Tác phẩm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: Nền tảng lý luận cho công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong giai đoạn mới

Tác phẩm Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh tổng kết thực tiễn phong phú chặng đường 10 năm từ khi Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực được thành lập, trực thuộc Bộ Chính trị, do đồng chí Tổng Bí thư làm Trưởng Ban¹; rút ra những vấn đề ở tầm lý luận về công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; định hướng những giải pháp trọng tâm trong thời gian tới. Tác phẩm trình bày về vấn đề đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở tầm lý luận, làm rõ tư duy lý luận của Đảng trong lĩnh vực này; cung cấp cơ sở khoa học để nhận thức đúng về bản chất tình trạng tham nhũng, tiêu cực; phương pháp để xác định và thực hiện đúng công việc mà toàn Đảng, toàn dân đang kiên quyết, kiên trì triển khai; đồng thời, cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phản bác mạnh mẽ, hiệu quả các luận điệu xuyên tạc của các thế lực phản động, thù địch. Tác phẩm thể hiện rõ những nội dung cốt lõi sau: 

Nhận diện rõ hơn về tham nhũng, tiêu cực; hậu quả của tham nhũng, tiêu cực; ý nghĩa cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Đồng chí Tổng Bí thư nhắc lại cách định nghĩa nôm na, dễ nhớ, dễ hiểu và cũng rất nghiêm khắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Tham nhũng là hành vi “ăn cắp của công làm của tư”; tham ô, tham nhũng là “giặc nội xâm”. Đồng thời, đồng chí nhấn mạnh, tham nhũng, tiêu cực là “khuyết tật bẩm sinh” của quyền lực².

Tác phẩm của đồng chí Tổng Bí thư đã nhận diện rõ hơn, sâu hơn về phạm vi của tham nhũng, tiêu cực; phân tích, chỉ ra mối quan hệ giữa tham nhũng và tiêu cực. So với “tham nhũng” thì “tiêu cực” có nghĩa rộng hơn. Tham nhũng là một loại hành vi tiêu cực của người có chức, có quyền. Tiêu cực là môi trường nảy sinh tham nhũng. Tham nhũng làm trầm trọng hơn tình trạng tiêu cực. Cái gốc, cái biểu hiện và nguyên nhân cơ bản, trực tiếp của tình trạng tham nhũng, tiêu cực được chỉ rõ, chính là sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Đồng chí Tổng Bí thư nêu rõ: Tham nhũng tiền bạc, tài sản thì có thể thu hồi được, nhưng “nếu suy thoái về đạo đức, tư tưởng là mất tất cả”³. Bởi vậy, cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực phải tập trung vào đấu tranh với căn nguyên, gốc rễ của tham nhũng, tiêu cực là tình trạng biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên. “Phòng, chống tiêu cực, mà trọng tâm là phòng, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, tức là trị tận gốc của tham nhũng”⁴.

Việc bổ sung chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn để Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng chỉ đạo cả công tác phòng, chống tiêu cực đã đưa cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực bước sang một giai đoạn mới, đi vào chiều sâu, gắn kết chặt chẽ giữa phòng và chống theo đúng tư tưởng, quan điểm chỉ đạo của Đảng. Đó không đơn thuần là mở rộng phạm vi cuộc đấu tranh mà thực chất là nâng tầm cuộc đấu tranh vừa toàn diện và đồng bộ, vừa đi vào chiều sâu, xác định đúng và trúng gốc rễ của tình trạng này. Vấn đề căn cơ trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là phòng ngừa từ sớm, từ xa, mà trung tâm là xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đặc biệt là chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên để trị tận gốc tham nhũng, tiêu cực.

Đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng kiên quyết khẳng định: Cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là việc làm cần thiết, tất yếu và thực tế đã trở thành xu thế không thể đảo ngược. Bởi lẽ, đảng cầm quyền luôn có nguy cơ thoái hóa, biến chất; mà tham nhũng, tiêu cực “là khuyết tật bẩm sinh” đe dọa đến sự tồn vong của Đảng, của chế độ. Tham nhũng, tiêu cực làm giảm lòng tin của quần chúng đối với Đảng, Nhà nước; là thách thức đối với sự lãnh đạo của Đảng và hiệu lực quản lý của Nhà nước; đe dọa sự ổn định, phát triển đất nước, sự tồn vong của Đảng và của chế độ. Chính vì vậy, “Vị trí, vai trò của cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ngày càng được coi trọng và nhận thức sâu sắc hơn, toàn diện hơn”⁵. Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là một vấn đề trọng yếu trong xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngày càng được đông đảo cán bộ, đảng viên, nhân dân đánh giá cao, được quốc tế ghi nhận.

Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là đòi hỏi của thực tiễn, mệnh lệnh của cuộc sống. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh dù rất đau xót, nhưng rất kiên quyết xử lý cán bộ tham nhũng, lãng phí, sống xa hoa khi mà đồng bào và chiến sĩ đang chịu bao tổn thất, hy sinh trong cuộc kháng chiến trường kỳ. Nay, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, khi phải xử lý kỷ luật nghiêm khắc những người vi phạm tham nhũng, tiêu cực, cũng luôn trăn trở, đau xót, nhưng xác định rõ lập trường: nếu không kiên quyết xử lý thì ảnh hưởng đến tồn vong của chế độ. Việc xử lý nhiều cán bộ, kể cả cán bộ cấp cao như vừa qua là điều không ai mong muốn, thậm chí rất đau xót, rất đau lòng, nhưng đó là việc phải làm, vì sự nghiệp chung, vì sự nghiêm minh của kỷ luật Đảng, thượng tôn pháp luật của Nhà nước, vì sự trong sạch, vững mạnh và uy tín của Đảng, Nhà nước và trên hết, là vì ý nguyện của nhân dân, vì lợi ích quốc gia - dân tộc.

Đồng chí Tổng Bí thư đã chỉ ra những bước tiến mới về nhận thức trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực: Từ chỗ, trước đây chủ yếu quan tâm đến tác hại trước mắt, về vật chất, thì hiện nay chúng ta quan tâm nhiều hơn đến tác hại tiềm ẩn, khôn lường của tệ tham nhũng, tiêu cực; trước đây chỉ tập trung vào khu vực nhà nước, các hành vi làm thất thoát tài sản nhà nước, thì nay mở rộng ra cả khu vực ngoài nhà nước; gắn đấu tranh chống tham nhũng với chống lãng phí; gắn chống tham nhũng với chống tiêu cực, đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân... Đặc biệt, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực thường xuyên được chấn chỉnh, uốn nắn từ trong suy nghĩ, nhận thức đến hành động, từ đó được tiến hành sâu rộng, từ sớm, từ xa, cả “ngọn” lẫn “gốc”.

Cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã đạt được nhiều kết quả quan trọng; không đơn thuần là những con số vụ việc được phát hiện, xử lý. Năm 2014, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng đã đánh giá: Tình trạng tham nhũng “vẫn đang là thách thức và là một trong những vấn đề bức xúc nhất của xã hội”. Đến năm 2018, tình trạng này “đang từng bước được kiềm chế và có chiều hướng thuyên giảm”. Năm 2020, cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng đã “đạt nhiều kết quả cụ thể rất quan trọng, toàn diện, rõ rệt... “trở thành một phong trào, xu thế” được cán bộ, đảng viên và nhân dân đồng tình, ủng hộ, đánh giá cao, được quốc tế ghi nhận”⁶. Nếu như năm 2014, Ban Chỉ đạo đánh giá “việc phát hiện tham nhũng vẫn là khâu yếu” thì thời gian gần đây đã được chỉ đạo và thực hiện một cách bài bản, đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả, tạo bước đột phá trong trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Đáng chú ý nhất là hệ thống các quy định pháp luật thu hẹp, lấp kín các “kẽ hở”, ngăn ngừa, giảm thiểu những hành vi tham nhũng, tiêu cực có thể lọt qua; phát huy ý thức làm chủ và tinh thần dân chủ của người dân; cảnh tỉnh và tăng cường giáo dục, rèn luyện của cán bộ, đảng viên; loại trừ những hành vi, vụ việc, cá nhân tham nhũng, tiêu cực. Cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực góp phần đã góp phần thúc đẩy sự tiến bộ và những giá trị tốt đẹp, thêm động lực để những cán bộ, đảng viên trong sạch hăng hái làm việc, cống hiến. Và trên thực tế những năm qua, cùng với cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đạt được nhiều kết quả quan trọng, kinh tế ngày càng phát triển, chính trị, xã hội ổn định, uy tín và vị thế đất nước được nâng cao.

Những thành quả quan trọng nêu trên là minh chứng thuyết phục, phản bác mạnh mẽ những ý kiến lo ngại rằng, nếu quá tập trung vào chống tham nhũng, xây dựng, chỉnh đốn Đảng thì sẽ làm “chùn” sự chỉ đạo hay làm “chậm” sự phát triển; cần khẳng định nhất quán, chính nhờ làm tốt công tác xây dựng Đảng, đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng đã góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, tăng cường an ninh - quốc phòng, đối ngoại⁷. Việc xử lý nghiêm khắc nhiều cán bộ, đảng viên sai phạm không làm “chậm lại” sự phát triển, mà ngược lại, càng làm trong sạch, tạo sức mạnh thật sự của bộ máy và cán bộ; củng cố và tăng cường niềm tin của nhân dân, tạo động lực mới, khí thế mới để thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ, tạo sự thống nhất cao về ý chí và hành động của cán bộ, đảng viên và nhân dân⁸. Trong thực tế, cuộc đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực chỉ làm “chùn bước” những ai có động cơ không trong sáng, đã chót “nhúng chàm” và những người không nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng, thiếu kiến thức, kinh nghiệm và bản lĩnh.

Nhận diện và phân tích phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trên nhiều chiều cạnh. Trước hết, đây là cuộc đấu tranh - đấu tranh trong nội tâm, nhận thức, tư tưởng mỗi cán bộ, đảng viên; đấu tranh trước hết trong Đảng, trong mỗi cán bộ, đảng viên và tổ chức đảng các cấp - đấu tranh giữa một bên là cám dỗ vật chất tầm thường với trách nhiệm và quyền lợi hợp pháp, chính đáng; đấu tranh giữa một bên là sự cám dỗ và tha hóa của quyền lực và một bên là đạo đức cách mạng, là trọng trách của mỗi cán bộ, đảng viên phục vụ Đảng, phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc. Cuộc đấu tranh này có phạm vi rộng lớn, trong toàn Đảng và hệ thống chính trị, với sự tham gia tích cực của quần chúng nhân dân. Dù diễn ra trong thời bình, nhưng cuộc đấu tranh này luôn mang tính chất sinh - tử, bởi nó có ý nghĩa đối với sự tồn vong của chế độ.

Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là một công tác, có hệ thống tổ chức từ trên xuống dưới, chủ trương mạnh mẽ, quan điểm nhất quán, nguyên tắc chặt chẽ, phương châm rõ ràng, phương pháp tổ chức thực hiện bài bản, linh hoạt, lực lượng rộng lớn; được sự quan tâm, giám sát, đánh giá của toàn Đảng, toàn dân mà thước đo hiệu quả cao nhất là niềm tin của nhân dân. Công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực được xác định rõ về chủ thể và đối tượng; vũ khí đấu tranh mạnh mẽ, uy lực; phương pháp đấu tranh đa dạng, thích hợp với từng đối tượng, hành vi, mức độ vi phạm; hình thức đấu tranh quyết liệt, đến cùng, không khoan nhượng. Đặc biệt, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực có lực lượng rộng lớn, huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, trong đó sự lãnh đạo trực tiếp, chặt chẽ, toàn diện, thường xuyên của Đảng là nhân tố quyết định.

Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực không chỉ là nhiệm vụ và trách nhiệm của các cơ quan chuyên trách, mà còn trở thành mối quan tâm chung của các tầng lớp nhân dân, cán bộ, đảng viên và cả bạn bè quốc tế. Trong thực tế đời sống xã hội, cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã trở thành một phong trào, trong đó có vai trò đặc biệt quan trọng của nhân dân và xã hội. Sức mạnh và động lực to lớn của cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là sự đồng tình, ủng hộ, hưởng ứng, tham gia tích cực của nhân dân và cả hệ thống chính trị, mà nòng cốt là các cơ quan có chức năng phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, như nội chính, kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án. “Nếu không dựa vào dân thì cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực khó có thể thành công”⁹. Đồng chí Tổng Bí thư nhấn mạnh vai trò, trách nhiệm của các cơ quan dân cử, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, nhân dân và báo chí, doanh nghiệp, doanh nhân,... Khái quát nội dung này, Tổng Bí thư trích lại lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh “biến hàng ức, hàng triệu con mắt, lỗ tai cảnh giác của quần chúng thành những ngọn đèn pha soi sáng khắp mọi nơi, không để cho tệ tham ô, lãng phí, quan liêu còn chỗ ẩn nấp”¹⁰.

Về tư tưởng, phương châm chỉ đạo xuyên suốt, nhất quán: Kiên quyết, kiên trì, liên tục, bền bỉ, không nghỉ, không ngừng; phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực từ sớm, từ xa, cả ngọn lẫn gốc; chủ động tích cực phòng ngừa, đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực, trong đó phòng là chính, là cơ bản, lâu dài, chống là quan trọng, cấp bách. Làm nghiêm từ trên xuống dưới (đồng chí Tổng Bí thư nhắc nhở: phải tránh tình trạng “Thượng bất chính, hạ tắc loạn!”, “Cấp trên ở chẳng chính ngôi/Cho nên ở dưới chúng tôi hỗn hào!”¹¹), không có vùng cấm, vùng trống, không có ngoại lệ, không có đặc quyền, bất kể người đó là ai, không chịu sức ép của bất kỳ cá nhân nào; phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực từ sớm, từ xa, cả ngọn lẫn gốc; tổ chức thực hiện phải trên dưới đồng lòng, dọc ngang thông suốt. Đây là cuộc đấu tranh không khoan nhượng, không “nhụt chí”, “chùn chân”, “mỏi gối”. Xử lý cả hành vi tham nhũng, tiêu cực và hành vi dung túng, bao che cho tham nhũng, tiêu cực, can thiệp, cản trở việc chống tham nhũng, tiêu cực.

Cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực thực hiện theo phương châm vì sự phát triển và trên tinh thần phát triển. Từ mấy chục năm trước, đồng chí Nguyễn Phú Trọng đã viết bài đăng trên Tạp chí Cộng sản về bệnh sợ trách nhiệm. Gần đây, Bộ Chính trị ban hành quy định về khuyến khích và bảo vệ cán bộ, đảng viên dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao. Trên thực tế, không chỉ cán bộ, mà cả người dân cũng thấy rằng những người bị xử lý vì tham nhũng thời gian vừa qua là vì tư lợi, lợi ích nhóm, chứ không ai bị kỷ luật, kết án vì dám làm, dám chịu trách nhiệm cả. Chống tham nhũng, tiêu cực để đẩy lùi thoái hóa biến chất, đồng thời kích thích tinh thần sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm ở đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu.

Tác phẩm của đồng chí Tổng Bí thư đã toát lên tinh thần của cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực phải được thực hiện thật nghiêm minh, đồng thời mang giá trị nhân văn sâu sắc. Đồng chí Tổng Bí thư nhắc lại quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Cắt bỏ một vài cành cây sâu mọt để cứu cả cái cây”. Mục đích của việc xử lý tham nhũng, tiêu cực là để “trị bệnh, cứu người”, kỷ luật một vài người để cứu nhiều người, truy tố một vụ để cảnh tỉnh cả một vùng, một lĩnh vực. Chống luôn phải đi đôi với xây. Không nhất thiết phải xử lý nhiều mới là tốt mà quan trọng là đấu tranh ngăn chặn/phòng ngừa, cảnh tỉnh, cảnh báo, răn đe... Xử lý phải hết sức biện chứng, chặt chẽ, đặt trong hoàn cảnh lịch sử cụ thể về tình hình thực tế và quy định của pháp luật tại thời điểm xảy ra sai phạm; xem xét kỹ động cơ, mục đích sai phạm, hậu quả thiệt hại và nguyên nhân để đánh giá khách quan, toàn diện trong tổng hòa các mối quan hệ; từ đó xác định đúng bản chất của vụ việc, hành vi sai phạm, lỗi, động cơ, mục đích¹². Xử lý nghiêm hành vi sai phạm của những người vì động cơ vụ lợi, cá nhân; khuyến khích sự tự giác nhận khuyết điểm, sai phạm, tự nguyện khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại, từ chức của những người có sai phạm; đồng thời, bảo vệ, khuyến khích những người dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới, sáng tạo vì sự nghiệp chung¹³. Cần có chính sách khoan hồng đối với những người có hành vi tham nhũng, nhưng đã chủ động khai báo, khắc phục hậu quả trước khi bị phát giác, tạo môi trường xã hội tích cực nhằm ngăn chặn tham nhũng. Trong thực tế, thời gian qua công tác điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng được tiến hành kiên quyết, kiên trì, không khoan nhượng, không nương tay, không bỏ lọt tội phạm; đồng thời, không làm oan sai; rất nghiêm minh, nhưng cũng rất nhân văn, nhân ái, có lý, có tình. Nhờ vậy, hầu hết các đối tượng bị xử lý đều nhận thức rõ sai phạm của mình cũng như hậu quả của những sai phạm ấy; tâm phục, khẩu phục, tỏ rõ sự ăn năn, hối cải, xin lỗi Đảng, Nhà nước và nhân dân¹⁴.

Tác phẩm của đồng chí Tổng Bí thư đã đúc kết, rút ra những bài học rất có giá trị cả về lý luận và thực tiễn, để củng cố thêm bản lĩnh và niềm tin trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Trong đó những bài học cốt yếu: 1- Nhận thức đầy đủ và sâu sắc về vị trí, ý nghĩ, tầm quan trọng đặc biệt của công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Từ đó có quyết tâm chính trị rất cao, biện pháp đúng và hành động quyết liệt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp, tập trung, thống nhất của Đảng, mà trực tiếp là Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trực thuộc Bộ Chính trị; Ban Nội chính Trung ương là Cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo; 2- Đặc biệt quan tâm, chú trọng công tác cán bộ; gắn phòng, chống tham nhũng, tiêu cực với xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; huy động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; 3- Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là “chống giặc nội xâm”; là nhiệm vụ rất quan trọng, nhưng cũng vô cùng khó khăn, đòi hỏi tiến hành một cách kiên quyết, kiên trì, liên tục, bền bỉ, “không nghỉ”, “không ngừng” ở tất cả các cấp, các ngành, các lĩnh vực; thực hiện đồng bộ các biện pháp chính trị, tư tưởng, tổ chức, hành chính, kinh tế, hình sự. Không thể chủ quan, nóng vội; không được né tránh, cầm chừng; 4- Phải kết hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa tích cực phòng ngừa với chủ động phát hiện, kịp thời xử lý nghiêm minh các hành vi tham nhũng, tiêu cực; trong đó, phòng ngừa là chính, là cơ bản, lâu dài; phát hiện, xử lý là quan trọng, đột phá. Tăng cường giáo dục kỷ luật, siết chặt kỷ luật, dùng kỷ luật nghiêm minh, giám sát nghiêm khắc; để cán bộ, đảng viên giữ gìn, nhớ điều cấm, giữ giới hạn; 5- Tăng cường và nâng cao hiệu quả kiểm soát quyền lực. Mọi quyền lực phải được kiểm soát bằng cơ chế; quyền lực phải được ràng buộc bằng trách nhiệm; quyền lực đến đâu trách nhiệm đến đó, quyền lực càng cao trách nhiệm càng lớn. Phải “nhốt” quyền lực vào trong “lồng” cơ chế, bảo đảm quyền lực được vận hành đúng đắn, không bị “tha hóa”. Phải tăng cường giám sát việc sử dụng quyền lực của cán bộ lãnh đạo, nhất là người đứng đầu, tăng cường giám sát trong nội bộ tập thể lãnh đạo; công khai sử dụng quyền lực theo pháp luật để cán bộ, nhân dân giám sát. Bất cứ ai cũng không có quyền lực tuyệt đối ngoài pháp luật, bất kỳ ai sử dụng quyền lực đều phải phục vụ nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân và tự giác chịu sự giám sát của nhân dân; 6- Chú trọng nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, phát huy vai trò nòng cốt và sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ, nhịp nhàng, kịp thời, hiệu quả của các cơ quan có chức năng phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; trong đó, Ban Chỉ đạo là trung tâm chỉ đạo, phối hợp hoạt động; 7- Các giải pháp phòng, chống tham nhũng, tiêu cực phải phù hợp với bối cảnh, yêu cầu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam và truyền thống văn hóa của dân tộc; tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm của nước ngoài; kế thừa kinh nghiệm của các nhiệm kỳ trước; 8- Cảnh giác, đấu tranh với những âm mưu, hoạt động của các thế lực thù địch, phần tử xấu lợi dụng đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực để kích động, chia rẽ, chống phá Đảng, Nhà nước và chế độ ta. Xử lý nghiêm khắc, khắc phục tình trạng thông tin một chiều, thông tin không chính xác, mang tính kích động, gây hoang mang hoặc quy kết về tội danh, mức án trước khi xét xử.

Chỉ ra giải pháp toàn diện tiếp tục đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Trong tác phẩm của đồng chí Tổng Bí thư, nhiệm vụ, giải pháp được nêu lên một cách toàn diện để “không dám”, “không thể” “không muốn”, “không cần” tham nhũng, tiêu cực; đồng bộ các biện pháp chính trị tư tưởng, tổ chức hành chính, kinh tế, hình sự; có trọng tâm, trọng điểm, kết hợp chặt chẽ giữa tích cực phòng ngừa với chủ động phát hiện, xử lý nghiêm minh; bước đi, lộ trình phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước, từ tuyên truyền, giáo dục, hoàn thiện thể chế, công tác cán bộ, kiểm tra, giám sát, kiểm soát tài sản, thu nhập, cải cách hành chính, xây dựng cơ quan, đơn vị và cán bộ chuyên trách. Với tinh thần tạo nên những bước tiến mới, quyết liệt hơn, mạnh mẽ hơn và hiệu quả hơn trong thời gian tới, đồng chí Tổng Bí thư nêu rõ những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm cần tập trung thực hiện thật tốt:

- Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, tính tiền phong, gương mẫu, xây dựng văn hóa liêm chính, không tham nhũng, tiêu cực trong cán bộ, đảng viên và nhân dân, trước hết là sự gương mẫu, quyết liệt nói đi đôi với làm của người đứng đầu và tập thể lãnh đạo các cấp, các ngành, cơ quan, tổ chức, địa phương, đơn vị trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Các cấp ủy, tổ chức đảng phải nâng cao tính chiến đấu, chủ động phòng ngừa, tự phát hiện và xử lý các hành vi tham nhũng, tiêu cực. Mọi cán bộ, đảng viên, trước hết là người đứng đầu phải gương mẫu trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Đề cao trách nhiệm nêu gương và trách nhiệm người đứng đầu. Cán bộ lãnh đạo, quản lý phải nêu gương về sự liêm chính, trong sạch, không tham nhũng, lãng phí; nêu gương trong đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực. Người đứng đầu phải chịu trách nhiệm về những yếu kém, sai phạm về tham nhũng, tiêu cực trong tổ chức, cơ quan, đơn vị, địa phương mình. Nếu tự kiểm tra, giám sát không phát hiện tham nhũng, tiêu cực, mà đoàn kiểm tra của Trung ương phát hiện tham nhũng, tiêu cực, thì người đứng đầu phải chịu trách nhiệm và phải có hình thức kỷ luật nghiêm khắc¹⁵.

Đồng chí Tổng Bí thư nhấn mạnh: Các tổ chức đảng và đảng viên phải đoàn kết, thống nhất, thông suốt, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực với quyết tâm cao, nỗ lực lớn, nói đi đôi với làm; “cái cần nhất lúc này là sự tự giác, sự thống nhất cao về ý chí và hành động, là tổ chức thực hiện”¹⁶. Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực không chỉ là tuyên ngôn, mà đã trở thành quyết tâm chính trị và hành động thực tế. Khắc phục tình trạng “trên nóng, dưới lạnh”.

- Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán để phát hiện, xử lý kịp thời, nghiêm minh các hành vi tham nhũng, tiêu cực. Đẩy mạnh điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án; phát hiện sớm, xử lý kịp thời, nghiêm minh và công khai các vụ việc, vụ án tham nhũng, qua đó nâng cao tính cảnh tỉnh, răn đe. Để “không dám” tham nhũng, cần có cơ chế răn đe, trừng trị nghiêm khắc. Chủ động phát hiện, xử lý nghiêm minh từ trên xuống dưới, không có vùng cấm, vùng trống, không có ngoại lệ, không có đặc quyền, bất kể người đó là ai. Xử lý cả cán bộ đương chức và về hưu; cả cán bộ cấp cao, cán bộ trong lực lượng vũ trang. Tập trung xử lý dứt điểm nhiều vụ việc phức tạp, kéo dài qua nhiều nhiệm kỳ. Mở rộng hoạt động phòng, chống tham nhũng, tiêu cực khu vực ngoài nhà nước; nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế về phòng, chống tham nhũng. Tiến hành đồng bộ giữa thi hành kỷ luật Đảng với kỷ luật hành chính của Nhà nước, kỷ luật của đoàn thể và xử lý hình sự. Trong đó, kỷ luật của Đảng thực hiện trước, tạo tiền đề để xử lý kỷ luật hành chính, kỷ luật của đoàn thể và xử lý hình sự; kỷ luật của Đảng nghiêm hơn xử lý theo pháp luật.

Đồng chí Tổng Bí thư đưa ra những quan điểm chỉ đạo hết sức cụ thể, rất thực tế, yêu cầu quán triệt thực hiện thật nghiêm túc, góp phần tạo bước đột phá trong công tác phát hiện, xử lý tham nhũng, tiêu cực: Có vụ việc thì phải xác minh làm rõ; tích cực, khẩn trương, rõ đến đâu xử lý đến đó; xử lý cả tham nhũng, tiêu cực và hành vi bao che cho tham nhũng, tiêu cực, can thiệp, cản trở chống tham nhũng, tiêu cực. Có dấu hiệu tội phạm phải khởi tố, điều tra, kết luận có tội thì phải truy tố, xét xử; chưa đến mức hình sự thì phải xử lý nghiêm minh theo quy định của Nhà nước, đoàn thể. Trong quá trình kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán, thi hành án, nếu phát hiện vụ việc có dấu hiệu tội phạm thì phải kịp thời chuyển hồ sơ đến cơ quan điều tra để thụ lý điều tra, xử lý theo pháp luật không chờ kết thúc quá trình... Trong điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, thanh tra, kiểm toán nếu phát hiện sai phạm liên quan đến cán bộ, đảng viên thì phải kịp thời báo cáo và chuyển tài liệu cho cấp ủy, ủy ban kiểm tra có thẩm quyền xem xét xử lý theo quan điểm của Đảng.

Tập trung chỉ đạo, xử lý những khâu yếu, việc khó trong phòng, chống tham nhũng hiện nay. Trong đó khâu yếu chính là khâu tự phát hiện tham nhũng, tiêu cực; những việc gặp nhiều khó khăn, các lĩnh vực hẹp và sâu, như công tác giám định, định giá tài sản, công tác thu hồi tài sản tham nhũng, kể cả tài sản đã tẩu tán ra nước ngoài bằng nhiều cách thức, sự phối hợp với các cơ quan chức năng, ngăn ngừa từ sớm, phát hiện và kiên quyết truy tố nghiêm khắc những trường hợp vi phạm trốn đi nước ngoài...

- Hoàn thiện cơ chế phòng ngừa chặt chẽ để “không thể” tham nhũng, tiêu cực. Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế quản lý kinh tế - xã hội và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; kịp thời khắc phục những bất cập, bịt kín những “khoảng trống”, “kẽ hở”, nâng cao hiệu quả thực hiện thể chế để “không thể” tham nhũng, tiêu cực. Kết hợp chặt chẽ giữa tích cực phòng ngừa với chủ động phát hiện, xử lý nghiêm minh, kịp thời những hành vi tham nhũng, tiêu cực. Tiếp tục hoàn thiện và thực hiện nghiêm các quy định về công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị; kiểm soát có hiệu quả tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn; đẩy mạnh cải cách hành chính; xây dựng đội ngũ cán bộ có đủ phẩm chất, năng lực và uy tín ngang tầm nhiệm vụ trong giai đoạn mới và tăng cường giám sát việc thực thi quyền lực.

- Tăng cường công khai, minh bạch, giám sát, kiểm soát quyền lực; xây dựng văn hóa liêm chính, tiết kiệm. Trong đó, công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình được đồng chí Tổng Bí thư nhấn mạnh là điều kiện quan trọng đầu tiên để kiểm soát quyền lực, để các cơ quan hữu quan thực hiện giám sát hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Tăng cường giám sát, kiểm soát việc sử dụng quyền lực; giám sát việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống và nêu gương của cán bộ, đảng viên. Tiến hành hiệu quả việc kiểm soát quyền lực và thực hành liêm chính, trước hết ở chính các cơ quan làm công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Tăng cường mối quan hệ máu thịt giữa Đảng với nhân dân. Thực hiện tốt công tác tiếp nhận, xử lý, giải đáp, phản hồi những phản ánh, kiến nghị của người dân. Coi trọng thực hiện dân chủ ở cơ sở và đối thoại với các tầng lớp nhân dân để ngăn chặn, phát hiện và đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực. Đẩy mạnh cải cách chính sách tiền lương, nâng cao đời sống của cán bộ, công chức, viên chức; xây dựng văn hóa liêm chính, tiết kiệm để không cần, không muốn tham nhũng, tiêu cực.

- Tiếp tục kiện toàn tổ chức bộ máy; nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của cơ quan, đơn vị có chức năng phòng, chống tham nhũng, tiêu cực từ Trung ương đến địa phương; mở rộng và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế, triển khai có hiệu quả hoạt động phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở khu vực ngoài nhà nước. Nghiên cứu, hoàn thiện mô hình cơ quan chuyên trách chống tham nhũng, tiêu cực. Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trước hết và ngay trong cơ quan phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực bảo đảm liêm chính, đủ năng lực hoàn thành trọng trách được giao, thực sự là “thanh bảo kiếm” của Đảng và Nhà nước trong công tác này; đồng thời coi trọng kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ngay trong các cơ quan này¹⁷.   

Tác phẩm Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã thể hiện tâm huyết, sự nung nấu đối với cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, trong đó có cả những nội dung mà đồng chí từng đưa ra trong một số bài viết từ cách đây nửa thế kỷ. Với cách tiếp cận hệ thống, xuất phát từ lý luận và tổng kết sâu sắc, tác phẩm đặt một dấu mốc quan trọng cả về lý luận và thực tiễn để đưa công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực lên tầm cao mới, trở thành “một việc làm cần thiết; một xu thế không thể đảo ngược”. Việc nghiên cứu sâu sắc, quán triệt thực hiện nghiêm túc nội dung tác phẩm sẽ tạo nên bước tiến mới, mạnh mẽ hơn nữa và đạt hiệu quả cao hơn nữa. Tham nhũng, tiêu cực nhất định sẽ bị ngăn chặn, đẩy lùi.

1. Ngày 1/2/2013, Bộ Chính trị ban hành Quyết định số 162-QĐ/TW, về thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng. Ngày 16/9/2021, Bộ Chính trị ban hành Quy định số 32-QĐ/TW, “Về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, chế độ làm việc, quan hệ công tác của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực”

2. Xem: Nguyễn Phú Trọng: Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2023, tr. 15.

3, 4, 5. Nguyễn Phú Trọng: Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, Sđd, tr.16, 16, 18.

6. Nguyễn Phú Trọng: Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, Sđd, tr. 90 - 91.

7, 8, 9, 10, 11, 12. Nguyễn Phú Trọng: Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, Sđd, tr. 75, 79, 21, 24, 40, 45.

13, 14, 15. Nguyễn Phú Trọng: Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, Sđd, tr. 24, 28, 44.

Theo Tạp chí Cộng sản

Lưu Thảo Tổng hợp