1. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và những thành tựu của khoa học và công nghệ đã làm thay đổi mọi mặt của lĩnh vực xuất bản, từ mô hình tổ chức, cơ chế quản lý, kế hoạch đề tài, phát triển thị trường, tổ chức sản xuất, kinh doanh, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng nhân lực xuất bản… Ứng dụng công nghệ số là bước phát triển tất yếu của ngành xuất bản thế giới. Trong công tác biên tập, có thể trí tuệ nhân tạo (AI) không thể thay thế hoàn toàn lao động sáng tạo của con người, song, không thể phủ nhận sự hỗ trợ và những tác động tích cực của trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc biên tập sách, tối ưu quá trình và tăng cường hiệu quả biên tập. Trong lĩnh vực in, rất nhiều quốc gia trên thế giới đã đầu tư nghiên cứu, ứng dụng tự động hóa quy trình làm việc, góp phần giảm bớt chi phí và tăng cường tính linh hoạt trong quy trình sản xuất kinh doanh. Trong lĩnh vực phát hành, ứng dụng thương mại điện tử và phát hành sách trên các sàn thương mại điện tử, các nền tảng mạng xã hội đang là xu hướng chính trong kinh doanh xuất bản phẩm. Cùng với đó, xuất bản điện tử phát triển mạnh mẽ ở nhiều quốc gia trên thế giới. Nhiều loại hình xuất bản phẩm điện tử hiện đại như ebook, audiobook, multimediabook… ra đời, đặc biệt là việc áp dụng công nghệ AI vào việc phát hành sách nói đã đem lại những hiệu quả ấn tượng.
Ngành xuất bản Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế đó, cần có những chuyển đổi mang tính đột phá để có thể phát triển phù hợp với xu hướng phát triển chung của ngành xuất bản thế giới, đồng thời kéo gần khoảng cách giữa ngành xuất bản Việt Nam và thế giới. Trong đó, chuyển đổi trong công tác đào tạo nguồn nhân lực xuất bản đáp ứng tình hình mới là rất cấp thiết.
Bên cạnh việc chuyển đổi và nâng cao chất lượng công tác đào tạo nguồn nhân lực mới, việc chuyển đổi và nâng cao chất lượng công tác đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ của các nhà xuất bản, đơn vị phát hành và cơ sở in (đơn vị xuất bản) là rất quan trọng, góp phần đáp ứng kịp thời, trực tiếp các đòi hỏi từ thực tiễn phát triển của ngành xuất bản nói chung và của mỗi đơn vị xuất bản nói riêng. Để chuyển đổi và nâng cao chất lượng công tác đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ của các đơn vị xuất bản, cơ bản có một số hình thức sau:
1) Bồi dưỡng cán bộ, viên chức, người lao động theo tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp thông qua việc cử cán bộ, viên chức, người lao động tham gia các lớp đào tạo, bồi dưỡng của cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan chủ quản, hội nghề nghiệp và các cơ sở đào tạo được cấp các chứng chỉ như: Chứng chỉ hành nghề biên tập; Văn bằng hoặc chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức, nghiệp vụ về phát hành xuất bản phẩm…
2) Bồi dưỡng cán bộ, viên chức, người lao động theo tiêu chuẩn chức vụ quản lý thông qua việc cử cán bộ, viên chức, người lao động cấp phòng, cấp vụ tham gia đầy đủ các lớp bồi dưỡng như: Bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý nhà nước về công tác xuất bản;...
3) Bồi dưỡng cán bộ, viên chức, người lao động nhằm bổ sung, cập nhật kiến thức, kỹ năng phục vụ hoạt động nghề nghiệp thông qua việc cử và tạo điều kiện cho cán bộ, viên chức, người lao động tham gia các chuyên đề/khóa học cập nhật kiến thức hằng năm như: Bồi dưỡng kiến thức pháp luật xuất bản, nghiệp vụ biên tập; Bồi dưỡng nghiệp vụ phát hành xuất bản phẩm; Bồi dưỡng kỹ năng viết và biên tập tin, bài, chụp ảnh, sản xuất video clip thông tin trong thời đại trí tuệ nhân tạo; Bồi dưỡng kiến thức chế bản bằng Indesign …
4) Cử cán bộ tham gia các kỳ thi hoặc xét nâng ngạch viên chức do cơ quan chủ quản xét hoặc các cơ quan phụ trách chuyên môn xét (bảo đảm các văn bằng chứng chỉ theo yêu cầu của việc thi hoặc xét nâng ngạch hằng năm/định kỳ).
5) Đào tạo và bồi dưỡng cán bộ, viên chức, người lao động thông qua các hoạt động hợp tác quốc tế, bao gồm: Hình thức đào tạo và bồi dưỡng trực tiếp thông qua việc cử cán bộ, viên chức, người lao động đi học tập, nâng cao trình độ ở nước ngoài (dài hạn và ngắn hạn); Hình thức đào tạo và bồi dưỡng gián tiếp thông qua việc tổ chức các đoàn cán bộ, viên chức, người lao động đi công tác và làm việc với các nhà xuất bản đối tác ở nước ngoài, thông qua việc tổ chức các sự kiện và hoạt động mang tính hợp tác quốc tế ở trong và ngoài nước.
Trong đó, đào tạo và bồi dưỡng cán bộ, viên chức, người lao động ngành xuất bản thông qua các hoạt động hợp tác quốc tế được nhiều đơn vị xuất bản đánh giá là giải pháp đặc biệt quan trọng, nhất là trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế diễn ra sâu rộng như hiện nay.
2. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng chỉ rõ định hướng phát triển ngành xuất bản Việt Nam trong thời gian tới là: “Sắp xếp ngành xuất bản, in và phát hành theo hướng tinh gọn, chất lượng, hiện đại hóa”. Triển khai thực hiện chủ trương, định hướng của Đảng, là cơ quan xuất bản chính trị, lý luận, pháp luật của Đảng và Nhà nước, nhằm tinh gọn, chất lượng, hiện đại hóa hoạt động của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật (Nhà xuất bản), trong thời gian qua, Nhà xuất bản đã mở rộng hợp tác quốc tế với nhiều nhà xuất bản lớn, uy tín trên thế giới để trao đổi, tiếp thu và ứng dụng kinh nghiệm quốc tế trong lĩnh vực xuất bản như: Nhà xuất bản và Phát hành sách quốc gia Lào, Nhà xuất bản Nhân dân Bắc Kinh, Nhà xuất bản Nhân dân Thượng Hải, Nhà xuất bản Nhân dân Giang Tô… Từ năm 2007, Nhà xuất bản đã mở rộng mối quan hệ hợp tác xuất bản với các đối tác xuất bản tại các nước như Liên bang Nga, Trung Quốc, Lào, Campuchia, Vênêzuêla, Thụy Điển..., nhiều sứ quán và tổ chức quốc tế ở Việt Nam để phối hợp xuất bản sách, v.v.. Đây là một bước phát triển mới trong công tác hợp tác quốc tế của Nhà xuất bản.
Bên cạnh việc hợp tác quốc tế trong lĩnh vực xuất bản sách nhằm thực hiện nhiệm vụ chính trị, nhiệm vụ thông tin đối ngoại, thông tin văn hóa; nhằm khai thác bản quyền sách nước ngoài, các đề tài, bản thảo sách dịch để xuất bản phục vụ bạn đọc trong nước, biên dịch và phát hành sách dịch phục vụ bạn đọc nước ngoài, làm giàu thêm kho tàng tri thức Việt Nam và kho tàng tri thức nhân loại, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật còn xác định hợp tác quốc tế là một trong những hoạt động nhằm trao đổi, tiếp thu và ứng dụng kinh nghiệm quốc tế trong lĩnh vực xuất bản, góp phần nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực tại chỗ.
Trong thời gian qua, Nhà xuất bản đã tổ chức nhiều hoạt động hợp tác quốc tế với sự tham gia của đội ngũ lãnh đạo, quản lý và viên chức, người lao động Nhà xuất bản, góp phần tạo điều kiện cho đội ngũ lãnh đạo, quản lý và viên chức, người lao động của Nhà xuất bản có được cơ hội tiếp cận với các công nghệ xuất bản tiên tiến, quy trình quản lý xuất bản và kinh doanh xuất bản phẩm hiện đại trên thế giới. Qua đó, hoàn thiện các kỹ năng, năng lực, phẩm chất cần thiết, giúp đội ngũ lãnh đạo, quản lý và viên chức, người lao động của Nhà xuất bản đáp ứng tốt với mô hình xuất bản truyền thống và mô hình xuất bản số, sẵn sàng hòa nhịp với dòng chảy phát triển của ngành xuất bản toàn cầu.
Công tác đào tạo và bồi dưỡng cán bộ, viên chức, người lao động thông qua các hoạt động hợp tác quốc tế của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật được thực hiện chủ yếu ở 2 hình thức, gồm:
Thứ nhất, hình thức đào tạo và bồi dưỡng trực tiếp thông qua việc cử cán bộ, viên chức, người lao động đi học tập, nâng cao trình độ ở nước ngoài (dài hạn và ngắn hạn). Bên cạnh việc chọn lựa, cung cấp kinh phí và cử cán bộ, viên chức, người lao động đi đào tạo trình độ Thạc sĩ, Tiến sĩ các chuyên ngành liên quan đến xuất bản ở nước ngoài (đào tạo dài hạn), Nhà xuất bản còn tổ chức cho cán bộ, viên chức, người lao động đi đào tạo ngắn hạn tại nước ngoài theo hình thức khóa học bồi dưỡng. Gần đây nhất là vào năm 2023, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã tổ chức 1 Đoàn ra cho cán bộ, viên chức, người lao động để đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn về quản trị kinh doanh và các công nghệ nền tảng số tại Thái Lan. Trong khuôn khổ chuyến công tác kéo dài 7 ngày, Đoàn đã tham gia đào tạo, bồi dưỡng về quản trị kinh doanh và các công nghệ nền tảng số, kết hợp tham dự Hội chợ sách quốc tế Bangkok năm 2023, thăm thư viện một số trường đại học và tìm hiểu mô hình xuất bản, phát hành của các nhà sách tại thủ đô Bangkok và thành phố Pattaya. Sau chuyến công tác, các kiến thức, kinh nghiệm thu được được cán bộ, viên chức, người lao động tham gia Đoàn báo cáo Lãnh đạo Nhà xuất bản, chọn lọc để ứng dụng trong công tác biên tập - phát hành sách của Nhà xuất bản (ở cả hai hình thức trực tiếp và trực tuyến). Đặc biệt, các kiến thức, kinh nghiệm thu được về xuất bản số thu được sau khóa học đã trở thành hành trang giúp cán bộ, viên chức, người lao động Nhà xuất bản sẵn sàng hơn cho quá trình chuyển sổi số hoạt động của Nhà xuất bản. Cán bộ, viên chức, người lao động Nhà xuất bản đề nghị Lãnh đạo Nhà xuất bản tiếp tục duy trì hoạt động tổ chức đoàn công tác hằng năm để cán bộ, biên tập viên, người lao động Nhà xuất bản được nâng cao hiểu biết, mở rộng tầm nhìn, học hỏi tham khảo phương thức hoạt động biên tập, sản xuất, kinh doanh của các đơn vị xuất bản, phát hành sách ở các quốc gia trong khu vực và trên thế giới.
Có thể khẳng định, hoạt động hợp tác quốc tế với nội dung và mục đích đào tạo, bồi dưỡng ngắn hạn hoặc dài hạn của Nhà xuất bản trong thời gian qua đã bảo đảm hiệu quả, ý nghĩa thiết thực, góp phần hình thành nên một đội ngũ cán bộ, viên chức, người lao động Nhà xuất bản có tri thức, giàu kinh nghiệm, đáp ứng kịp thời các xu hướng hiện đại hóa và hội nhập quốc tế của ngành xuất bản Việt Nam và trên thế giới.
Thứ hai, hình thức đào tạo và bồi dưỡng gián tiếp thông qua: (1) Việc tổ chức các đoàn cán bộ, viên chức, người lao động đi công tác và làm việc với các nhà xuất bản đối tác ở nước ngoài, (2) Việc tổ chức các sự kiện và hoạt động mang tính hợp tác quốc tế ở trong và ngoài nước, (3) Việc phối hợp với các đối tác trong nước và nước ngoài để dịch, biên dịch, xuất bản các đầu sách có giá trị và ý nghĩa lớn bằng tiếng nước ngoài... Cụ thể:
(1) Việc tổ chức các đoàn cán bộ, viên chức, người lao động đi công tác và làm việc với các nhà xuất bản đối tác ở nước ngoài.
Năm 2022 và 2023, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 được kiểm soát, đặc biệt là sau khi Hội nghị Đối ngoại toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng tổ chức thành công vào tháng 12/2021, thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, có hiệu quả; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, không ngừng nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của Việt Nam, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã tổ chức các hoạt động Đoàn ra, Đoàn vào với vai trò và ý nghĩa thiết thực: tổ chức 10 Đoàn ra đến các nước: Liên bang Đức, Hy Lạp, Lào, Trung Quốc, Thái Lan, Pháp, Hàn Quốc, Singapore, Australia, New Zealand, trong đó có 5 Đoàn trong Kế hoạch được Thường trực Ban Bí thư phê duyệt và 5 Đoàn phát sinh không trong Kế hoạch được Thường trực Ban Bí thư phê duyệt; tổ chức tiếp đón 02 Đoàn vào trong Kế hoạch được Thường trực Ban Bí thư phê duyệt.
Các đoàn ra được tổ chức với nội dung và mục đích là trao đổi đoàn hằng năm thường dành cho các đối tác có mối quan hệ hợp tác lâu năm, đã ký kết thỏa thuận hợp tác trong đó có nội dung về trao đổi đoàn hằng năm. Bên cạnh ý nghĩa phục vụ các dự án, bảo đảm tiến độ các chương trình hợp tác giữa các bên; các hoạt động này còn góp phần quan trọng trong việc trao đổi kinh nghiệm xuất bản, đào tạo nguồn nhân lực xuất bản, tăng cường ứng dụng công nghệ mới trong hoạt động xuất bản và tích cực trao đổi bản quyền xuất bản phẩm. Trong quá trình làm việc tại nước ngoài, cán bộ Nhà xuất bản đã có điều kiện tìm hiểu về tập quán, điều kiện sinh sống và làm việc, nhu cầu sách của người Việt Nam ở nước ngoài để tham mưu với Đảng và Nhà nước xây dựng Đề án xuất bản sách điện tử phục vụ công tác thông tin đối ngoại cho cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài; đồng thời tìm hiểu về tập quán, điều kiện sinh sống và làm việc, nhu cầu sách của người nước ngoài để phục vụ tốt công tác thông tin đối ngoại về chính trị, kinh tế, văn hóa, con người Việt Nam cho cộng đồng người nước ngoài.
(2) Việc tổ chức các sự kiện và hoạt động mang tính hợp tác quốc tế ở trong và ngoài nước.
Cùng với các hoạt động hợp tác quốc tế khác, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật tích cực tổ chức, phối hợp tổ chức hoặc tham gia các sự kiện, hoạt động mang tính hợp tác quốc tế ở trong và ngoài nước. Trong thời điểm đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp trên toàn cầu, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật vẫn duy trì tham dự các sự kiện, hội nghị, hội thảo và triển lãm sách quốc tế bằng hình thức trực tuyến. Sau khi dịch Covid-19 được kiểm soát, Nhà xuất bản đã phối hợp với các cơ quan, đơn vị nước ngoài hoặc cơ quan Việt Nam tại nước ngoài tổ chức nhiều sự kiện, hội nghị, hội thảo và triển lãm sách bằng hình thức trực tiếp hoặc trực tiếp kết hợp trực tuyến. Các hoạt động được triển khai trọng thị, thiết thực, tiết kiệm, hiệu quả, đúng định hướng và mục tiêu đề ra, có sức lan tỏa rộng rãi, bảo đảm thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, góp phần củng cố và vun đắp mối quan hệ hữu nghị giữa Nhà xuất bản với các đối tác nói riêng, giữa Việt Nam và các quốc gia khác nói chung. Đặc biệt, rất nhiều sự kiện và hoạt động có nội dung liên quan đến đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực xuất bản. Ngoài ra, thông qua việc trực tiếp tham gia tổ chức các sự kiện và hoạt động mang tính hợp tác quốc tế ở trong và ngoài nước, cán bộ, biên tập viên Nhà xuất bản còn tích cực trau dồi kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm hoạt động xuất bản trong môi trường quốc tế.
(3) Việc phối hợp với các đối tác trong nước và nước ngoài để dịch, biên dịch, xuất bản các đầu sách có giá trị và ý nghĩa lớn bằng tiếng nước ngoài.
Trong giai đoạn 2020 - 2023, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã mua/trao đổi bản quyền và tổ chức dịch xuôi/dịch ngược, xuất bản nhiều ấn phẩm có giá trị. Các ngôn ngữ chủ yếu được dịch/biên dịch là tiếng Lào, tiếng Anh, tiếng Trung, tiếng Nga, tiếng Pháp, tiếng Tây Ban Nha… Các đầu sách trên do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản, phát hành hoặc phối hợp xuất bản, phát hành với một số cơ quan, đối tác quốc tế. Bên cạnh phối hợp xuất bản, phát hành sách in truyền thống, trong giai đoạn này, khi công tác xuất bản điện tử của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật được chú trọng và ngày càng phát triển mạnh mẽ, Nhà xuất bản còn phối hợp xuất bản, phát hành sách dịch điện tử với các đối tác quốc tế trên không gian số, qua mạng internet, các website, hội nghị hội thảo và triển lãm sách trực tuyến…
Qua đó, có thể khẳng định, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã có những kết quả tích cực trong công tác hợp tác bản quyền, phối hợp xuất bản và phát hành sách dịch. Về nội dung, sách dịch của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật chủ yếu là các sách về công tác xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị…; sách về Chủ tịch Hồ Chí Minh, tư tưởng Hồ Chí Minh...; sách về xây dựng hệ thống pháp luật…; sách giáo khoa - giáo trình…; sách về kinh nghiệm phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội;… sách thông tin đối ngoại… Nội dung sách là nguồn thông tin chính thống, tin cậy, bảo đảm tính khách quan, khoa học, đã cập nhật những thông tin mới nhất về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước Việt Nam. Về công tác dịch, hiệu đính, thẩm định, đội ngũ cộng tác viên tiếng nước ngoài đều là các dịch giả, chuyên gia uy tín, giàu kinh nghiệm. Về công tác biên tập, các bản thảo dịch được tổ chức biên tập theo quy trình chặt chẽ: đối chiếu toàn bộ bản gốc với bản dịch, thống nhất cách dịch các thuật ngữ; thường xuyên trao đổi với dịch giả và chuyên gia hiệu đính để hoàn thiện bản dịch, bản thảo và bông, can trước khi chuyển in, đến nay chưa phát hiện sai sót. Các đầu sách xuất bản được độc giả trong nước và nước ngoài đón nhận, nhiều đầu sách có giá trị lý luận và thực tiễn, tạo tiếng vang lớn trong cộng đồng Việt Nam và quốc tế.
Điển hình như, vào tháng 5/2023, Nhà xuất bản đã dịch và xuất bản cuốn sách Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Việt Nam của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng ra 8 thứ tiếng: Anh, Trung Quốc, Lào, Nga, Pháp, Tây Ban Nha, Hà Lan, Italia, nhận được những đánh giá tích cực và sự quan tâm của dư luận trong nước và nước ngoài. Song song với việc xuất bản sách giấy, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật còn xuất bản các đầu sách trên ở định dạng sách điện tử, phục vụ bạn đọc miễn phí trên trang stbook.vn.
Việc phối hợp với các đối tác trong nước và nước ngoài để dịch, biên dịch, xuất bản các đầu sách có giá trị và ý nghĩa lớn bằng tiếng nước ngoài cũng góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực xuất bản, giúp cán bộ, biên tập viên Nhà xuất bản trau dồi kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm hoạt động xuất bản trong môi trường quốc tế.
Nhìn chung, qua các hoạt động hợp tác quốc tế được tổ chức trọng thị, tiết kiệm, thiết thực, đạt hiệu quả cao, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật tiếp cận công nghệ tiên tiến trong hoạt động xuất bản; giao lưu trao đổi về sách, phát triển văn hóa đọc, giao dịch bản quyền với các nhà xuất bản trên thế giới; nghiên cứu, học tập kinh nghiệm để tổ chức các sự kiện quốc tế về sách; nắm bắt được những xu hướng, diễn biến phát triển mới của ngành xuất bản toàn cầu; đặc biệt là nâng cao chất lượng nguồn nhân lực xuất bản, giúp cán bộ, biên tập viên Nhà xuất bản trau dồi kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm hoạt động xuất bản trong môi trường quốc tế.
VŨ THỊ KIỀU TRANG
Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật
