Nhìn lại 20 năm xây dựng và phát triển Thành phố Đà Nẵng và 15 năm thực hiện Nghị quyết số 33 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển Thành phố Đà Nẵng trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, thấy rằng trước bối cảnh thách thức của yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của quá trình hội nhập cạnh tranh quốc tế thì còn có một số hạn chế.
Đó là mô hình quản lý hiện hành chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra, chưa tự chủ, thiếu linh hoạt, khả năng tự quyết định, tự chịu trách nhiệm để giải quyết kịp thời những thách thức, nhu cầu đặt ra đối với quản lý đô thị; về phân định nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức bộ máy; phương thức hoạt động, cơ chế điều hành, phân cấp quản lý, ủy quyền trên một số lĩnh vực chưa phù hợp với đối tượng, đặc thù quản lý ở đô thị và quá trình đô thị hóa ở khu vực nông thôn đang thay đổi nhanh chóng.
Những hạn chế, bất cập kể trên đã ảnh hưởng không nhỏ đến công tác chỉ đạo, điều hành và sự phát triển kinh tế - xã hội của Đà Nẵng. Ngày 24/01/2019, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 43-NQ/TW về xây dựng và phát triển Thành phố Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Bộ Chính trị tiếp tục xác định mục tiêu xây dựng Đà Nẵng là trung tâm, đầu tàu dẫn dắt kinh tế - xã hội của miền Trung và Tây Nguyên phát triển bền vững. Để thực hiện mục tiêu này, Bộ Chính trị đã đồng ý chủ trương “xây dựng và thực hiện thí điểm mô hình chính quyền đô thị phù hợp với yêu cầu phát triển của thành phố” và “cần có cơ chế, chính sách đặc thù để xây dựng và phát triển thành phố Đà Nẵng, tạo động lực cho phát triển khu vực miền Trung - Tây Nguyên và cả nước…”.
Để tiếp tục triển khai áp dụng thí điểm mô hình chính quyền đô thị đối với Thành phố Đà Nẵng, ngày 19/6/2020, Quốc hội thông qua Nghị quyết số 119/2020/QH14 “Về thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị và một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng”. Tại Điều 1 Nghị quyết xác định thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại Thành phố Đà Nẵng như sau:
Chính quyền địa phương ở Thành phố Đà Nẵng là cấp chính quyền địa phương gồm có Hội đồng nhân dân thành phố và Ủy ban nhân dân thành phố; Chính quyền địa phương ở các quận thuộc thành phố Đà Nẵng là Ủy ban nhân dân quận. Ủy ban nhân dân quận là cơ quan hành chính nhà nước ở quận, thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Nghị quyết này và theo phân cấp, ủy quyền của Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố; Chính quyền địa phương ở các phường thuộc quận tại thành phố Đà Nẵng là Ủy ban nhân dân phường. Ủy ban nhân dân phường là cơ quan hành chính nhà nước ở phường, thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Nghị quyết này và theo phân cấp, ủy quyền của Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố, Ủy ban nhân dân quận; Việc tổ chức chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính khác của thành phố Đà Nẵng được thực hiện theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương.
Theo đó, vị trí, vai trò, nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân và các Ban Hội đồng nhân dân Thành phố được tăng cường với nhiều yêu cầu mới và trách nhiệm lớn hơn, nhất là tăng cường giám sát việc chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước ở cấp quận, phường.
Mặc dù, việc thí điểm không tổ chức HĐND huyện, quận, phường chỉ là một bộ phận của thí điểm mô hình chính quyền đô thị nhưng cũng đủ để Đà Nẵng tích lũy được nhiều kinh nghiệm, chẳng hạn kinh nghiệm trong công tác cán bộ, nhất là trong việc sắp xếp số người công tác chuyên trách dôi dư do không tổ chức HĐND quận và HĐND phường. Tuy nhiên, không vì thế mà trong quá trình xây dựng Đề án thí điểm mô hình chính quyền đô thị lần này, Đà Nẵng lại tỏ ra thiếu thận trọng. Đà Nẵng luôn ý thức rằng hai lần thí điểm mô hình chính quyền đô thị thực chất là cả hai lần tiến hành hoạt động nghiên cứu khoa học về tổ chức bộ máy chính quyền địa phương.
Thành phố đã tổ chức nhiều sinh hoạt học thuật nhằm tranh thủ ý kiến chuyên gia ở Trung ương, ở Đà Nẵng và một số tỉnh, thành phố khác không chỉ trước khi Quốc hội ban hành Nghị quyết số 119/2020/QH14 về thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị và một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng mà cả sau khi Chính phủ đã ban hành Nghị định số 34/2021/NĐ-CP quy định chi tiết và biện pháp thi hành Nghị quyết số 119/2020/QH14.
Chuẩn bị rõ nhất của Đà Nẵng khi chính thức bước vào thời kỳ thực hiện mô hình chính quyền đô thị là ở việc bầu các chức danh Chủ tịch và Phó chủ tịch, Trưởng ban và Phó trưởng ban tại kỳ họp đầu tiên vào ngày 25/6/2021 của HĐND Thành phố khóa X, nhiệm kỳ 2021 - 2026. Qua đó, nâng tổng số đại biểu chuyên trách lên 14 người - đạt ngưỡng tối đa theo Nghị quyết số 1187/NQ-UBTVQH14 của Quốc hội, tăng một Phó chủ tịch so với nhiệm kỳ trước, tăng 5 đại biểu chuyên trách so với nhiệm kỳ trước; trong đó có một Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy và bốn Thành ủy viên, tăng ba Thành ủy viên so với nhiệm kỳ trước.
Trong thời gian tới, Thành phố Đà Nẵng tiếp tục nghiên cứu xây dựng, ban hành các nghị quyết có tính khả thi cao, phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu phát triển của Thành phố, trong đó tăng cường chức năng giám sát của các đoàn thể chính trị - xã hội, nâng cao vai trò Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong công tác phối hợp với Hội đồng nhân dân Thành phố triển khai đồng bộ công tác giám sát và phản biện xã hội.
ThS. PHẠM MAI PHƯƠNG
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
