1. Thực trạng mối quan hệ giữa Đảng với Nhân dân trong giai đoạn hiện nay
Thấm nhuần tư tưởng mác-xít về vị trí, vai trò của nhân dân trong sự nghiệp cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn khẳng định, cách mạng là sự nghiệp của quần chúng nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân; nhân dân là người sáng tạo ra lịch sử. Trong quá trình lãnh đạo sự nghiệp cách mạng, Người luôn thấy rõ sự sáng tạo và sức mạnh to lớn của nhân dân. Người chỉ rõ: “Trên bầu trời không có gì quý bằng nhân dân. Trong thế giới không có gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết của nhân dân” và “Nước lấy dân làm gốc”1, “Gốc có vững cây mới bền. Xây lầu thắng lợi trên nền nhân dân”2… Theo Người, việc chăm lo, củng cố và tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với Nhân dân chính là nhân tố quyết định tạo nên sức mạnh và uy tín của Đảng, bảo đảm cho thắng lợi của sự nghiệp cách mạng Việt Nam.
Quán triệt quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của quần chúng nhân dân trong sự nghiệp cách mạng, ngay từ khi ra đời, Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định rõ nhiệm vụ trọng yếu và mang tầm chiến lược lâu dài là gắn bó mật thiết với nhân dân, dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng và lãnh đạo cách mạng. Đảng chủ trương “thu phục” giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và ”hết sức liên lạc” với các giai cấp, tầng lớp nhân dân khác; chỉ đánh đổ những bộ phận ”ra mặt phản cách mạng”, bảo vệ lợi ích của đại đa số nhân dân lao động. Trong suốt lịch sử hơn 95 năm lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn chăm lo, bồi đắp, bảo vệ, thắt chặt mối quan hệ giữa Đảng với Nhân dân, nhờ đó, các tầng lớp nhân dân luôn tin tưởng, đoàn kết, thực hiện thắng lợi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tích cực tham gia xây dựng và bảo vệ Đảng, bảo vệ Tổ quốc và hệ thống chính trị. Sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng đã góp phần làm nên những thắng lợi vĩ đại trong suốt tiến trình cách mạng Việt Nam.
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011) đã rút ra một trong những bài học kinh nghiệm có giá trị bền vững của Đảng ta: “Sự nghiệp cách mạng là của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Chính nhân dân là người làm nên những thắng lợi lịch sử. Toàn bộ hoạt động của Đảng phải xuất phát từ lợi ích và nguyện vọng chính đáng của nhân dân. Sức mạnh của Đảng là ở sự gắn bó mật thiết với nhân dân. Quan liêu, tham nhũng, xa rời nhân dân sẽ dẫn đến những tổn thất khôn lường đối với vận mệnh của đất nước, của chế độ xã hội chủ nghĩa và của Đảng”.
Tính bền chặt của mối quan hệ mang tính sống còn, mật thiết giữa Ðảng với Nhân dân bắt nguồn từ mục tiêu, lý tưởng cách mạng của Đảng và được bảo đảm bởi vai trò lãnh đạo của Đảng trong quá trình hiện thực hóa mục tiêu, lý tưởng đó. “Mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân là mối quan hệ giữa các chủ thể thống nhất về mục tiêu và lợi ích; mọi đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật và hoạt động của Nhà nước đều vì lợi ích của nhân dân, lấy hạnh phúc của nhân dân làm mục tiêu phấn đấu”3. Trong suốt tiến trình cách mạng Việt Nam, mối quan hệ giữa Đảng với Nhân dân luôn là mối quan hệ gắn bó mật thiết, bền chặt và tin cậy lẫn nhau. Đây là yếu tố quyết định tạo nên sức mạnh to lớn, làm nên những thắng lợi vĩ đại của cách mạng Việt Nam qua các thời kỳ. Mục tiêu, lý tưởng của Đảng ta là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; trong đó xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta xây dựng là một xã hội “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Cán bộ, đảng viên của Đảng vừa là người lãnh đạo, vừa là người “đày tớ” trung thành của nhân dân, luôn tận tụy phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.
Đại hội XIII của Đảng tiếp tục khẳng định, phát triển và làm sâu sắc hơn nữa quan điểm “dân là gốc”, “cách mạng là sự nghiệp của quần chúng nhân dân…”, coi Nhân dân là chủ thể, và trung tâm của chiến lược phát triển đất nước; đồng thời Đại hội nhấn mạnh yêu cầu phải không ngừng củng cố, thắt chặt hơn nữa mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với Nhân dân, dựa vào Nhân dân để xây dựng Đảng, coi đó là điều kiện bảo đảm cho sự trong sạch, vững mạnh và uy tín của Đảng cầm quyền. Theo tinh thần Đại hội XIII, “mọi công việc của Đảng và Nhà nước, phải luôn quán triệt sâu sắc quan điểm “dân là gốc”; thật sự tin tưởng, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, kiên trì thực hiện phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; mọi chủ trương, chính sách phải thực sự xuất phát từ cuộc sống, nguyện vọng, quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân, lấy hạnh phúc, ấm no của nhân dân làm mục tiêu phấn đấu. Thắt chặt mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân, dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng; củng cố và tăng cường niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa”4. Để thực hiện mục tiêu đó, mọi chủ trương, chính sách phải thực sự xuất phát từ yêu cầu, nguyện vọng, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân, phải hiểu rõ lòng dân và thắt chặt mối quan hệ với nhân dân, hết lòng tin cậy và dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng; tất cả mọi chính sách, mọi hoạt động của hệ thống chính trị phải hướng đến mục tiêu cao nhất là “vì nhân dân phục vụ”, vì hạnh phúc, ấm no thật sự cho nhân dân; chỉ có như vậy, mới giữ vững, củng cố và tăng cường lòng tin của Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa.
Trong những năm qua, Đảng ta luôn coi trọng và không ngừng tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với Nhân dân, thể hiện trên một số mặt chủ yếu sau: Một là, Đảng đã ban hành nhiều chủ trương, nghị quyết, quy định nhằm củng cố và tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với Nhân dân, qua đó tạo sự chuyển biến rõ nét trong nhận thức và hành động của đội ngũ, cán bộ, đảng viên, góp phần củng cố niềm tin của Nhân dân đối với Đảng và chế độ. Hai là, Đảng lãnh đạo xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng thành chính sách, pháp luật, nhằm bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân và phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa trong đời sống chính trị - xã hội. Ba là, Đảng lãnh đạo phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội trong công tác giám sát, phản biện xã hội và tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền nhằm tăng cường đồng thuận xã hội, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy quyền làm chủ và trách nhiệm của nhân dân. Bốn là, Đảng lãnh đạo toàn diện công cuộc đổi mới, phát triển kinh tế - xã hội; gắn tăng trưởng kinh tế với tiến bộ, công bằng xã hội, không ngừng chăm lo, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Đây là tiền đề quan trọng để củng cố niềm tin và tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với Nhân dân, bảo đảm cho sự ổn định và phát triển bền vững của đất nước.
2. Giải pháp tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với Nhân dân
Trong giai đoạn tới, để tiếp tục củng cố, tăng cường, thắt chặt mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với Nhân dân, cần tập trung thực hiện đồng bộ một số giải pháp chủ yếu sau:
Thứ nhất, tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới.
Tiếp tục thực hiện nghiêm túc, đồng bộ và hiệu quả các nghị quyết, kết luận của Trung ương về xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, uy tín của Đảng; xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng, năng lực công tác tốt, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong giai đoạn mới. Đổi mới mạnh mẽ công tác xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức, cán bộ; tăng cường trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, đặc biệt là người đứng đầu, cán bộ lãnh đạo, quản lý, cán bộ chủ chốt, nhất là cấp chiến lược.
Quán triệt và thực hiện nghiêm các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, nhất là nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình, giữ gìn đoàn kết thống nhất trong Đảng. Coi trọng thực hiện nguyên tắc Đảng gắn bó mật thiết với quần chúng nhân dân; cán bộ, đảng viên phải luôn hướng về cơ sở, gần dân, sát dân, chăm lo nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân; tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nắm bắt kịp thời tâm tư, nguyện vọng chính đáng của quần chúng nhân dân để phản ánh, tham mưu, điều chỉnh phù hợp.
Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát với tinh thần kiên quyết, kiên trì, thực sự dân chủ và khách quan; bảo đảm thực hiện nghiêm Điều lệ Đảng, các quy định, nhất là Quy định về những điều đảng viên không được làm, Quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên. Phát huy dân chủ và thực hiện nghiêm các quy chế, quy định trong Đảng, tạo không khí dân chủ, cởi mở, đoàn kết thống nhất trong cấp ủy, tổ chức đảng. Đổi mới việc đánh giá, quy hoạch, bố trí, sắp xếp cán bộ và đổi mới công tác bầu cử theo hướng mở rộng dân chủ trực tiếp, công khai, minh bạch; chấn chỉnh, cải tiến sinh hoạt Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức đảng. Tiếp tục hoàn thiện và thực hiện các cơ chế để Nhân dân góp ý, phản biện và tham gia xây dựng Đảng; đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; chủ động phòng ngừa, đấu tranh ngăn chăn các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ Đảng.
Tiếp tục kiên quyết, kiên trì đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực với quyết tâm chính trị cao hơn, hành động mạnh mẽ, triệt để hơn, hiệu quả hơn; gắn phòng, chống tham nhũng, lãng phí với xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng, củng cố hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Phát huy vai trò, trách nhiệm của Quốc hội, các cơ quan và đại biểu dân cử, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, nhân dân và các cơ quan báo chí, truyền thông trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, góp phần củng cố niềm tin của Nhân dân đối với Đảng và chế độ.
Thứ hai, tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực sự của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.
Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác thể chế hoá các chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng, xây dựng và ban hành hệ thống pháp luật phù hợp với thực tiễn và đáp ứng lợi ích, yêu cầu của Nhân dân. Ban hành những chính sách đúng đắn, phù hợp với đối tượng, giải quyết hài hoà quan hệ lợi ích trong xã hội. Đây chính là cơ sở quan trọng để củng cố niềm tin và tăng cường mối quan hệ gắn bó giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân.
Đẩy mạnh cải cách bộ máy nhà nước trên cơ sở nguyên tắc dân chủ, pháp quyền, bảo đảm một bộ máy nhà nước gọn nhẹ, hiệu lực, hiệu quả, phục vụ Nhân dân và thực sự là công cụ của Nhân dân trong việc thể hiện, thực hiện quyền làm chủ của Nhân dân. Xây dựng cơ chế quản trị quốc gia phục vụ Nhân dân và bảo đảm quyền làm chủ của người dân theo tinh thần Hiến pháp 2013; thúc đẩy việc cải cách, thực hiện Chính phủ số, xây dựng một nền quản trị quốc gia minh bạch, hiệu quả và có trách nhiệm giải trình, tạo cơ sở để thực hiện tốt hơn nữa quyền làm chủ của người dân trên thực tế. Đẩy mạnh thực hiện Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, cải cách thủ tục hành chính trong từng cơ quan nhà nước.
Tăng cường công tác dân vận của các cơ quan nhà nước; xây dựng quy định cụ thể để chính quyền làm công tác dân vận hiệu quả. Thực hiện tốt quy chế công tác dân vận theo Quyết định số 23-QĐ/TW ngày 30/7/2021 của Bộ Chính trị về việc ban hành Quy chế công tác dân vận của hệ thống chính trị và Chỉ thị số 33/CT-TTg ngày 26/11/2021 của Thủ tướng Chính phủ về tiếp tục tăng cường và đổi mới công tác dân vận của cơ quan hành chính nhà nước, chính quyền các cấp trong tình hình mới, nhất là trong điều kiện thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp hiện nay. Tiếp tục nâng cao ý thức pháp luật, quyền làm chủ, vai trò làm chủ, ý thức dân chủ, tính tích cực chính trị - pháp lý, trình độ và năng lực làm chủ của mỗi người dân. Nâng cao nhận thức chính trị và năng lực thực thi quyền làm chủ và vai trò, trách nhiệm chủ thể của Nhân dân.
Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức chính quyền có năng lực, đạo đức, thực sự là “công bộc” của dân, hết lòng phục vụ Nhân dân; thực hành phong cách “trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân và có trách nhiệm với dân”, “nghe dân nói, nói dân hiểu, làm dân tin”.
Thứ ba, tăng cường và phát huy khối đại đoàn kết toàn dân tộc; đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và các hội quần chúng trong điều kiện mới.
Phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân, đẩy mạnh công cuộc đổi mới toàn diện, đồng bộ. Thực hiện tốt quan điểm chỉ đạo của Đại hội XIII của Đảng: “Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc”; phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của nền văn hóa, con người Việt Nam, bồi dưỡng sức dân, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để phát triển bền vững đất nước.
Tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng theo hướng sáng tạo, thiết thực, hiệu quả; thực hiện có hiệu quả thực chất Quyết định số 217-QĐ/TW ngày 12/12/2013 của Bộ Chính trị ban hành Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội; Quyết định số 218-QĐ/TW ngày 12/12/2013 của Bộ Chính trị về việc ban hành quy định về việc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội và nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền về Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội; quy định về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội và Nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền; làm nòng cốt trong việc phát huy dân chủ, năng lực, trí tuệ, ý thức trách nhiệm công dân; xây dựng, củng cố và hoàn thiện các thiết chế dân chủ ở cơ sở như: quy chế về hoạt động hoà giải, quy chế giám sát đầu tư cộng đồng và quy chế hoạt động thanh tra Nhân dân…, định hướng, phát huy tinh thần tự quản của cộng đồng dân cư ở các thôn, làng, bản, ấp, tổ dân phố; chú trọng bồi dưỡng, hướng dẫn, phát huy vai trò người có uy tín trong cộng đồng đóng góp cho phong trào chung. Phối hợp kiểm tra, giám sát, sơ kết, tổng kết các chủ trương, đường lối của Đảng về công tác dân vận, Mặt trận và đoàn thể; giải quyết kịp thời, hiệu quả kiến nghị, bức xúc của Nhân dân ngay từ cơ sở.
Đổi mới phong trào thi đua yêu nước theo hướng thiết thực, kịp thời, hiệu quả và hướng mạnh về cơ sở, tạo điều kiện để nhân dân có nhiều cơ hội tham gia, thực sự là chủ thể trong phát triển kinh tế, lao động sản xuất, xây dựng nông thôn mới và đô thị văn minh, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Đồng thời, đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dựng công nghệ thông tin trong hoạt động tuyên truyền, vận động, nắm bắt kịp thời tâm tư, nguyện vọng hợp pháp, chính đáng của các tầng lớp Nhân dân, phù hợp với biến đổi cơ cấu xã hội, đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn mới.
Thứ tư, chăm lo, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.
Đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, công nghiệp hoá, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định; tăng cường phát triển kinh tế - xã hội; gắn tăng trưởng kinh tế với tiến bộ và công bằng xã hội; không ngừng chăm lo, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân. Khơi dậy mạnh mẽ ý chí tự lực, tự cường và khát vọng phát triển đất nước; phát huy mọi nguồn lực vật chất và tinh thần của cả dân tộc, phát huy và nhân lên các thế mạnh của mỗi người Việt Nam để tạo thành sức mạnh tổng hợp quốc gia to lớn vượt qua mọi khó khăn, thách thức, xây dựng đất nước phát triển cường thịnh, phồn vinh, hạnh phúc, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Phấn đấu đến năm 2030, Việt Nam trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao.
Tiếp tục hoàn thiện chính sách an sinh xã hội phù hợp với quá trình phát triển kinh tế - xã hội trong điều kiện mới, bảo đảm an sinh xã hội đa tầng, toàn diện, bền vững, lấy con người làm trung tâm của phát triển; hoàn thiện, bổ sung cơ chế, chính sách đặc thù, bảo đảm các nhóm yếu thế được tiếp cận đầy đủ dịch vụ xã hội cơ bản. Đồng thời, gắn việc chăm lo đời sống Nhân dân với việc tập trung giải quyết những vấn đề trọng tâm, cấp bách tại mỗi địa phương, cơ quan, đơn vị; với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước nhằm nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị và toàn dân, bảo đảm thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển bền vững đất nước.
1, 2. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t.5, tr. 501, 502.
3. Nguyễn Phú Trọng: “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam”, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 16/5/2021, https://www.tapchicongsan.org.vn/media-story/-/asset_publisher/V8hhp4dK31Gf/content/mot-so-van-de-ly-luan-va-thuc-tien-ve-chu-nghia-xa-hoi-va-con-duong-di-len-chu-nghia-xa-hoi-o-viet nam. 4. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. I, tr. 27-28.
