Các thông tin về chính sách mới, các quy định thay đổi, hoặc các dự án phát triển được báo chí truyền tải một cách rộng rãi, giúp người dân nắm bắt kịp thời. Các vấn đề chính sách thường phức tạp, khó hiểu đối với công chúng. Báo chí có vai trò giải thích, phân tích sâu sắc về mục đích, ý nghĩa, tác động và cách thức triển khai của các chính sách, giúp người dân hiểu rõ hơn, tránh hiểu lầm hoặc thông tin sai lệch.
Với mạng lưới cơ quan báo chí trải rộng khắp cả nước và khả năng tiếp cận mọi tầng lớp nhân dân, báo chí có thể: truyền tải chính sách một cách dễ hiểu, sinh động, phù hợp với trình độ và ngôn ngữ của từng nhóm dân cư; cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời và minh bạch về các chính sách mới, giúp người dân hiểu rõ mục tiêu, nội dung, tác động và lộ trình thực hiện chính sách; tạo điều kiện để người dân có thể tiếp cận chính sách công bằng, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Trong thời kỳ cao điểm của đại dịch Covid-19, báo chí đã đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc truyền thông về các chính sách phòng chống dịch, giãn cách xã hội, hỗ trợ người lao động và doanh nghiệp. Nhờ có báo chí, những thông tin về quy định đi lại, tiêm chủng, chế độ hỗ trợ... được cập nhật thường xuyên, góp phần quan trọng trong kiểm soát dịch bệnh và ổn định xã hội.
2.2. Định hướng dư luận xã hội
Báo chí mở ra các diễn đàn công khai để công chúng thảo luận, bày tỏ ý kiến về các vấn đề chính sách. Điều này giúp các nhà hoạch định chính sách lắng nghe phản hồi từ người dân, từ đó điều chỉnh và hoàn thiện chính sách. Báo chí chuyên nghiệp có khả năng phân tích, sàng lọc thông tin và dẫn dắt dư luận xã hội đi đúng hướng, đặc biệt trong bối cảnh thông tin hỗn loạn trên mạng xã hội. Bằng cách trình bày các vấn đề một cách khách quan, đa chiều, báo chí giúp công chúng hình thành cái nhìn đúng đắn về chính sách. Thông qua việc truyền tải thông tin chính xác và kịp thời, cùng với việc phản ánh các vấn đề thực tiễn, báo chí góp phần xây dựng niềm tin của người dân vào các chính sách của Nhà nước. Đối với những chính sách mới, chính sách khó hoặc có thể gây tranh cãi, vai trò định hướng dư luận của báo chí là hết sức quan trọng. Bằng việc phân tích chính sách dưới góc nhìn đa chiều, khách quan và dễ hiểu, báo chí giúp người dân hiểu đúng bản chất, mục tiêu và lợi ích lâu dài của chính sách đó. Nếu truyền thông chính sách không hiệu quả, người dân dễ bị tác động bởi tin giả, tin xấu - độc, tin sai lệch, đặc biệt là từ mạng xã hội. Khi đó, báo chí chính thống chính là “hàng rào thông tin” giúp bảo vệ xã hội trước những thông tin nhiễu loạn.
2.3. Phản biện và giám sát chính sách
Báo chí là kênh để người dân, doanh nghiệp, các tổ chức xã hội bày tỏ những vướng mắc, khó khăn, cũng như những bất cập trong quá trình thực thi chính sách. Điều này giúp các cơ quan quản lý nhận diện và giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh. Báo chí đóng vai trò “người gác cổng”, giám sát việc triển khai chính sách của các cơ quan chức năng, phát hiện những sai phạm, tiêu cực hoặc những kẽ hở trong quá trình thực thi. Báo chí không chỉ phản ánh mà còn có thể đưa ra các phân tích, đề xuất và kiến nghị để hoàn thiện chính sách, góp phần nâng cao hiệu quả và tính khả thi của chính sách. Bằng việc liên tục phổ biến kiến thức pháp luật, cung cấp các kỹ năng tiếp cận thông tin, phân tích các xu hướng chính sách..., báo chí còn giúp nâng cao dân trí chính sách cho người dân, giúp họ trở thành công dân chủ động thay vì bị động. Tạo lập văn hóa chính sách, nơi người dân quan tâm, tham gia và đóng góp vào quá trình chính sách, chứ không chỉ chịu sự điều chỉnh. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các chính sách ngày càng gắn chặt với đời sống, từ giáo dục, y tế, môi trường đến kinh tế số, chuyển đổi số.
2.4. Nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ
Báo chí thông qua các bài viết, phóng sự, chuyên đề giúp nâng cao nhận thức của người dân về quyền và nghĩa vụ của mình liên quan đến chính sách, từ đó thúc đẩy ý thức tự giác tuân thủ. Khi công chúng hiểu rõ và tin tưởng vào mục tiêu của chính sách, họ sẽ dễ dàng chấp nhận và ủng hộ việc thực thi, tạo nên sự đồng thuận xã hội cần thiết cho thành công của chính sách. Một xã hội có hoạt động truyền thông chính sách hiệu quả sẽ hình thành một “văn hóa chính sách” - nơi chính sách không chỉ là mệnh lệnh hành chính, mà là sản phẩm của sự đối thoại, minh bạch và trách nhiệm giữa nhà nước và người dân. Trong quá trình này, báo chí chính là lực lượng nòng cốt giúp xây dựng niềm tin và thói quen tiếp cận chính sách một cách chủ động của người dân.
3. Giải pháp phát huy vai trò của báo chí trong truyền thông chính sách ở Việt Nam hiện nay
Sự bùng nổ của mạng xã hội, các nền tảng truyền thông số và trí tuệ nhân tạo đã làm thay đổi mạnh mẽ cách thức người dân tiếp cận thông tin. Báo chí truyền thống không còn giữ vị thế độc quyền về mặt thông tin, mà phải cạnh tranh trực tiếp với hàng loạt nguồn tin không chính thống, đa dạng, nhanh nhạy nhưng không phải lúc nào cũng chính xác. Nhiều người dân có xu hướng tiếp cận thông tin qua mạng xã hội như Facebook, TikTok, YouTube... thay vì qua báo chí chính thống. Các thông tin “giật gân”, sai lệch hoặc phiến diện về chính sách dễ dàng lan truyền và định hình dư luận trước khi báo chí kịp phản hồi. Báo chí chính thống bị áp lực phải chạy đua tốc độ, dễ rơi vào tình trạng “đưa nhanh nhưng thiếu sâu”, hoặc không có đủ thời gian kiểm chứng kỹ lưỡng. Điều này dẫn đến hệ quả là truyền thông chính sách thiếu tính hệ thống, thiếu chiều sâu và có nguy cơ bị lấn át bởi những luồng thông tin thiếu kiểm soát. Có thể thấy báo chí đang đóng vai trò quan trọng trong truyền thông chính sách, song cũng phải đối mặt với những thách thức ngày càng phức tạp.
Để báo chí thực sự phát huy vai trò là cầu nối quan trọng giữa Chính phủ và người dân trong truyền thông chính sách, đồng thời là kênh truyền thông chủ lực, định hướng và phản biện chính sách hiệu quả, cần có một hệ thống giải pháp tổng thể, đồng bộ, từ nhận thức của các chủ thể liên quan đến thể chế, nguồn lực, cụ thể như sau:
Một là, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước và báo chí.
Đối với cơ quan quản lý nhà nước, cần thay đổi tư duy, coi báo chí không chỉ là kênh truyền tải một chiều mà còn là đối tác chiến lược trong quá trình xây dựng, thực thi và giám sát chính sách. Các bộ, ngành, địa phương cần chủ động cung cấp thông tin, tài liệu đầy đủ, kịp thời và chính xác cho báo chí, tránh tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm cung cấp thông tin. Thiết lập cơ chế phát ngôn và cung cấp thông tin thường xuyên, minh bạch.
Đối với báo chí, cần nâng cao ý thức về trách nhiệm xã hội và đạo đức nghề nghiệp. Mỗi nhà báo, cơ quan báo chí phải là người nắm vững chính sách, hiểu rõ vấn đề xã hội để thông tin khách quan, trung thực, tránh suy diễn, giật tít câu view làm sai lệch bản chất vấn đề.
Hai là, xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chính sách và cơ quan báo chí.
Một trong những yêu cầu quan trọng để nâng cao hiệu quả truyền thông chính sách là thiết lập mối quan hệ tương tác, hỗ trợ lẫn nhau giữa các cơ quan ban hành chính sách (như bộ, ngành, ủy ban nhân dân các cấp) và các cơ quan báo chí. Cần có sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các cơ quan chức năng và các cơ quan báo chí trong thực hiện truyền thông chính sách; có các giải pháp về kinh tế và công nghệ trong việc nâng cao hiệu quả truyền thông chính sách tại các cơ quan báo chí... Ngay từ giai đoạn soạn thảo chính sách, cần mời đại diện báo chí tham gia để nắm bắt định hướng, từ đó xây dựng kế hoạch truyền thông sớm và kịp thời. Các cơ quan nhà nước cần có đầu mối phát ngôn chuyên trách, chủ động cung cấp thông tin chính sách, văn bản pháp luật và tài liệu chuyên môn để báo chí có cơ sở khai thác, phân tích. Tăng cường tổ chức họp báo, tọa đàm, hội thảo chuyên đề để giải thích chính sách, tạo điều kiện cho báo chí nắm bắt chính xác, đầy đủ. Đây là giải pháp nền tảng nhằm khắc phục tình trạng báo chí “đi sau”, “đoán ý” khi đưa tin về chính sách, đồng thời tạo ra luồng thông tin chính thống, đáng tin cậy trong xã hội.
Ba là, đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về truyền thông chính sách cho đội ngũ nhà báo.
Một chính sách dù có giá trị đến đâu cũng khó lan tỏa nếu không có người “kể lại” chính sách đó một cách dễ hiểu, hấp dẫn. Chỉ thị số 07/CT-TTg, ngày 21/3/2023 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường công tác truyền thông chính sách, yêu cầu các bộ, ngành, địa phương đổi mới phương thức và hình thức cung cấp thông tin cho báo chí. Sự đổi mới này là hết sức cần thiết. Chúng ta phải chú trọng đội ngũ làm công tác truyền thông chính sách chuyên trách tại các bộ, ngành, địa phương. Về truyền thông chính sách, một số cơ quan báo chí còn thiếu sáng tạo, tính đặc thù của mỗi cơ quan báo chí chưa được phát huy một cách triệt để; thiếu tính phản biện, đánh giá, dự báo. Nhiều tòa soạn chưa chủ động xây dựng kế hoạch truyền thông chính sách bài bản... Truyền thông chính sách là quá trình chuyển tải thông điệp, cơ chế, chính sách của Chính phủ, cơ quan hành chính các cấp đến người dân. Truyền thông chính sách hiệu quả sẽ giúp người dân hiểu rõ, tham gia, hợp tác, đồng thuận trong quá trình thực thi chính sách. Theo đó, cần tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo chuyên sâu về chính sách công, pháp luật, truyền thông chính sách dành cho phóng viên, biên tập viên; Khuyến khích các nhà báo nâng cao kỹ năng phân tích chính sách, sử dụng ngôn ngữ thân thiện với công chúng, lồng ghép chính sách vào các câu chuyện đời sống, dễ hiểu mà vẫn chính xác. Mở rộng đào tạo về truyền thông dữ liệu (data journalism), truyền thông đa phương tiện (multimedia) để báo chí có thêm công cụ hiện đại, trực quan hóa các nội dung chính sách vốn khô khan. Ngoài ra, cần xem xét việc thiết lập các nhóm/ban chuyên trách về chính sách trong các cơ quan báo chí lớn để nâng cao chiều sâu và tính chuyên nghiệp trong các tuyến bài truyền thông chính sách.
Bốn là, tăng cường ứng dụng công nghệ số và truyền thông đa nền tảng.
Trong bối cảnh người dân ngày càng tiếp nhận thông tin qua mạng xã hội và thiết bị di động, báo chí cần tận dụng công nghệ để truyền tải chính sách theo cách tiếp cận hiện đại: sản xuất video ngắn, đồ họa thông tin (infographic), podcast, bản tin tương tác, giúp trình bày chính sách một cách sinh động, dễ hiểu, dễ chia sẻ. Sử dụng mạng xã hội như Facebook, YouTube, TikTok, Zalo... để lan tỏa nội dung chính sách đến nhóm công chúng trẻ, người lao động di cư, người ít đọc báo giấy hoặc truyền hình truyền thống. Xây dựng trang chuyên mục riêng cho các chính sách trọng tâm như cải cách hành chính, bảo hiểm xã hội, chuyển đổi số... để tạo sự nhất quán, liên tục trong tuyên truyền. Báo chí không chỉ là người đưa tin, mà cần trở thành người sáng tạo nội dung chính sách phù hợp với hành vi truyền thông hiện đại.
Năm là, phát huy vai trò phản biện và giám sát chính sách của báo chí.
Cần khuyến khích và bảo vệ vai trò phản biện xã hội lành mạnh của báo chí đối với các chính sách có tác động lớn đến cộng đồng. Để làm được điều đó cần tạo hành lang pháp lý thông thoáng, minh bạch cho báo chí thực hiện điều tra, phân tích chính sách; bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của nhà báo được thực thi đúng theo Luật Báo chí và Luật Tiếp cận thông tin; có cơ chế tiếp nhận phản hồi từ báo chí một cách chính thức và nghiêm túc trong quá trình hoàn thiện chính sách (trước và sau khi ban hành). Đồng thời, bản thân các nhà báo cũng cần duy trì đạo đức nghề nghiệp, tính khách quan, trung thực, tránh rơi vào xu hướng phiến diện, giật gân, gây nhiễu loạn thông tin chính sách.
Sáu là, xây dựng kế hoạch truyền thông chính sách một cách bài bản, dài hạn.
Truyền thông chính sách không thể là việc “làm theo sự kiện” hay “chạy theo dư luận”, mà cần có chiến lược bài bản: Mỗi chính sách quan trọng, trước khi ban hành cần có kế hoạch truyền thông cụ thể, phân chia rõ mục tiêu, đối tượng, kênh truyền thông và thời gian truyền thông. Đánh giá tác động truyền thông chính sách định kỳ, bao gồm cả hiệu quả tiếp cận (lượng người đọc, người hiểu) và hiệu quả hành vi (mức độ tuân thủ, hưởng ứng chính sách). Kết hợp giữa truyền thông trung ương và địa phương, giữa truyền thông đại chúng và truyền thông cộng đồng để bảo đảm chính sách đến được với mọi tầng lớp nhân dân. Việc xây dựng kế hoạch truyền thông chính sách không chỉ là nhiệm vụ của báo chí, mà là trách nhiệm liên ngành, liên cấp.
Bảy là, tăng cường vai trò kiểm chứng thông tin và phản bác tin giả.
Trước sự lan rộng của tin giả, xuyên tạc chính sách, báo chí cần chủ động hơn nữa trong việc phản hồi kịp thời, không để “khoảng trống thông tin” kéo dài; phối hợp với cơ quan chức năng để xác minh và đưa ra thông tin chính thống, đúng đắn, từ đó củng cố niềm tin của người dân vào báo chí; tăng cường xây dựng các chuyên mục “Thông tin cần biết”, “Giải mã chính sách”, “Phản bác thông tin sai lệch” trên cả báo in, báo điện tử và mạng xã hội. Điều quan trọng là báo chí không chỉ “đính chính”, mà còn giáo dục kỹ năng phân biệt thông tin thật - giả cho người dân, từ đó tạo “sức đề kháng thông tin” trong xã hội.
Các giải pháp nêu trên không chỉ giúp báo chí nâng cao năng lực truyền thông chính sách, mà còn góp phần hoàn thiện cơ chế quản trị nhà nước theo hướng công khai, minh bạch và dân chủ. Trong tiến trình đổi mới và phát triển đất nước, chính sách công ngày càng trở thành công cụ điều hành xã hội hiệu quả của Nhà nước. Để chính sách thực sự đi vào cuộc sống, có sức sống bền vững và nhận được sự đồng thuận xã hội, thì truyền thông chính sách là một yếu tố không thể thiếu, trong đó báo chí giữ vai trò nòng cốt và đặc biệt quan trọng. Báo chí không chỉ là “người đưa tin” mà cần được nhìn nhận và trao quyền như một đối tác chính sách, một chủ thể có khả năng tác động, đồng hành và hoàn thiện chính sách công. Đó là nền tảng để xây dựng một nhà nước phục vụ, minh bạch, hiệu quả và dân chủ hơn. Trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay, nếu không truyền thông tốt thì chính sách đúng cũng có thể bị hiểu sai, bị chống đối hoặc mất hiệu lực. Vì vậy, đầu tư cho báo chí, nâng cao chất lượng truyền thông chính sách chính là đầu tư cho sự ổn định và phát triển bền vững của đất nước.
1. Văn phòng Quốc hội: Đề án số 2494/ĐA-VPQH, ngày 17/10/2022 của Văn phòng Quốc hội về tổ chức công tác thông tin, báo chí tuyên truyền về kỳ họp thứ 4 của Quốc hội khóa XV.
