Dấu ấn ngoại giao Việt Nam sau nửa đầu nhiệm kỳ thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng

Thế giới đang trải qua một thời kỳ có nhiều biến động, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt, phân tuyến rõ hơn, chính trị cường quyền, xung đột cục bộ và chạy đua vũ trang gia tăng, trong đó nổi lên là xung đột Nga - Ucraina diễn biến phức tạp và kéo dài. Toàn cầu hóa gặp nhiều khó khăn, kinh tế thế giới trì trệ với nhiều rủi ro tài chính, tiền tệ và đứt gãy chuỗi cung ứng. Đại dịch Covid-19 tuy đã được kiểm soát, nhưng để lại nhiều hệ lụy lâu dài, tác động nhiều chiều đến an ninh, phát triển và quản trị ở phạm vi toàn cầu, khu vực, quốc gia, doanh nghiệp và người dân. Bên cạnh đó, các thách thức an ninh phi truyền thống, như biến đổi khí hậu, thiên tai, an ninh nước, an ninh lương thực, an ninh năng lượng... diễn ra ngày càng gay gắt. Tuy nhiên, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với những thành tựu đột phá về công nghệ tiếp tục thúc đẩy mạnh mẽ xu thế cấu trúc lại nền kinh tế, chuyển đổi số, chuyển đổi năng lượng, tăng trưởng xanh... mở ra nhiều cơ hội mới hướng đến phát triển bền vững và bao trùm hơn.

Ở trong nước, phát huy những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử của công cuộc đổi mới, Việt Nam tiếp tục đạt được nhiều thành tựu quan trọng về phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh và phòng, chống đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, bối cảnh thế giới và hậu quả nặng nề của đại dịch Covid-19 cùng với thiên tai, biến đổi khí hậu... đã tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Trong bối cảnh đó, ngành ngoại giao cùng các ngành, các cấp đã triển khai đồng bộ, sáng tạo, hiệu quả đường lối đối ngoại Đại hội XIII của Đảng và đạt được nhiều kết quả quan trọng, toàn diện. Trong đó, kết quả bao trùm là củng cố vững chắc hơn môi trường hòa bình, ổn định, bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, huy động được nhiều nguồn lực bên ngoài phục vụ công tác phòng, chống đại dịch Covid-19, phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, tiếp tục nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của đất nước.

Những dấu ấn ngoại giao trong nửa đầu nhiệm kỳ khóa XIII của Đảng

Ngay sau Đại hội XIII của Đảng, ngành ngoại giao đã nghiên cứu, quán triệt sâu rộng, tổ chức thực hiện và từng bước cụ thể hóa đường lối đối ngoại Đại hội XIII thành các đề án, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp toàn diện, lâu dài trên từng lĩnh vực cũng như với từng đối tác. Dưới sự chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, ngành ngoại giao phối hợp với các ban, bộ, ngành đã tổ chức thành công Hội nghị Đối ngoại toàn quốc lần đầu tiên (tháng 12/2021), tạo hiệu ứng lan tỏa, góp phần thống nhất nhận thức và hành động giữa các cấp, các ngành và toàn hệ thống chính trị trong triển khai đường lối đối ngoại trên cả ba trụ cột là đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân. Trong gần ba năm qua, ngành ngoại giao cùng các ban, bộ, ngành và địa phương đã xây dựng, tham mưu cho Bộ Chính trị, Ban Bí thư thông qua nhiều đề án đối ngoại quan trọng và ban hành các nghị quyết, kết luận, chỉ thị về đối ngoại, như Nghị quyết số 34-NQ/TW, ngày 09/01/2023 của Bộ Chính trị về một số định hướng, chủ trương lớn triển khai đường lối đối ngoại Đại hội XIII của Đảng, các kết luận của Bộ Chính trị về phát triển quan hệ với một số đối tác quan trọng, hợp tác trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Tiểu vùng sông Mê Công, công tác người Việt Nam ở nước ngoài, Chỉ thị số 15-CT/TW, ngày 10/8/2022 của Ban Bí thư về công tác ngoại giao kinh tế phục vụ phát triển đất nước đến năm 2030... Trên cơ sở đó, các cấp, các ngành đã cụ thể hóa thành các đề án, kế hoạch và giải pháp, tạo nên sự đồng bộ và thống nhất trong triển khai đường lối đối ngoại nhiệm kỳ khóa XIII và những năm tiếp theo.

Các hoạt động đối ngoại cấp cao trên bình diện song phương và đa phương được đẩy mạnh một cách chủ động, sáng tạo, linh hoạt và hiệu quả, ngay cả trong giai đoạn khó khăn của đại dịch Covid-19. Trong gần ba năm qua (2021 - 2023), Việt Nam đã tổ chức gần 200 hoạt động đối ngoại cấp cao, trong đó gần 40 chuyến thăm của lãnh đạo chủ chốt của Đảng và Nhà nước tới các nước láng giềng, các nước đối tác chiến lược, hầu hết các nước ASEAN, nhiều đối tác quan trọng và bạn bè truyền thống; đồng thời, đón hơn 40 đoàn lãnh đạo cấp cao của các nước và các tổ chức quốc tế lớn thăm Việt Nam. Nhờ đó, nền tảng quan hệ và lòng tin chính trị với nhiều nước, nhất là các nước láng giềng, các đối tác quan trọng và bạn bè truyền thống, được củng cố vững chắc, trong đó quan hệ với nhiều đối tác quan trọng được nâng lên tầm mức mới, tạo động lực mạnh mẽ thúc đẩy các mối quan hệ đối ngoại ngày càng mở rộng, đi vào chiều sâu và hiệu quả.

Bên cạnh đó, Việt Nam đảm nhiệm và hoàn thành tốt nhiều trọng trách quốc tế lớn, được cộng đồng quốc tế đánh giá cao, nổi bật là Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020 - 2021, Phó Chủ tịch Đại hội đồng Liên hợp quốc khóa 77, thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2023 - 2025 và trúng cử nhiều vị trí quan trọng trong các cơ chế, diễn đàn đa phương khác. Việt Nam cùng các thành viên ASEAN nỗ lực xây dựng Cộng đồng ASEAN đoàn kết, vững mạnh, tự cường, phát huy vai trò trung tâm ở khu vực; đồng thời, tiếp tục đóng góp có trách nhiệm vào giải quyết các vấn đề, thách thức chung của toàn cầu, tích cực thực hiện cam kết tại Hội nghị các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP 26) và COP 27, tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc ở châu Phi, cùng các công tác về phòng, chống dịch bệnh, thiên tai, bảo đảm an ninh lương thực...

Trên cơ sở kiên định độc lập, tự chủ và bảo đảm lợi ích quốc gia - dân tộc, tôn trọng các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, ngành ngoại giao đã tham mưu, xử lý đúng đắn, kịp thời nhiều vấn đề đối ngoại phức tạp trong quan hệ với các nước và tại các diễn đàn đa phương, nhất là các vấn đề liên quan đến biên giới lãnh thổ, quan hệ với các đối tác quan trọng... Phối hợp chặt chẽ với các ngành, các cấp, ngành ngoại giao đã phát huy mạnh mẽ vai trò tiên phong của đối ngoại trong việc giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; vừa thúc đẩy đối thoại, hợp tác, tích cực đàm phán, giải quyết các vấn đề biên giới với các nước láng giềng, vừa kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, xử lý tốt vấn đề dân chủ, nhân quyền, tôn giáo. Qua đó, ngành ngoại giao đã có nhiều đóng góp quan trọng vào củng cố đường biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, giữ vững an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội.

Bên cạnh công tác tham mưu cụ thể hóa đường lối đối ngoại, công tác nghiên cứu và dự báo, tham mưu chiến lược về đối ngoại được đẩy mạnh trong bối cảnh quốc tế có nhiều biến động phức tạp. Ngành ngoại giao đã chủ động phát hiện, kịp thời tham mưu, xử lý nhiều vấn đề, diễn biến mới trên thế giới và khu vực tác động đến an ninh và phát triển của đất nước. Các báo cáo tham mưu có chất lượng về cục diện thế giới, các xu hướng phát triển mới, biến động kinh tế thế giới, điều chỉnh chiến lược, chính sách của các nước... đã góp phần quan trọng để Đảng và Nhà nước đưa ra quyết sách đúng đắn, kịp thời trong xây dựng, triển khai và thực hiện các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại.

Thực hiện chủ trương ngoại giao kinh tế là nhiệm vụ cơ bản, trung tâm của nền ngoại giao Việt Nam, “lấy người dân, địa phương và doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ”, ngành ngoại giao đã chủ động, tích cực đưa nội dung hợp tác kinh tế vào trong các hoạt động đối ngoại, nhất là hoạt động đối ngoại cấp cao, qua đó mở rộng và làm sâu sắc hơn hợp tác kinh tế với nhiều đối tác; đồng thời, nhạy bén nắm bắt cơ hội các nước mở cửa trở lại sau đại dịch Covid-19, tranh thủ hiệu quả các liên kết, thỏa thuận kinh tế và các xu hướng phát triển mới trên thế giới, đóng góp thiết thực vào duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, mở rộng xuất khẩu, thu hút được nhiều nguồn lực bên ngoài phục vụ phát triển bền vững đất nước. Từ đầu nhiệm kỳ khóa XIII đến nay, kim ngạch xuất, nhập khẩu của nước ta lần đầu tiên vượt mốc 700 tỷ USD (năm 2022), đưa Việt Nam vào nhóm 20 nước có quy mô thương mại lớn nhất thế giới; thu hút hơn 22 tỷ USD nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), xếp hạng thứ 32 trong 100 thương hiệu quốc gia giá trị nhất thế giới... Đặc biệt, ngoại giao y tế, ngoại giao vắcxin đã huy động được số lượng lớn vắc-xin, thiết bị y tế từ bên ngoài, tiết kiệm ngân sách khoảng 900 triệu USD, đóng góp quan trọng và trực tiếp vào thực hiện thắng lợi chiến lược vắc-xin, tạo cơ sở để nước ta chuyển sang thích ứng an toàn với đại dịch Covid-19 và phục hồi phát triển kinh tế - xã hội.

Ngoại giao văn hóa kết hợp chặt chẽ với ngoại giao kinh tế và thông tin đối ngoại đã quảng bá sâu rộng hình ảnh đất nước, con người, văn hóa và thành tựu phát triển của Việt Nam ra thế giới. Với nội dung, phương thức ngày càng được đổi mới, sáng tạo, công tác thông tin đối ngoại đã truyền tải kịp thời, đầy đủ và sâu rộng chủ trương, đường lối đối ngoại của Đảng, thành tựu phát triển và hội nhập quốc tế của đất nước đến bạn bè quốc tế. Triển khai mạnh mẽ Chiến lược ngoại giao văn hóa đến năm 2030, Việt Nam tiếp tục phát huy vai trò trong Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) và các cơ chế, diễn đàn hợp tác văn hóa; đã vận động thành công UNESCO công nhận chín di sản của Việt Nam, góp phần tích cực vào việc bảo vệ, gìn giữ các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, đồng thời mở ra cơ hội huy động các nguồn lực mới cho phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội ở các địa phương.

Quán triệt sâu sắc chủ trương của Đảng và Nhà nước về củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, công tác người Việt Nam ở nước ngoài tiếp tục được triển khai mạnh mẽ theo tinh thần Nghị quyết số 36-NQ/TW, ngày 26/3/2004 của Bộ Chính tr về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài và Kết luận số 12-KL/TW, ngày 12/8/2021 của Bộ Chính trị về công tác người Việt Nam ở nước ngoài trong tình hình mới. Trong đó, trọng tâm là tích cực chăm lo, hỗ trợ người Việt Nam ở nước ngoài gìn giữ tiếng Việt, nâng cao địa vị pháp lý, ổn định, hội nhập và phát triển, nhất là ở những địa bàn mà bà con còn gặp nhiều khó khăn. Đồng thời, tiếp tục khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho người Việt Nam ở nước ngoài đóng góp tích cực, hiệu quả vào phát triển quê hương, đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Bên cạnh đó, công tác bảo hộ công dân Việt Nam ở nước ngoài cũng đạt nhiều kết quả quan trọng; trong đó, kịp thời sơ tán an toàn hơn 6.000 công dân, người Việt Nam tại Ucraina, đưa về nước trên 2.000 công dân bị cưỡng bức lao động tại Campuchia và Philíppin, bảo hộ và hỗ trợ đưa về nước trên 1.800 ngư dân, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của công dân Việt Nam ở nước ngoài.

Một cách khái quát, trải qua nửa đầu nhiệm kỳ khóa XIII của Đảng, như đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định, hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế tiếp tục được mở rộng, triển khai đồng bộ, toàn diện, linh hoạt, hiệu quả và đạt nhiều kết quả quan trọng, được xem là một điểm sáng trong những năm vừa qua¹. Ngoại giao Việt Nam đã phát huy mạnh mẽ vai trò tiên phong của đối ngoại, củng cố vững chắc cục diện đối ngoại, tạo thuận lợi cho việc giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc, nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của đất nước. Thành tựu này có ý nghĩa rất quan trọng về nhiều mặt trong bối cảnh nước ta đang nỗ lực triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng trong môi trường quốc tế có nhiều biến động lớn, chưa từng có tiền lệ như hiện nay.

Làm phong phú và sâu sắc hơn bài học về đối ngoại và ngoại giao

Có được những thành tựu đối ngoại và ngoại giao từ đầu nhiệm kỳ khóa XIII đến nay là nhờ thế và lực mới của đất nước trong sự nghiệp đổi mới; đường lối đối ngoại đúng đắn của Đảng và Nhà nước; dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sáng suốt của Trung ương Đảng, trực tiếp và thường xuyên là Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước; sự đồng thuận, phối hợp và hiệp đồng chặt chẽ giữa các trụ cột, binh chủng đối ngoại, các ngành, các cấp, trong đó có sự nỗ lực bền bỉ và đóng góp trực tiếp của ngành ngoại giao; sự đồng tình và ủng hộ của toàn dân cùng cả hệ thống chính trị; sự hợp tác của các đối tác, bạn bè quốc tế...

Hoạt động đối ngoại và ngoại giao trong gần ba năm qua đã làm phong phú và sâu sắc hơn các bài học quý báu về đối ngoại trong công cuộc đổi mới.

Một là, bám sát Nghị quyết và đường lối đối ngoại của Đại hội XIII, luôn kiên định, bản lĩnh trước những tình huống, diễn biến phức tạp của tình hình quốc tế, chủ động nắm bắt, dự báo sát và đúng tình hình, “biết mình, biết người”, “biết thời, biết thế”, để linh hoạt “biết cương, biết nhu”, “biết tiến, biết thoái”, bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi.

Hai là, phát huy tối đa thế và lực mới của đất nước, bản sắc “ngoại giao cây tre Việt Nam” dựa trên nền tảng tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh và truyền thống, bản sắc ngoại giao, văn hóa của dân tộc. Trước những biến động phức tạp của tình hình quốc tế, “cây tre Việt Nam” vẫn giữ vững thế ổn định và vươn lên nhờ “gốc vững” là kiên định độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa, đề cao các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, vì lợi ích quốc gia - dân tộc; đồng thời, sáng tạo, uyển chuyển, cơ động trong sách lược, ứng xử với phương châm “dĩ bất biến, ứng vạn biến”.

Ba là, phối hợp chặt chẽ, nhuần nhuyễn giữa đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân; giữa đối ngoại, ngoại giao và quốc phòng, an ninh, kinh tế, văn hóa - xã hội; giữa đối ngoại và đối nội; giữa ngoại giao chính trị, ngoại giao kinh tế, ngoại giao văn hóa và các binh chủng đối ngoại; giữa song phương và đa phương; qua đó, đã phát huy được sức mạnh tổng hợp của nền ngoại giao Việt Nam.

Bốn là, không ngừng nâng cao năng lực nghiên cứu, dự báo, tham mưu đối ngoại; biết kiến tạo, phát hiện và quyết tâm cao tranh thủ thời cơ và cơ hội, “biến nguy thành cơ”, mạnh dạn tìm kiếm và thực hiện cách làm mới, hướng đi mới, mở rộng sang các lĩnh vực mới trên cơ sở kiên định nguyên tắc, mục tiêu chiến lược.

Năm là, đặc biệt coi trọng xây dựng, chỉnh đốn Đảng toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ trong ngành ngoại giao; triển khai đồng bộ các nhiệm vụ đối ngoại và nhiệm vụ xây dựng nền ngoại giao toàn diện, hiện đại.

Quyết tâm thực hiện thắng lợi đường lối đối ngoại theo tinh thần Đại hội XIII của Đảng

Tình hình quốc tế trong thời gian tới tiếp tục biến động phức tạp, tác động nhiều chiều đến an ninh và phát triển của nước ta, cơ hội đan xen với thách thức. Ở trong nước, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta tiếp tục nỗ lực với quyết tâm cao thực hiện các mục tiêu phát triển đến năm 2025 và năm 2030 theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Trước những yêu cầu thực hiện nhiệm vụ trong giai đoạn phát triển mới của đất nước, ngành ngoại giao tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy và hành động, lấy phụng sự Đảng, Tổ quốc và phục vụ nhân dân làm động lực phát triển, thực hiện đồng bộ, sáng tạo, hiệu quả các nhiệm vụ đối ngoại và xây dựng, phát triển ngành ngoại giao. Trọng tâm là, tiếp tục cụ thể hóa đường lối đối ngoại Đại hội XIII của Đảng thông qua các đề án, chương trình, kế hoạch, biện pháp triển khai cụ thể, thực hiện tốt công tác nghiên cứu, dự báo chiến lược, đánh giá đúng tình hình, xử lý kịp thời, đúng đắn các vấn đề đối ngoại nhằm tiếp tục củng cố vững chắc hơn cục diện đối ngoại, tạo thuận lợi cho việc thực hiện các mục tiêu phát triển của đất nước, bảo vệ vững chắc Tổ quốc từ sớm, từ xa trong mối tương quan chặt chẽ với nhiệm vụ giữ vững môi trường hòa bình, ổn định. Ngành ngoại giao phối hợp chặt chẽ với đối ngoại đảng, đối ngoại nhân dân, các binh chủng ngoại giao, quốc phòng, an ninh, kinh tế - xã hội trong việc phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò tiên phong của đối ngoại, đưa đối ngoại thực sự trở thành một động lực quan trọng cho phát triển nhanh và bền vững đất nước.

Để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ đối ngoại, một trong những điều cốt yếu là xây dựng nền ngoại giao Việt Nam vững mạnh, toàn diện, hiện đại. Bên cạnh việc triển khai các biện pháp tổng thể, đồng bộ về tổ chức bộ máy, cán bộ, cơ sở vật chất, phương thức vận hành... ngành ngoại giao tiếp tục đẩy mạnh thực hiện nghiêm túc các nghị quyết, kết luận của Trung ương về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi mọi biểu hiện suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Kiện toàn, nâng cao năng lực tổ chức bộ máy hướng đến tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, đi đôi với đổi mới tư duy quản trị, phương thức, lề lối làm việc theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại. Vấn đề then chốt là tiếp tục nâng cao hơn nữa chất lượng đội ngũ cán bộ ngoại giao toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức, bản lĩnh và trí tuệ, có tư duy đổi mới, sáng tạo, phong cách chuyên nghiệp, từng bước đạt tầm khu vực và thế giới. Bên cạnh đó, cơ chế, chính sách, pháp luật về đối ngoại và ngoại giao cần tiếp tục được đổi mới, hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu triển khai các nhiệm vụ đối ngoại và phát triển ngoại giao Việt Nam trong thời gian tới.

Bám sát đường lối đối ngoại tại Đại hội XIII của Đảng, dưới sự lãnh đạo của Đảng, vận dụng sáng tạo tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh, bản sắc “ngoại giao cây tre Việt Nam” và truyền thống ngoại giao của dân tộc, phát huy thành quả đã đạt được trong công cuộc đổi mới cũng như từ đầu nhiệm kỳ khóa XIII đến nay, ngoại giao Việt Nam đã đoàn kết vượt qua mọi thử thách, khó khăn, tiếp tục đóng góp xứng đáng vào thực hiện thắng lợi Nghị quyết và đường lối đối ngoại theo tinh thần Đại hội XIII của Đảng.

---

1. Toàn văn phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Chính phủ với các địa phương, Báo Điện tử Chính phủ, ngày 03/01/2023, https://baochinhphu.vn/toan-van-phat-bieu-cua-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-tai-hoi-nghi-chinh-phu-voi-cac-dia-phuong-102230103163547745.htm.

Theo Tạp chí Cộng sản điện tử

Nguyễn Oanh tổng hợp