CT&PT - Mỹ Lai: Việt Nam, 1968 - Nhìn lại cuộc thảm sát của tác giả Howard Jones - Giáo sư danh dự ngành Lịch sử tại Đại học Alabama (do dịch giả Mạnh Chương chuyển ngữ) do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật ấn hành là cuốn sách miêu tả đầy đủ, toàn diện và chân thực về những “ngày đen tối” của lịch sử quân đội Mỹ. Hơn 700 trang sách là kết quả của gần một thập niên tìm tòi, nghiên cứu công phu của tác giả, tường trình một cách sinh động và chi tiết về một trong những sự kiện bi thảm nhất trong cuộc can thiệp quân sự của Mỹ tại Việt Nam.
Cuốn sách Mỹ Lai: Việt Nam, 1968 - Nhìn lại cuộc thảm sát do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật ấn hành.
Đánh giá đầy đủ giá trị nội dung và ý nghĩa thực tiễn của cuốn sách, Ralph B. Levering - cha đẻ của các tác phẩm hay nhất về Chiến tranh lạnh nhận định: “Là tác phẩm lôi cuốn nhất cho đến nay về thảm sát Mỹ Lai và hậu quả của nó, được nghiên cứu kỹ lưỡng và tỉ mỉ với luận điểm thuyết phục, đây thực sự là cuốn sách vô cùng xuất sắc - một tài liệu tin cậy chắc chắn phải đọc đối với bất cứ ai quan tâm đến kỷ nguyên Việt Nam cũng như câu chuyện bi kịch của nước Mỹ, những sai lầm khủng khiếp có thể xảy ra trong xung đột vũ trang, bất chấp luật chiến tranh”.
Đã có nhiều cuốn sách, tư liệu nói về tội ác kinh hoàng của Quân đội Hoa Kỳ trong vụ thảm sát Mỹ Lai - một vết nhơ khó có thể gột rửa trong lịch sử các cuộc chiến tranh của Mỹ, song phải đến Mỹ Lai: Việt Nam, 1968 - Nhìn lại cuộc thảm sát, những tội ác mà Chính phủ Mỹ luôn ra sức che giấu mới được phơi bày rõ ràng.
Nội dung cuốn sách được khai thác dựa trên một khối lượng lớn tư liệu có độ tin cậy được tập hợp từ những đánh giá của báo chí, báo cáo của quân đội Mỹ, từ những ghi chép tại tòa án, tài liệu của chính quyền Mỹ, từ những bài phỏng vấn sâu rộng với quân nhân Mỹ, Việt Nam, cũng như những nạn nhân may mắn sống sót sau vụ thảm sát, cuốn sách đã tái hiện cụ thể, sâu sắc và toàn diện về nguyên nhân, diễn biến, hậu quả của vụ thảm sát Mỹ Lai, đồng thời phân tích một cách kỹ lưỡng sự che giấu của chính quyền Mỹ và phản ứng của các bên tham gia chiến dịch.
Mỹ Lai vốn là một làng nhỏ yên bình của huyện Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi. Sáng 16/3/1968, lính Mỹ tràn vào bốn thôn Mỹ Lai 4, Mỹ Khê 4, Bình Tây và Bình Đông của huyện Sơn Tịnh, gần khu vực phi quân sự mà người Mỹ thường gọi là “Pinkville” (Làng Hồng).
Ba tiếng sau khi lính Mỹ lùng sục, hơn 500 dân làng không có vũ khí, trong đó chủ yếu là phụ nữ và trẻ em, nhiều trẻ sơ sinh, đã thiệt mạng thảm khốc dưới bàn tay của quân lính. Vụ thảm sát tàn ác được đặt theo tên của một trong các thôn đó - “thảm sát Mỹ Lai.”
Các cơ quan quân đội Mỹ đã tìm cách che giấu tin tức về Mỹ Lai bằng cách báo cáo số liệu giả. Chỉ đến khi có một số người từng có mặt ở hiện trường, như phi công trực thăng Hugh Thompson và xạ thủ trực thăng Lawrence Colburn, lên tiếng về những tội ác họ chứng kiến, vụ việc mới được đưa ra ánh sáng tại Mỹ.
Một bài viết kèm theo nhiều hình ảnh vạch trần tội ác của lính Mỹ do nhà báo Seymour Hersh công bố đã làm dấy lên cơn phẫn nộ từ cộng đồng quốc tế. Kể từ đó, Quốc hội và Quân đội Mỹ đã tổ chức nhiều cuộc điều trần. Chỉ huy Trung đội cùng nhiều sĩ quan khác đã bị quy kết phạm tội ác chiến tranh.
Cuốn sách gồm ba phần. Phần I giúp người đọc hiểu rõ nguyên nhân khiến người dân thôn Mỹ Lai phải gánh chịu nỗi đau tàn bạo khi đó. Phần 2 tập trung phân tích cụ thể về hậu quả và sự che giấu của chính quyền Mỹ trong cuộc thảm sát Mỹ Lai. Phần 3 làm rõ “cái giá” mà chính quyền Mỹ phải trả cho tội ác đã gây ra cho người dân Mỹ Lai.
Sau nửa thế kỷ, không chỉ các nạn nhân, người dân Việt Nam, mà nhiều người Mỹ, trong đó có những binh lính đã tham gia vào sự kiện Mỹ Lai hôm đó cũng chưa thể vượt qua nỗi ám ảnh. Thời gian đã qua, quá khứ đã lùi vào dĩ vãng, nhưng nỗi đau lịch sử một thời vẫn là sự kiện “muốn quên mà không thể quên”. Bởi sự chân thực đến xé lòng được lột tả qua từng trang sách khiến độc giả khó thoát khỏi những hình ảnh kinh hoàng của buổi sáng tháng 3/1968 - một ngày mãi mãi không thể xóa nhòa trong tâm trí những người ở lại, cuộc tàn sát đã cướp đi gần như toàn bộ gia đình, họ hàng, bạn bè và xóm giềng của họ.
Với cách trình bày lôgic, ngắn gọn, mang tính khái quát cao, cuốn sách là một trong những tài liệu tham khảo giúp các học giả, các nhà nghiên cứu và bạn đọc quan tâm đến lịch sử nước nhà có thêm cách khai thác, tiếp cận và phân tích vấn đề, đặc biệt là có thêm tư liệu để hiểu hơn về lịch sử các cuộc chiến tranh xâm lược của Mỹ tại Việt Nam.
NGUYỄN THỊ CHẮT
Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật
